قازاقستانداعى قىتايدىڭ توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى چجان سياو اقش مەملەكەتتىك حاتشىسى مايك پومپەونىڭ ايتقاندارىنا جاۋاپ بەردى, دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
2020 جىلى 2 اقپاندا پومپەو جەرگىلىكتى انتيقىتاي قوزعالىسىنىڭ وكىلدەرىمەن كەزدەستى.
“سونداي-اق ول نۇر سۇلتان قالاسىندا ارنايى ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزىپ، شىڭجاڭداعى ميلليونداعان ۇيعىرلار مەن قازاق مۇسىلماندارىن قىتاي تۇرمەگە قاماپ جاتىر دەپ ايىپتاپ، ال قىتايلىق جانە رەسەيلىك ينۆەستيتسيالار قازاقستاننىڭ ەگەمەندىگى مەن ەلدىڭ ۇزاق مەرزىمدى دامۋ بولاشاعىنا نۇقسان كەلتىرەدى-مىس دەپ مالىمدەدى.
قىتاي-قازاق قاتىناستارىن بۇزۋ ءۇشىن پومپەو، ءتىپتى كوروناۆيرۋستىق پنەۆمونيانىڭ جاڭا ىندەتىن دە جەلەۋ ەتۋگە تىرىستى. پومپەونىڭ بۇلاي دەيتىنىن كۇتكەنبىز، نەگىزى.
وسى جاعىنان العاندا، پومپەونىڭ مۇنىسى قىتايعا قارسى تاعى ءبىر نەگىزسىز “قويىلىمى” بولدى. ول ءوزىن ۇنەمى مەنمەن ۇستاپ، ەسكى اۋەنىنە باسىپ، جاڭا ەشنارسە ايتپايدى”، – دەپ جازدى ەلشى Facebook-تەگى ءوزىنىڭ پاراقشاسىندا.
چجان سياونىڭ ايتۋىنشا، بۇل جايت سىرتتاي وتە كۇلكىلى كورىنەدى.
“قىتاي ميلليون ۇيعىردى تۇرمەگە جاپتى” دەگەن ايىپقا قاتىستى كەلەتىن بولساق، بۇل فاكتىنىڭ ءمان-جايى باياعىدا ايقىندالعان: “كولەڭكەلى ايماق” امەريكالىق تاۋەلسىز جاڭالىقتار سايتىنىڭ زەرتتەۋىنە سايكەس، “1 ميلليون” دەگەن سان تەك سەگىز ادامنان الىنعان جاۋاپتى نەگىزگە الىپ، قۇرىلعان. مۇنىڭ ءوزى كۇلكىلى ەمەس پە؟
شىن مانىندە، سوڭعى 40 جىل ىشىندە شىڭجاڭداعى ۇيعىر حالقى 5,5 ميلليوننان 11 ميلليون ادامعا دەيىن ءوستى، بۇل شىڭجاڭ حالقىنىڭ 46,8% قۇرايدى; شىڭجاڭدا 25 مىڭنان استام مەشىت بار، بۇل اقش، ۇلىبريتانيا، فرانتسيا جانە گەرمانيانىڭ قوسىپ العانداعى ورتاشا ەسەپپەن ءار 500 مۇسىلمانعا ءبىر مەشىت كەلەدى دەگەندى بىلدىرەدى، بۇل كوپتەگەن مۇسىلمان ەلدەرىنىڭ وزىنەن كوپ مەشىت.
شىڭجاڭ تۋرالى نەگىزگى فاكتىلەردى ەلەمەي، قىتايدى قارالاۋدى جالعاستىرا وتىرىپ، پومپەو بۇكىل الەمگە وزىندىك يدەولوگيالىق كوزقاراستارى مەن مالىمەتتى بۇرمالاۋشىلىقتارىن عانا كورسەتتى
پومپەونىڭ قىتاي مەن رەسەيدىڭ ينۆەستيتسيالارىنىڭ قازاقستان ءۇشىن قاۋىپتى ەكەندىگى تۋرالى ايىپتاۋلارى دا بارىپ تۇرعان جالعان نارسە، وسىلايشا ولار گەوساياسي پيعىلىن اشىقتان-اشىق بايقاتىپ وتىر: ايماقتا دۇردارازدىقتى ءورشىتۋ جانە ءوز مونوپولياسىن ورناتۋ. بۇل تىم مەنمەندىك ەمەس پە”، – دەپ جازادى ول.
ەلشى قىتايدىڭ سالعان ينۆەستيتسيالارى قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ يندۋستريالاندىرۋ مەن ينفراقۇرىلىمدارىنىڭ قارقىندى دامۋىنا ىقپال ەتەدى، سونىمەن قاتار قازاقستاندىقتار ءۇشىن جاڭا جۇمىس ورىندارىنىڭ كوبەيۋىنە تۇرتكى بولادى دەپ سانايدى.
“پومپەو مىرزاعا مىنانداي سۇراق قويعىم كەلەدى: ءسىز قازاقستاندا كەم دەگەندە 1 شاقىرىم جول توسەدىڭىز بە نەمەسە قازاقستانعا كەم دەگەندە ءبىر كوپىر سالىپ بەردىڭىز بە؟
ەگەر شىنىمەن دە قازاقستاندىقتارعا قامقور ەكەندىگىڭىز راس بولسا، وندا قازاقستانداعى تەك ەڭ پايدالى مۇناي كەن ورىندارىنا نازار اۋدارىپ قويماي، سونىمەن بىرگە قازاقستاندىق ونەركاسىپ پەن ينفراقۇرىلىمدارعا ينۆەستيتسيا سالعانىڭىز ءجون بولار ەدى.
قىتايدان ۇلگى الىپ، جەرگىلىكتى ەكونوميكاعا ناقتى اقشا سالۋدى باستاۋعا باتىلىڭىز جەتە مە؟ ولاي ەتە الماساڭىز، قازاقستاندىقتار ءۇشىن ايتقان بارلىق سوزدەرىڭىز تەك ەكىجۇزدىلىككە اينالادى.
پومپەونىڭ تومەندىگى – بۇكىل جەر شارىندا قاۋىپ ءتوندىرىپ تۇرعان ىندەتكە قارسى قىتاي جانتالاسىپ، بارلىق كۇشىن جۇمساپ كۇرەسىپ جاتقاندا كوروناۆيرۋستىڭ تارالۋ تاقىرىبىن ءوز ماقساتىنا قولدانۋى. وسىلايشا، ول ادامگەرشىلىككە جاتپايتىن ارەكەتىمەن تىم شەكتەن شىعىپ كەتتى.
قازىرگى كەزدە جاعداي مىناداي: كوپتەگەن ەلدەر ىندەتكە قارسى كۇرەستە قىتايعا قولداۋ ءبىلدىرىپ، كومەك كورسەتتى، ال بۇل كەزدە امەريكا قۇراما شتاتتارى قيىندىقتاردى ەڭسەرۋ ءۇشىن كىشىگىرىم بولسىن لەبىزىن دە بىلدىرمەدى، كەرىسىنشە، ەڭ ءبىرىنشى بولىپ ولار ءوز ازاماتتارىن ۋحاننان الىپ شىقتى، ەڭ ءبىرىنشى بولىپ قىتايعا ساپارلاۋ قاۋىپتىلىگى ماسەلەسىن كوتەردى، ءتىپتى اۋعانستان مەن يراكتىڭ دەڭگەيىنە دەيىن اپارىپ تاستادى جانە بەيجىڭدەگى ءوز ەلشىلىكتەرىنىڭ شتات سانىن قىسقارتقان ءبىرىنشى ەل بولدى.
بۇل قادامداردىڭ ءموتيۆى – دۇربەلەڭ تۋدىرىپ، سەنىمسىزدىك تۋعىزۋ. بىراق مۇنىڭ ءبارى بەكەر. قىتاي بۇل ىندەتپەن كۇرەسۋگە تولىقتاي سەنىم مەن ەرىك-جىگەرمەن كىرىسۋدە جانە ول ءۇشىن بارلىق قۇرالدار مەن رەسۋرستار جەتكىلىكتى. قىس تا وتەدى، كوكتەم دە كەلەدى.
پومپەو مىرزا، لەكسيكالىق ادەتىڭىزگە نازار اۋدارىڭىز، 5000 جىلدىق وركەنيەتى بار قىتاي ەلىندە بىلاي ايتادى: “ۋاقىت ءبارىن ءوز ورنىنا قويادى، ەشنارسە جازاسىز قالمايدى”، – دەپ اياقتالادى ەلشى جازباسى.
