مەرۋەرت وتەكەشوۆا: قىز جىبەكتى سومداۋ ەكىنىڭ بىرىنە بۇيىرا بەرمەيتىن باقىت

10616
Adyrna.kz Telegram

بۇگىن قازاقتىڭ قىز جىبەگى  مەرۋەرت وتەكەشوۆانىڭ تۋعان كۇنى. تۋعان كۇن قارساڭىندا "ادىرنا" ۇلتتىق پورتالىنىڭ تىلشىلەرى مەرۋەرت حانىممەن سۇحباتتاسىپ قايتقان ەدى.

- مەرۋەرت حانىم، بۇگىنگى تىلمەن ايتقاندا ءسىز حح عاسىردىڭ 60-70 جىلدارىنداعى سۇلۋلىقتىڭ ولشەمىنە اينالدىڭىز.  بۇگىن ءححى عاسىرداعى سۇلۋلىققا، ادەمىلىككە دەگەن ولشەمگە كوڭىلىڭىز  تولا ما؟ سۇلۋلىق الەمدىك ۇردىستەرمەن ينتەگراتسيالانىپ كەتكەن جوق پا؟

- قازاقتىڭ ءوزى سۇلۋ حالىق. مۇنىڭ استارىندا ءبىزدىڭ تەكتىلىگىمىز، سوسىن قان تازالىعىمىز جاتىر. ال ولشەمگە كەلسەك، اسا كوپ وزگەرىستى بايقاعان ەمەسپىن. راس، انا ءبىر جىلدارى شامالى باتىس ۇردىستەرىنە ەلىكتەدىك. بىراق تەز ەس جيدىق.  قازىر ەل ىشىندە، ەل سىرتىندا سۇلۋلار بايقاۋىنا قاتىسقان ءاربىر قازاقتىڭ قىزى ءتان سۇلۋلىعىمەن عانا ەمەس، جان سۇلۋلىعىمەن دە كوزدىڭ جاۋىن الادى. مەن «باتىس ۇردىستەرىنە ەلىكتەپ تەز ەس جيدىق» دەگەندى تەگىن ايتىپ وتىرعان جوقپىن. قازاق تاريحىمەن،  ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمەن قاتار ورىلگەندە عانا بار بولمىسىمەن جارقىراپ جالپىعا بىردەي مويىندالدى. سول سەبەپتى «ەندىگى جەردە ارۋلار بايقاۋىندا وسى جاعىنا ءمان بەرسە ەكەن» دەيمىن. سەبەبى،  مۇنداي بايگەلەردە  ءبىز ۇلتتىق قۇندىلىق دەگەن كەزدە   قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمى، ساۋكەلەسى  ەسكە تۇسەدى. ەل ىشىندە وسى فورمادا شىقسا ەكەن دەپ ويلايتىنداردىڭ قاراسى باسىم.  وسى رەتتە ءبىر وقيعا ەسىمە ءتۇسىپ وتىر. فيلمنەن كەيىن فرانتسياعا باردىق.  سىرباز فرانتسۋزداردى قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمدەرى تاڭ-تاماشا قالدىردى. «قىزدارىڭىز كۇنى بۇگىنگە دەيىن وسىلاي كيىنە مە، بۇل دەگەن فەنومەن عوي» دەپ سۇراقتىڭ استىنا الدى. «جوق، كينودا عانا» دەگەن جاۋابىمىزعا كوڭىلى تولمادى.   قازىر الەم جاڭاردى، جاڭارعان الەممەن بىرگە ءبىز دە جاڭارۋعا بەت الدىق. ەندەشە، عاسىرلار كوشىنەن جەتكەن ۇلتتىق كيىمدەرىمىزدى  زامانعا زاي نەگە جاڭعىرتپايمىز؟! ءبىزدىڭ ديزاينەرلەرىمىز وسى توڭىرەكتە ويلانسا ەكەن دەيمىن. سەبەبى الەمدە جاپونيادان اتى وزىپ تۇرعان ەل جوق. بىراق ولار ءۇشىن كۇنى بۇگىنگە دەيىن ۇلتتىق كيىمى – كيمونادان ارتىق كيىم جوق. ءتىپتى مەملەكەتتىك دەڭگەيدەگى ءىس شارالاردان كەيىنگى باس قوسۋعا ۇلتتىق كيىمىمەن شىعادى. ءتىپتى كورشىمىز وزبەك ەلىنىڭ دە سالت داستۇرلەرىنەن ۇلتتىق قۇندىلىقتارىنا دەگەن جىپ-جىلى كوزقاراستى بايقاپ قالامىن.

- كەيىنگى ۇرپاق تا ءسىز سومداعان بەينەگە سەلقوس قاراي المايدى. سەبەبى نە دەپ ويلايسىز؟

- سەبەپ كوپ قوي. مەن كينو جارىققا شىققالى بەرى وسى تاقىرىپقا 100 دەگەن سۇحبات بەرگەن شىعارمىن. العاشقى اسەر بولەك تە، كەيىنگى جىلدارداعى اسەر مۇلدەم بولەك. العاشقىدا  «قىز جىبەكپىن» دەپ جاستىقتىڭ قىزۋىمەن اسقان شىعارمىز، تاسقان شىعارمىز. ونىنشى سىنىپتى ەندى بىتىرگەن بالاۋسا قىزبىن. «لەنينشىل جاستان» «قىز جىبەكتى كىم وينايدى؟» دەگەن بايقاۋ جاريالانعانىن وقىپ، كينوستۋدياعا قۇستاي ۇشتىم. گالينا كۇزەمباەۆا اپاي قارسى الىپ، فوتوسىناققا الىپ كەلدى. سويتسەم، بايقاۋعا 400-دەي قىز قاتىسىپ جاتىر ەكەن. كينوستۋديا الدىنان جۇزىكتىڭ كوزىنەن وتكەن قىزداردى كورگەندە، «مىنا ارۋلار تۇرعاندا مەنىڭ نەم بار؟» دەپ ويلانىپ قالدىم. ەگەر كىم بىلەدى «مەن وتەمىن، مەن بارىنەن سۇلۋمىن، تالانتتىمىن» دەسەم، ىرىكتەۋدەن وتەر مە ەدىم، وتپەس پە ەدىم. ونەر دەگەن وتە نازىك الەم عوي.   بىراق ءاسانالى ء(اشىموۆ) ايتقانداي، «قىز جىبەك»  قازاقتىڭ كينو كوريفەيلەرىنىڭ باسىن قوسقان تۇتاستاي انسامبل بولدى. فيلم كەيىپكەرلەرىن ءبىر-بىرىنەن ءبولىپ-الىپ قاراۋعا بولمايدى. ولار ءبىر-ءبىرىن تولىقتىردى، ءبىر-ءبىرىن اسقاقتاتتى. ءسىز  الاتاۋعا قاراڭىزشى،   اناۋ اسقاقتاپ تۇرعان شىڭ مەن ەڭ كىشىسىن ءبىر-بىرىنەن بولۋگە بولا ما؟ ولار ءبىر-بىرىمەن يىقتاسقاندا عانا اسقاقتاپ تۋر.  ناعىز ونەر تۋىندىسى دا سول سياقتى...

- كينودان كەيىن ومىرىڭىزدە قانداي وزگەرىستەر بولدى؟ 

- كينودان كەيىن تۇرمىس قۇردىم.  ودان كەيىن دە ءبىراز فيلمدەرگە ءتۇستىم. ول كەزىندە   كينوسىنشىلاردىڭ جوعارى باعاسىنا يە بولدى.  بىراق قانداي كينوعا تۇسسەم دە، حالىق مەنى وزگە كەيىپكەردە قابىلداي المادى. قىز –جىبەكتىڭ شەكپەنىنەن شىعارعىسى كەلمەدى.  مەن ءبىراز ۋاقىتقا دەگەن «قىز جىبەككە» دەگەن ۇلتتىق ماحابباتتىڭ تۇتقىنىندا قالدىم.  اتتەڭ، سۇلتان اعانىڭ باسقا كينولارىنا تۇسە المادىم. ارينە، ودان باسقا دا ءبىراز رەجيسسەرلار بار عوي. بىراق ءاۋ باستا رەجيسسەرلار مەنى جىبەكتەن باسقا وبرازدا كورۋگە «قورىققان» بولۋلارى كەرەك، كوپ مازالامايتىن. ودان كەيىن دە كوپ كينوعا ءتۇستىم. قازىر كوبىنە ۇلكەن كىسىلەردىڭ رولىندە وينايمىن، ەكران بولعاندىقتان كەلبەتىمە قارايدى، كەيدە «بۇل رولگە تىم ادەمىسىز» دەپ الماي جاتادى. كەڭەس داۋىرىندە «جايلاۋداعى ءۇي»، «شوقان ءۋاليحانوۆ»، «ايداھار جىلى»، «قيىرداعى حيكايا» جانە تاعى دا باسقا فيلمدەرگە ءتۇستىم. سوڭعى كەزدە «ۇمتىلىس»، «ماحامبەت» فيلمدەرىنە، «ارمان قالا»، «جانىم» تەلەسەريالدارىنا ءتۇستىم. ونەر جولىم كينودان باستالسا دا، تەاتردى جاقسى كورەمىن.  ءبىراز ءومىر سولاي ءوتتى. بىراق ءبارىبىر باقىتتىمىن.   قىز جىبەكتى سومداۋ  عاسىرلار توعىسىندا ەكىنىڭ بىرىنە بۇيىرا بەرمەيتىن باقىت.

 - ەگەر ورتالىق ازيا مەن ەۋروپانى سالىستىرساق، قازاقستان كينەماتوگرافياسى قانداي ورىندا بولار ەدى دەپ ويلايسىز؟

- سالىستىرۋ مۇمكىن ەمەس. ءار ەلدىڭ الەمگە تانىلعان ءوز جاۋھارلارى بار. ءار ەلدىڭ كينەماتوگرافيا قورى وزىنشە باي، وزگەشە. تەك ءار فيلمدە ءمان-ماعىنا بولسا ەكەن دەگەندى عانا ايتقىم كەلەدى. قازىر قازاقستان كوبىنەسە ءمان-ماعىناسىز فيلمدەردى ساتىپ الاتىن بولدى. جاستار كينوتەاترعا زەرىگىپ، پوپكورن جەۋ ءۇشىن عانا بارادى. ولارعا «ۋاقىتتارىڭدى بوسقا وتكىزبەڭدەر، ءمان-ماعىنادان جۇرداي ونەر شىعارماسىنىڭ الدىندا ەكى ساعاتتارىڭدى بوسقا ولتىرمەڭدەر» دەپ ۇنەمى ايتىپ وتىرامىن.

—    «قىز جىبەك» فيلمىنە تۇسكەننەن كەيىن ونەرگە ءبىرجولا بەت بۇرۋىڭىزعا نە، كىم ىقپال ەتتى؟ باسقا سالاعا كەتىپ قالۋ ويىڭىزدا بولعان جوق پا؟

—    بالا كەزدەن كينوعا قاتتى قىزىقتىم، «فانات» بولدىم. قۇربى قىزدارعا كينوعا بارايىقشى دەسەم، ەشكىم بارمايتىن. الماتىنىڭ كينوتەاترلارىن جاقسى بىلەتىن مەن كينولاردىڭ كەستەسىن قارايمىن دا، ءوزىم بارا بەرەتىنمىن. اتا-انام الماتىعا مەنىڭ كىشكەنتاي كەزىمدە كوشىپ كەلگەن. اكەم پارتيا قىزمەتكەرى بولدى، سوسىن پارتيانىڭ نۇسقاۋىمەن ەل ارالاپ جۇرە بەرەتىن. نەگىزى، جىبەكتىڭ ەلىنەنمىن. بىراق باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ جانىبەك اۋدانىندا دۇنيەگە كەلسەم دە، الماتىدا ءوستىم. كوپ ادام وپەرا، وپەرەتتا، بالەتتى جاقسى كورمەيدى عوي. ال ونى مەن وقۋشى كەزىمنەن ۇناتاتىنمىن. بالالارىما دا ۇنايدى.

—    قانداي كينولاردى جاقسى كورەسىز؟

—    فيلوسوفيالىق ويعا قۇرىلعان كينولاردى، ءساتتى شىققان كومەديالاردى جاقسى كورەمىن. قازىر جۇرتتىڭ كوبى كارىس، تۇرىك سەريالدارىن كورەدى. مەن دە كارىستىڭ كەيبىر كينولارىن قارايمىن. ويتكەنى، كومەدياعا قۇرىلادى. ءارى ولاردىڭ ءومىر سالتى ءبىزدىڭ قازاقتارعا ۇقساس كەلەدى.

—    تولەگەن مەن قىز جىبەك — ماحابباتتىڭ سيمۆولى. جاستارعا قانداي كەڭەس بەرەسىز؟

—    قازىر جاستار اراسىندا ەسەپپەن ۇيلەنۋ بار. كەيىن جاراسىپ كەتەرمىز دەپ ۇيلەنەتىندەر دە بولادى. بىراق ارالارىندا ماحاببات بولماسا، تۇبىندە اجىراسىپ تىنادى. ماسەلەن، قىز سونشا اقىلدى بولسا دا، ەر ازاماتتىڭ كوڭىلى باسقا قىزدا بولسا، شاڭىراقتىڭ شىرقى بۇزىلادى. نەگىزى ماحاببات بار، تەك وعان دەگەن تەرىس پىكىردى وزگەرتىپ، وڭ كوزقاراسپەن قاراۋ كەرەك. ومىردە ماحاببات دەگەن ۇلى سەزىمنىڭ بارىنا سەنۋ كەرەك. ارينە، ءۇي بولعان سوڭ، ىدىس-اياق سىلدىرلاماي تۇرمايدى. قۇماننىڭ دا كەيدە اشۋعا بوي الدىراتىنى بولادى، سوعان بولا اجىراسا سالۋعا بولمايدى عوي. كەشىرە ءبىلۋ كەرەك. شىداۋ كەرەك.

—    ايتپاقشى، «قىز جىبەك» ءفيلمى دۇكەن سورەلەرىندە جوق. تاعى شىعارىلا ما؟

—    كينونىڭ ەكى نۇسقاسى — تولىق جانە ىقشامدالعان ءتۇرى بار. بۇرىن تولىق نۇسقاسىنىڭ كەي تۇستارى جوعالىپ كەتىپتى   سونداي-اق، فيلم سوڭىندا ساۋكەلەنى جىرتادى، بۇل — «قازاق جەرىن جان-جاقتان كەلۋشىلەر، سول كەزدە جوڭعارلار، ءبولىپ الماقشى، ساق بولىڭدار» دەگەندى بىلدىرەدى. رەجيسسەر سۇلتان اعا كينونى وسىلايشا تۇيىندەيدى. قازىر فيلمدەگى تولەگەننىڭ كۇمىس تۇستەس ساۋىتى مەن قىز جىبەكتىڭ جىبەك كويلەگى «قازاقفيلمدە» ءالى ساقتاۋلى.. كيىم توزباسا دا، كينولەنتا جىل وتكەن سايىن كونەرىپ بارادى. سول سەبەپتى «قازاقفيلم» باسشىلىعى قازىر ءفيلمدى ساندىق فورماتقا كوشىرىپ جاتىر. بۇيىرسا، حالىق ونى الداعى ۋاقىتتا كورەتىن بولادى.

راۋان ءىلياسوۆ،

«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى

 

 

 

پىكىرلەر