مايدانگەر ۇستازدىڭ ءومىر جولى

3467
Adyrna.kz Telegram

ءولى ريزا بولماي ءتىرى بايمايدى –دەگەن بابلارىمىز. ارتىنا ىزگىلىكتى ءىز قالدىرىپ كەتكەن جاندارعا قۇران باعىشتاپ، يگىلىكتى شارالارمەن ەسكە الىپ وتىرۋدىڭ ۇلكەن ءمانى بار. ەڭ باستىسى جاستارعا وتكەندى ۇلگە ەتىپ، تاربيە ءدانىن ەگە ءبىلۋ. بۇگىنگى ەسكە الىپ وتىرعانىمىز 45 جىل بويى اۋىل مەكتەبىندە بالا وقىتىپ، ۇرپاق تاربيەلەۋدە ولشەۋسىز ۇلەس قوسقان اياۋلى ۇستاز، كازاق كسر وقۋ-اعارتۋ ءىسىنىڭ ۇزدىك قايراتكەرى،ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ارداگەرى، قورداي اۋدانىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى، اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگويكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 1948-1951 جىلدارداعى تۇلەگى ورداباي سادىبەكوۆ. ۇلاعاتتى ۇستاز بيىل ءتىرى بولسا 100 جاسقا تولماق ەدى. “ۇستازدىق ەتكەن جالىقپاس، ۇيرەتۋدەن بالاعا” دەپ، دانىشپان اباي ايتقانداي، ۇستاز – اياۋلى جان، قۇرمەتتى ادام. قازاقتىڭ وقۋ وردالارىنىڭ ىشىندەگى ەڭ العاشقى كيەلى قارا شاڭىراعى بولىپ سانالاتىن اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەدوگويكالىق ۋنيۆەرسيتەتىن ءتامامداپ بار عۇمىرىن بالا تاربيەسىنە ارناعان جاندار جەتەدى. سولاردىڭ ءبىرى ورداباي سادىبەكوۆ.


ورداباي اتامىز ۇلى وتان سوعىسىنان تۋعان ەلگە جەڭىسپەن ورالعاننان كەيىن، 1948-1951 جىلدارى قازاق ۇلتتىق پەدوگويكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنە ءتۇسىپ ءبىلىم الادى. سودان كەيىن تۋعان اۋىلى جامبىل وبلىسى، قورداي اۋدانى، يرسۋ، ۆوروشيلوۆ ەلدى-مەكەندەرىنە بارىپ، اۋىل بالالارىن وقىتىپ، ساۋاتىن اشادى. ءسويتىپ ۇستازدىق جولعا تۇسەدى. سودان تابانى كۇرەكتەي 45 جىل مۇعالىم بولىپ، ەل قادىرلەگەن ۇلاعاتتى ۇستازعا اينالادى. ورداباي اعايدان وقىپ ءبىلىم العان شاكىرتتەر بۇگىنگى تاڭدا ەلىمىزدىڭ ءار وڭىرىندە ءتۇرلى قىزمەتتى، ءار سالادا ەڭبەك ەتىپ ءجۇر. ماسەلەن، بۇگىندە ارامىزدا جوق قوعام قايراتكەرلەرى ءبيلىباي قاشاعانوۆ، شابان ءبازىلوۆ، ساتيريك بەكتۇرسىن ماديەۆ، اقىن رزا قۋناقوۆا تاعىسىن تاعى ەلگە تانىمال ادامدار سول كىسىنىڭ بەل شاكىرتتەرى. تاجىريبەلى ۇستاز جاس بۋىندارعا ءبىلىم بەرۋدە پەداگوگيكانىڭ سوڭعى جاڭالىقتارىن شەبەر پايدالانىپ، ءوز تاجىربيەسىن دە ورتاعا سالىپ ەرىنبەي ەڭبەك ەتكەنى ەلەۋسىز قالماعان. قورداي اۋدانى بويىنشا ەڭ ۇزدىك مۇعالىم اتانىپ، كسر وقۋ اعارتۋ ءىسىنىڭ ۇزدىك قايراتكەرى دەگەن اتاققا يە بولادى. سونىمەن قاتار، قورداي اۋدانىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى اتاعىمەن دە ماراپاتتالعان.ۇلى وتان سوعىسىندا وتانىن فاشيستەردەن ازات ەتۋدە باتىرلىعى ءۇشىن العان وردەن-مەدالدەردىڭ ورنى ءبىر توبە.

سوناۋ، 1932 جىلدارى ەل باسىنا تونگەن ناۋبەت اشارشىلىقتى كوزبەن كورىپ، باسىنان كەشىرەدى. مۇعالىم بولىپ جۇرگەن كەزدە 1939 جىلى ورداباي سادىبەكوۆ كەزەكتى مىندەتتى اسكەري بورىشىن وتەۋگە شاقىرىلادى. وسىلايشا، جاس جاۋىنگەر بولىپ اسكەري قاتاردا بورىشىن اتقارىپ جۇرگەندە 1941جىلى ۇلى وتان سوعىسى باستالىپ كەتەدى. العاشقى ۇرىستى رۋمىنيانىڭ رەني قالاسىن جاۋدان بوساتۋدا قارسى الادى. سەۆوستوپال، ودەسسا قالالارىندا جاۋمەن شايقاسىپ، جەڭىس ءۇشىن قان توگەدى. 1944 جىلى ودەسسا قالاسىن ازات ەتۋگە قاتىسادى. سونىمەن قاتار، ۆەنگريانىڭ كوپتەگەن قالالارىندا جاۋمەن ۇرىسقا ءتۇسىپ، ءولىم مەن ءومىر اراسىندا وتكەن بۋداپەشت ءۇشىن بولعان قىرعىن سوعىستا ارتقا مەتر شەگىنبەي جاۋعا قارسى تۇرادى. وتان الدىنداعى مىندەتىن اتقارىپ جۇرگەن پولك كەيىن شىعىسقا قايتىپ جاپون سوعىسىنا ەشالونمەن اتتانادى. ال، ورداباي اقساقال جەڭىس كۇنىن 1945 جىلعى 9 مامىردا جولدا پوەزدا كەتىپ بارا جاتقاندا ەستىپ، بۇكىل سوستاۆ مەرەكەلەيدى. وسىلايشا ۇلى جەڭىستىڭ قۋانىشتى حابارىن سوعىس ارداگەرى ورداباي سادىبەكوۆ اتامىز تايگا ستانتسياسىنا جەتكەندە ەستىگەن ەكەن.


ورداباي سادىبەكوۆ قارا تەڭىز فلوتىندا 356 ءبولىم روتاسىندا، جاعالاۋ جولىنىڭ روتاسىندا اسكەري مىندەتتى مورياك بولىپ اتقارعان. جاپون سوعىسى 1945 جىلى 2 سەنتيابردە اياقتالعان سوڭ، بۇل پولك رەزەرۆ ارمياسى بولادى. پولك ۆلاديۆاستوكتا ءبىر اي تۇرىپ، قايتادان ودەسساعا كەلەدى. مىنە، وسى جەردەن 1946 جىلى سادىبەكوۆ ورداباي اسكەري مىندەتىنەن بوساتىلىپ اۋىلعا قايتادى. ورداباي قارت جاۋىنگەر “ودەسسانى قورعاعانى ءۇشىن”، “سەۆاستوپالدى قورعاعانى ءۇشىن»، “ۋشاكوۆ تەڭىز”، “ۆ.ي.لەنيننىڭ 100 جىلدىق”، “تىڭ كوتەرۋ”، “جەڭىستىڭ 20, 30, 40, 50 جىلدىق” مەدالدارىمەن جانە “وتان سوعىسى” وردەنىمەن ماراپاتتالعان.
تۋعان ەلگە امان-ەسەن ورالعاننان كەيىن، ءوزى تۋعان اۋىلىندا ۇستازدىق جۇمىسىن جالعاستىرادى، جولداسى ءراپيا ەكەۋى وت باسىن قۇرىپ، جەتى بالا تاربيەلەپ، نەمەرەلەرىنىڭ ورتاسىندا ءجۇرىپ، 1979 جىلى زەينەتكە شىعادى.
جىر الىبى جامبىلدىڭ الدىنان باتا الىپ، اقيىق اقىن-كومپوزيتور، الاتاۋدىڭ بۇلبۇلى اتانعان كەنەن ازىرباەۆپەن ءبىر اۋىلدا ءبىر اۋانى جۇتىپ، ەتەنە جاقىن تۋىس بولعان ءىنىسى ورداباي سادىبەكوۆ مىنە وسىنداي ادام بولعان. مايدانگەر، ۇلاعاتتى ۇستاز ورداباي اقساقال جەتى بالاسىن دا ۇلگىلى ەتىپ ءوسىرىپ، قاتارعا قوسقان. بالالارىنىڭ ىشىندە الساي عانا باقيلىق دۇنيگە اتتانعان، قالعان ۇل-قىزدارىنىڭ بارلىعى ەلگە ۇلگى بولاتىنداي قازاق قوعامىنىڭ زيالى ازاماتتارى.ۇلدارىنىڭ ىشىندە اقىن وردابايۇلى ەل تانىعان بەلگىلى جۋناليست، جازۋشى، قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى، س.بەردىقۇلوۆ سىيلىعىنىڭ يەگەرى. اقىن اكەسىنىڭ جازعان شىعارمالارىن جيناقتاپ ،، جاقسىلىققا جاراسادى جاقسىلىق،، اتتى كىتابىن باسىپ شىعارسا، اناسى راپياعا حالىكوۆاعا ارناپ ،،ءراپيا،، اتتى ارداگەر كينومەحانيك اجەنىڭ ءومىر جولى، ادامي كەلبەتى جەتكىزەتىن، قازاقستان عانا ەمەس كسرو كولەمىندەگى بەدەلدى باسىلىمداردان جارىق كورگەن ءباسپاسوز جيناقتارى توپتاستىرىپ دەرەكتى كىتاپتى جازىپ شىعاردى. ورداباي اقساقالدىڭ زايىبى ءراپيا حالىقوۆا بۇگىندە سەكسەننىڭ سەڭگىرىنە كەلىپ وتىر.


ەل اناسى اتانعان اپامىز قازاق ايەلدەرى اراسىنان شىققان تۇڭعىش كينومەحانيك – سسسر كينوموتوگرافياسىنىڭ ۇزدىگى. جەمىستى ەڭبەكتىڭ يەسى. باقىتتى اپانىڭ ومىراۋىندا “قۇرمەت بەلگىسى”، “وكتيابر رەۆوليۋتسياسى”- وردەندەرى جارقىرايدى. ءراپيا اپاي تۋرالى سوناۋ 1985 جىلى اتاقتى كينورەجيسسەر وراز ابىشەۆ «ءراپيا» دەگەن دەرەكتى فيلم ءتۇسىرىپ، تۇلعانىڭ جارقىن بەينەسىن كوركەمدەپ كورسەتە بىلگەن بولاتىن. مىنە، مايدانگەر ۇلاعاتتى ۇستاز بەن ەلگە ايگىلى كينومەحانيك اپامىز 40 جىل قول ۇستاسىپ باياندى عۇمىر كەشىپ، حالىق قۇرمەتتەگەن قادىرلى وتباسى. ورداباي اقساقالدىڭ دۇنيەدەن وزعانىنا كوپ جىلدار ءوتتى. ال، راپيا اپامىز كيەلى قارا شاڭىراقتىڭ وتىن تۇتەتىپ بەرەكەسىن كىرگىزىپ وتىرعان ءجايى بار.
وتان ءۇشىن قان توگىپ، ەلگە امان-ەسەن ورالعان كەنەن اۋىلىنىڭ مايدانگەرلەرىنىڭ اراسىندا بۇگىندە 97 كەلگەن، ورداباي اقساقال مەن ءبىر مەكتەپتە كوپ جىلدار بويى ۇستازدىق ەتكەن، اۋىلدىڭ قۇرمەتتى اقساقالى كەرىمقۇل قوساقوۆ قانا امان ساۋ ورتامىزدا ۇلاعاتتى اتا بولىپ وتىر. وسىنداي جەڭىستىڭ 75 جىلدىق مەرەيتوي كۇندەرىندە ەلىمىزدىڭ ءار-ايماعىندا امان-ەسەن جۇرگەن ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ارداگەرلەرىن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىز. وتان ءۇشىن جان قيعان سوعىس ارداگەرلەرىنىڭ الدى پەيىش، ارتى كەنىش بولسىن دەيمىن. ولىگە يمان، تىرىگە اللا بەرەكەتىن بەرسىن.

مۇساعالي تاسقاليەۆ
"سپورت جۇلدىزدارى" جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى،
قازاق سپورت جانە تۋريزم اكادەمياسىنىڭ
قۇرمەتتى پروفەسسورى،
قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ قايراتكەرى.

پىكىرلەر