اسقار ءسابيتوۆ: ءتىرى ولىك

4522
Adyrna.kz Telegram

اڭگىمە

ءولىپ قالىپپىن. ءوزىمدى اينادان عانا كورۋشى ەم، ەندى ءوز ءمايىتىم ءوزىمنىڭ كوز الدىمدا. كىم ءبىرىنشى بىلەدى ەكەن دەپ، كۇتىپ جاتىرمىن. العاش سەزگەن – ۇلكەن ۇلىم. ونىڭ قاسىما نە ءۇشىن كەلگەنىن بىلمەيمىن، جاقىنداپ، يىعىمنان تۇرتكىلەي باستادى.
-تۇرساڭشى، اكە! اۋىز بەكىتەيىك دەپ جاتىرمىز. شەشەم سەنى عانا كۇتىپ وتىر،- دەمەكشى بولدى عوي دەيمىن. اقيعان كوزىمدى كورىپ، توقتاعان دەمىم مەن سۋىعان دەنەمدى بىلگەننەن كەيىن اڭىراپ، شەشەسىنە قاراي جۇگىردى. قۇداي-اۋ، كۋحنياداعى داستارحان باسىندا دۇعا وقىپ وتىرعان شەشەسىنە ونىڭ ايتقان ءسوزىن انىق ەستىدىم.
-اكەم ولگەن ادام سياقتى جاتىر. دەمى توقتاپ، دەنەسى سۋىپ، كوزى اقيىپ كەتكەن،- دەدى ابدىراپ. جىلامسىراپ سويلەگەن سياقتى، كوزى بوتالاپ كەتتى عوي دەيمىن: قاتىنىم ساسپاستان:
-نەمەنەگە سوراڭدى اعىزىپ تۇرسىڭ؟ ولگەن ادامنىڭ قانداي بولاتىنىن سەن قايدان بىلەسىڭ؟ قازىر كورەمىز،- دەدى.
ۇلىم اسكەردە جۇرگەندە اسىلىپ-اتىلىپ ولگەن سولداتتاردىڭ كوپ بولعانىن، سولاردىڭ ءبىرازىن ارۋلاپ تابىتقا سالعانىن ايتىپ جاتقان سياقتاندى. قاتىنىم اپىرلاي-توپىرلاي كەلىپ، ادۋىندى شاپالاقتىڭ ءىشى-سىرتىمەن ەكى بەتىمنەن:
-تۇر-ەي، القاش! جاتىسىن قاراشى سۇمىرەيگەن سۇمەلەكتىڭ!- دەپ، كەزەك-كەزەك وسىپ-وسىن جىبەردى. بۇرىندار، شىنىمەن، سۇمىرەيىپ ۇشىپ تۇرۋشى ەم، بۇل جولى بىلق ەتكەم جوق. سودان كەيىن بالان ۇيرەك جانە ورتان تەرەك ساۋساقتارىن بۇگىپ، ەكەۋىن قىشقاش قىپ اشىپ الدى دا، مۇرنىمنان قىسىپ، جۇلقىلاپ، بۇراپ-بۇراپ جىبەردى. كەنەت:
-ويباي! كوتوك! مىنا جەكسۇرىن، شىنىمەن، ءولىپ قالعان با؟ القاشتىڭ ساندىراعىن ايتىپ ءجۇر مە دەسەم؟ باسە، باسە! «تۇسىمدە اجەمدى كوردىم، مەنى شاقىرا بەرەدى. مارقۇم اكەم دە بىردەڭە دامەتىپ ءجۇر عوي دەيمىن، مەشىتكە بارىپ قۇران وقىتىپ، ساداقا بەرمەسەم بولمايدى» دەپ، مەنەن 5 مىڭ تەڭگە سۇراپ العان. قايدان بىلەيىن... بۇرىن دا وسىنداي سوزدەردى سان قايتالاپ، ۋداي ماس بوپ كەلەتىن...- دەپ، سۇڭقىلداي جونەلدى.
-نە ىستەيمىز؟!- دەدى ۇلىم جاسقانا سويلەپ.
-نە ىستەگەنى قالاي؟ كورونوۆيرۋس كەزىندە ولگەنى دۇرىس بولدى. ايتەۋىر، ەكى رەت ۆيرۋستىڭ اقشاسىن الدى. ءومىر بويى جازۋىن جازىپ، باسىن جازىپ قانا ءوتتى. جالعان دوستارى مەن جالاڭ بۇت قالامداستارىنان باسقا جيعان ەشكىمى دە، ەشتەڭەسى دە جوق. ءوزىمىز-اق كومەمىز...
قاتىنىمنىڭ تارپاڭداپ سويلەگەنى سونشالىق، ءتىرىلىپ كەتە جازداپ بارىپ، ولگەنىم ەسىمە ءتۇسىپ، ءۇنسىز قالدىم. بىراق، قاتىنىمنىڭ ءسوزى ۇلىما دا ۇناماعان سىڭايلى.
-كومەمىز دەگەنىڭىز قالاي؟ جەرلەيمىز دەپ ايتساڭىزشى! جانە ەشكىمى، ەشتەڭەسى جوق دەپ ايتپاڭىز! حالقى بار، ارتىندا قالعان مول مۇراسى بار،- دەگەن ۇلىمنىڭ ءسوزى كوڭىلىمە جاعىپ كەتتى. ورنىمنان تۇرماق تا بولدىم، بىراق، ولگەندەرگە ويتۋگە بولمايدى عوي.
-ءاي، سەن دە اكەڭ سەكىلدى جەتەسىزسىڭ! ميعۇلاسىڭ! ەشكىمگە قاجەتى جوق شيماي-شاتپاعىن مۇرا دەيدى عوي... ارتىندا ميلليونداعان اقشاسى، ەل قىزىعاتىنداي دۇنيە-مۇلكى قالۋى كەرەك ەدى. سەن قىزىعاتىنداي، سەنىڭ كادەڭە، ءبىر پايداڭا جارايتىنداي نەسى قالدى؟ اقشاسى بارلاردى عانا تاۋداعى كەڭسايدا جەرلەيدى. ال، اكەڭ سياقتىلاردى بورالدايدىڭ قۇمىنا كومە سالادى. بارىپ كورشى ءوزىڭ. كوبىسىنىڭ باسىندا تاس تا، بەلگى دە جوق. ءتىپتى، كىم ەكەنى بەلگىسىز. ايتەۋىر، ءبارى ءبىر قورشاۋدىڭ ىشىندە،- دەپ، قاتىنىم اۋزى كوپىرە سويلەپ، ۇلىمدى باسىپ تاستاپ، ەكەۋى مەنىڭ ءولىپ جاتقانىمدى قولما-قول ۇمىتتى. تۋىستارىما، باسقالارعا قالاي حابارلايدى، قالاي دايىندالادى، قايدا جەرلەيدى، ءبارى-ءبارى جايىنا قالدى. مورگتىڭ يەسىز مايىتتەردى ساتاتىنى، سويىپ-سويىپ، ءبارىن ميداي ارالاستىرىپ، ءبىر كورگە كومە سالاتىنى جايلى قاتىنىم اڭگىمە باستادى.
-نە ءۇشىن؟- دەدى ۇلىم.
-مەداكادەميانىڭ ستۋدەنتتەرىنە سويدىرىپ، وتا جاساتىپ ۇيرەتۋ ءۇشىن،- دەدى قاتىنىم. بۇل – مەن ەشقاشان ويلانباعان، تولعانباعان جايت. ۇلىم دا:
-ا، ءيا، ەندى ءتۇسىندىم. مورگ – مەداكادەميا مەن ءمايىتتىڭ ورتاسىنداعى پوسرەدنيك. زناچيت، مورگ مايىتتەردى مەداكادەمياعا ساتادى. مارقۇمداردى سويىپ، مەديتسينالىق ساراپتاما جاساپ بارىپ قانا تۋىستارىنىڭ قولىنا بەرۋ جونىندە ءمينيستردىڭ بۇيرىعى بار. ولاردى دا وسى ماقساتقا پايدالانادى ەكەن عوي،- دەدى بىلىمدارلىعىن كورسەتىپ.
-مورگكە اقشا تۇسسە بولدى: بىلايعى جۇرتقا دا ساتادى. انا كوتتەدجى، ەكى-ءۇش ءدجيپى، دومبىرا جاسايتىن شەبەرحاناسى بار ءدوربىتحاندى بىلەسىڭ عوي. سول جاساعان دومبىراسىنا ادامنىڭ ىشەگىن سالادى دەيدى. دومبىرالارى –شەشەن، عاجاپ سويلەيدى! اعاشى دا كەرەمەت. ءبىر دومبىراسى 3-4 مىڭ دوللار. باتىس جاققا ودان دا قىمباتقا ساتادى. ءمايىتتىڭ ساتاتىن باسقا جەرلەرى دە كوپ، ماسەلەن، قولاڭ شاشى... بىراق، قالقيعان اكەڭنىڭ قاي مۇشەسىن ساتاسىڭ؟ ساموپال مەن قىتايدىڭ سپيرتىنەن ورگانىنىڭ ءبارى قوق بوپ كۇيىپ كەتكەن شىعار...
-ماما، نە ايتىپ كەتتىڭىز ءوزىڭىز؟ وندايدان قۇداي ساقتاسىن! اكەمدى كەڭسايعا اپارىپ اتاقتىلاردىڭ قاسىنا جەرلەيمىن! باسىنا مراموردان ەسكەرتكىش تە تۇرعىزامىن!- دەدى ۇلىم نىق سەنىممەن.
-ءاي، اقشانى قايدان تاباسىڭ؟ قازىر – كارانتين. اكەڭدى ارقالاعان سەنى ول جاققا وتكىزبەيدى. و جاقتىڭ جەرى بۇرىن 3 مىڭ دوللار ەدى، قازىر مۇلدە قىمباتتاعان شىعار. وسىنى جەتىسكەننەن ايتادى دەيمىسىڭ؟ جانازاسىنا جينالعان اقشا جەتە مە دەپ، سونى ويلاپ وتىرمىن. ءبىر جاعى، مىنا كورونوۆيرۋس جاقسى بولدى. جانازاسىندا 10 ادامنان ارتىق قاتىسپايتىن شىعار، الىستاعى تۋىستارى كەلە المايدى. بىراق، «جانازاعا قوساتىندارىڭدى جىبەرىڭدەر!» دەيمىز عوي. ايتپاقشى، كاسپي گولدىن تاۋىپ قويايىقشى، توپتارعا، تۋىستارىنا سالامىز،- دەگەن قاتىنىم ءۇنسىز تەلمىرىپ، ماعان باعجيا قاراپ، تاپجىلماي ۇزاق وتىردى. ولگەن ادام دا قورقادى ەكەن-اۋ، شوشيىن دەدىم. ەندى ول وزىنەن-ءوزى سويلەپ، جان شوشىرلىق، جوق، جوق: جانىم جوق ەكەن عوي، ادام شوشىرلىق ءسوز ايتتى. جانىم باعانا مۇرنىمنان ۇشىپ شىعىپ كەتسە دە، قىزىنىپ، ءالى كەپپەگەن قانىم ويناپ، ءتىرىلىپ كەتە جازداپ، تىڭداپ جاتىرمىن.
-قىرىق جىل 2-3 جەردە جۇمىس ىستەپ، ورىس پەن ۇيعىردىڭ بوساعاسىندا ءجۇرىپ، ىركىپ اقشا جيناپ، جەر ساتىپ الىپ، ءۇي سالىپ، ەندى ادام بولامىز دەگەندە، قاراشى... مىنا قازاقتىڭ كەڭ، دارحان دالاسىندا ءومىر ءسۇرىپ، ولگەنگە دە جەر ساتىپ الاسىڭ. جانە ۋداي قىمبات! ءبىزدىڭ وكىمەت ءتىرى كەزىڭدە قانىڭدى، ولگەندە جانىڭدى سورادى. مىنا بايعۇس زار-مۇڭىن قالامىنا توگىپ، اراعىن ءىشىپ، ەشتەڭە كورگىسى كەلمەۋشى ەدى! سول ءۇشىن ەكەن عوي! و شۇناق قۇداي! نەمەرەلەرىم مەن جيەندەرىمدى ورتاعا الىپ، ءبىر كۇن بولسىن، راحاتتى كۇن كەشەم بە دەپ ەم، توزاعىم ەندى باستالدى دەسەڭشى! ءومىر بويعى ماقساتىم – اقشا، اقشا، اقشا! نەمەرەلەرىمنىڭ ءتىلى دە «اقشا! اقشا!» دەپ شىقتى. مىنا بايعۇس تا 40 جىل بويى اندا-مۇندا تەنتىرەپ، «ءوزىمنىڭ قالتاما ەمەس، قازاعىما قىزمەت ەتەمىن» دەۋشى ەدى... ال ەندى قادىرىڭدى قاي قازاعىڭ بىلەر ەكەن؟ ءولىمنىڭ «كەدەيدىڭ كوتىن اشامىن» دەگەنى وسى! اشىلدى، مىنە، كوتىڭ!- دەپ، زار يلەگەن ايەلىمنىڭ ءسوزى ساي-سۇيەگىمدى سىرقىراتتى.
ايتپاقشى، ولگەن ادامنىڭ ساي-سۇيەگى سىرقىراي ما؟! ءومىردىڭ ازابى مەنى نە ءۇشىن قۇرساۋلاپ، انا ءومىردىڭ ەسىگىن نە ءۇشىن اشا الماي جاتىرمىن؟ ا، ءيا، ءيا، قارىزدارىم بار ەكەن عوي باسىمنان اساتىن. كرەديت، دۇكەندەرگە بەرەشەگىم، ورىنداي الماعان ۋادەلەرىم، ماقساتتارىم مەن ارماندارىم، بالاعاتتاعان ادامدارىم، ءتىلىمنىڭ قانىن اعىزىپ وتىرىپ تىلدەگەن شەنەۋنىكتەر... ولاردىڭ ەشقايسىسىنان كەشىرىم سۇراپ ۇلگەرمەدىم! ءارى، جانازا نامازىم دا وقىلعان جوق. وسىنىڭ ءبارى اياعىمنان تارتىپ، جانىمدى راحاتقا بولەيتىن ءولىم الەمىنە جىبەرمەي جاتىر ەكەن عوي. ءالى دە ءزىل باتپان بولعان جۇگىمدى ارقامنان ءتۇسىرىپ، مەنى ەرتوقىمى الىنعان قۇر اتتاي قىلىپ انا دۇنيەگە جىبەرەتىن ءتىرى ادام تابىلا ما؟! ۇلدارىم بار ەمەس پە؟ قۇدايعا شۇكىر، ىنىلەرىم دە جەر باسىپ ءجۇر. ا، ءيا، ءيا، كەنجە ۇلىم – قارا شاڭىراقتىڭ يەسى بار عوي. قازاقتىڭ ءداستۇرى سولاي دەيدى. بىراق، بىراق... ءوز كۇنىن ءوزى قالت-قۇلت ەتىپ ارەڭ كورىپ جۇرگەن اقكوڭىل كەنجە ۇلىم مەن ءۇشىن تاعدىردىڭ تارازىسىنا تۇسۋگە كونەر مە؟! ءجا-ءا، قويايىنشى، بۇل مەنىڭ شارۋام ەمەس، ارتىمدا قالعان تىرىلەر ويلانسىن: مەن ءولدىم ەمەس پە؟! ەندىگى مىندەتىم – قيامەت كۇنى كەلىپ جەتكەنشە، نارەستەدەي پاك جانىمدى راحاتقا بولەپ، جەر-بەسىگىمدە تىپ-تىنىش ۇيىقتاۋ. تىرشىلىكتىڭ قام-قارەكەتى ابدەن قاجىتىپ، جۇلما-جۇلما بولىپ، سۋالىپ سەمىپ، كەپكەن جۇرەگىم، تىشقان كەمىرىپ بىتىرگەنشە، ءلازاتتى ءبىر كۇي كەشسىن... بىراق، بىراق... ارتىم تياناقتالار ما؟! ءۇرىم-بۇتاعىمنىڭ ىشىنەن مەنىڭ قارىزدارىم مەن بەرەشەگىمدى موينىنا الىپ، ارمان-ماقساتتارىمدى بويىنا قوندىراتىن بىرەۋ تابىلماي جاتسا، قادىم زاماننان بەرى ءبارىن تياناقتاعان اتا-بابامنىڭ اتتاماعان ءداستۇرى بار ەمەس پە؟! سونى ساناسىنا سىڭىرگەن بىرەۋى ەرلىككە جۇگىنەر، تاعدىردىڭ تالكەگىمەن ارپالىسار، الىسار... تەك، ادامدار تاراپىنان مەن سياقتى مازاققا ۇشىراماي، قولداۋ تاپسا ەكەن...
ءار قازاقتىڭ وشاعىنىڭ ويرانى شىعىپ، ىشىنەن ءىرىپ جاتقانى – تاريحىنىڭ تاپتالىپ، ءتىلى مەن ءدىنىنىڭ، ءداستۇرى مەن سالتىنىڭ شورە-شورە بوپ قالعانىنىڭ سالدارى. بۇعان كىم كىنالى؟ سايتاننىڭ ازعىرعان تىلىنە ەرگەن قازاقتاردىڭ ءوزى كىنالى. ەندى قايمانا قازاق ءوزىن-ءوزى جاۋدىڭ وعىنا بايلاپ بەرىپ، ءتۇبى قۇريدى. نەگە؟ نەگە؟ ويتكەنى، قازاق جەردىڭ تۇتاستىعىنان دا ايرىلايىن دەپ تۇر. قازاقتىڭ باسىن قوسىپ، تۇتاستىرىپ ۇستاپ تۇرعان جەر-انا ەدى: ەندى ول دا جوق. ساتىلادى. مىنە، ماڭگىلىك مەكەنىڭ – كورىڭدى دە ساتىپ الاسىڭ. مەندەي سورلى بايعۇستار بورالدايدىڭ بورپىلداعىندا تىنىستايدى. ءجا-ءا، ەندى اللا انا دۇنيەدە «كەبىننەن باسقا اكەلگەن تۇگىڭ جوق! ونىڭ ءوزى كيتايسكي! ساپاسىز، دەشەۆىي! جەر-انانىڭ قوينىنا قوسا تاپسىراتىن التىن-كۇمىستەرىڭ، قىمبات اشەكەيلەرىڭ قايدا؟ سولاردى ساعان بەرمەپ پە ەدىم...» دەپ، بەتىمە سالىق قىلماسا بولعانى! اڭكىر-مۇڭكىرگە تەزىرەك جەتىپ، ازىرەيىل ۇكىمدى تىڭداسام! مىنالار كەشىكتىردى عوي ءوزى! تاڭەرتەڭ ولسەڭ، تۇسكە جەتكىزبەي كومىپ تاستايتىن ۇيعىرلار اقىلدى ەكەن. ماڭگىلىك مەكەنگە جىلدام جەتكەن، شىنىمەن، جاقسى. سارىلىپ توسقاننان، ارىلىپ كۇتكەننەن جامان نە بار؟! ءومىرىمنىڭ كۇتۋمەن ءوتىپ كەتكەنىن بايقاماي دا قالدىم. سوۆەتتىڭ بالاسىمىن عوي، سەندىم، كوممۋنيزم كەلەدى دەدى. كۇتتىم، كۇتتىم. كەلمەدى، اقىرى، جوق بوپ شىقتى. ەندى قازاقتىڭ بالاسىسىڭ دەپ، ەگەمەن كەلىپ قۇلاعىما ەن سالدى. «جەر دە سەنىكى، ءتىل دە سەنىكى، ءدىل مەن ءدىن دە سەنىكى، ءبارى-ءبارى سەنىكى! جەردىڭ استى مەن ۇستىندەگىنىڭ ءبارى – سەندەردىكى! قالتاڭدى اقشاعا تولتىرىپ اپ، تالتاڭ-تالتاڭ قاعىپ جۇرەسىڭ» دەدى. ەكى قولىمدى قالتاما سالىپ-اپ، الاڭدا تالتاڭداپ كەلە جاتقام. قاي ءجۇز گرامم سايتاننىڭ تۇرتكەنىن بىلمەيمىن، جەر-انامنىڭ بەتىن مىجعىلاي تاپتاپ، قاپتاپ جۇرگەن ورىستار مەن قىتايلاردى كورگەننەن كەيىن جىنىم كەلىپ:
-«ءاي، شاڭكىلدەكتەر! اكەلەرىڭنىڭ ۇيىندە جۇرگەن جوقسىڭدار! جەر دە مەنىكى، ءتىل دە مەنىكى، ءدىن مەن ءدىل دە مەنىكى! ءارى-بەرىدەن سوڭ، تاباندارىڭنىڭ استىنداعى جۇمىر تاس تا مەنىڭ جەر-انامدىكى! مەنىكى، ءبارى، ءبارى مەنىكى! ەسىرمەڭدەر!» دەپ ايعاي سالدىم. سويتسەم، ماعان تيەسىلى ەشتەڭە جوق ەكەن. «مەنىڭ قاتىنىم، مەنىڭ بالام، مەنىڭ ءۇيىم، مەنىڭ ءتىلىم، مەنىڭ جەر-انام» دەپ جۇرگەنىم – مەنىكى ەمەس بوپ شىقتى! شاپ بەرىپ ۇستاپ الىپ، تۇرمەگە سالىپ قويعاندار «وسىنىڭ ءبارى بىرەۋدىكى» ەكەنىن ماعان التى اي بويى ءتۇسىندىردى. مەن «وسىنىڭ ءبارىن ماعان اللا بەرگەن! مەنىڭ ەنشىمدەگى دۇنيەلەر!» دەپ قارسىلاسىپ باقتىم! ەندى اللانىڭ الدىنا تەزىرەك جەتىپ: «ماعان بەرگەندەرىڭ قايدا؟ سەنەن دە كۇشتى بىرەۋ تارتىپ الىپتى عوي!» دەپ، وكپەمدى، رەنىشىمدى بىلدىرەمەكپىن!
مىنالار شىم باتىپ، جوعالدى عوي وزدەرى! اللانىڭ الدىنا تەزىرەك اپارماي ما؟ ءىشىمدى كەرنەپ بارا جاتقان ءسوزدى لاق ەتكىزىپ توگە سالماقپىن! «ءيا، بەرگەنىم – اقيقات! ول سەنىكى ەدى، ءوزىڭ ايرىلىپ قالساڭ، ەندى كىمدى كىنالاماقسىڭ؟ مەن ءبىر بەرگەنىمدى ەكىنشى قايتارا بىرەۋدىڭ قولىنان تارتىپ الىپ بەرمەيمىن! ەبىن كەلتىر دە، ءوزىڭنىڭ قولىڭا ءوزىڭ قايتا ءتۇسىر...» دەسە، نە دەمەكپىن؟ ءجا، ەبىن كەلتىرەتىن امالدار قاراستىرايىن، تابايىن. بەكەر ءولىپپىن. ولمەي تۇرا تۇرۋىم، قام-قارەكەت قىلۋىم كەرەك ەدى...
جىمىپ باسىپ كىرگەن قاتىنىمدى تانىماي قالدىم. باسىنا قارا ورامال تارتىپ، قارا كويلەك كيىپ العان. اقمولانىڭ اپپاق ۇنىنداي ءجۇزى قۋارىڭقىراي سۇرلانىپ، قاراقاتتاي ءمولدىر قارا كوزىن قارا كولەڭكە باسىپتى. اپپاق قۋداي شاشىن جيرەنگە بوياپ ەدى: ءبىر تالىن دا قىلتيتپاي، ورامالدىڭ استىنا جاسىرىپ، تاس-ءتۇيىن تارتىپ الىپتى. بەلىنە سەمسەر بايلاپ، قولىنا قالقان ۇستاتسا، جەكپە-جەككە شىعاتىنداي شيرىعىپ العانىن بايقادىم. ادامدار كەلە جاتقانىن ەستىگەننەن كەيىن ماعان نايزاعايداي جارق ەتىپ ءبىر قارادى دا، تايراڭ قاعىپ شىعا جونەلدى. سول قاراستان تۇلا بويىمدى توق ۇرىپ ءوتىپ، اقپاي قالعان قانىم كەپكەن تامىرلارىمدى كەرنەپ، زىرقىراپ جونەلدى. نايزاعايدىڭ جارقىلى ۇشقىن تاستاپ كەتكەندەي... وسى ۇشقىن مەنىڭ تانىمە جان بىتىرەتىندەي! «جۇرتتىڭ الدىنا سول جارقىلدى الىپ بارا ما ەكەن؟» دەپ ويلاپ جاتىرمىن. شوشيىن دەدىم. «وسى مەن ءتىرى سياقتىمىن با، قالاي؟ قامالاعان وي ارام ءتانىمدى الاستاپ، ءوزى نەگە قاشپايدى؟ نەگە؟ ويدى قويشى... ءوزىم بە، الدە، كوزىم بە، قاتىنىمنىڭ ءىزىن ساناپ، سوڭىنان ىلەسەدى دە جۇرەدى. مۇمكىن، ولگەن دە شىعارمىن. ولگەندەر بارلىعىن كورىپ، ءبىلىپ جاتادى دەگەندى ەستىگەنىم بار. وسىلاي ەكەن عوي. قاتىن، بالا-شاعاڭدى بىرەۋ كەسكىلەپ جاتسا دا، كورگەنىڭمەن، ارا تۇسە المايسىڭ. كۇيىنبەيسىڭ دە، سۇيىنبەيسىڭ دە! شاراسىز كۇيدە باقىرايىپ قارايسىڭ دا جاتاسىڭ! كورەسىڭ، كونەسىڭ... قۇدايدىڭ ىستەپ قويعانىن قاراشى! الدە، «تىرىدە جاساعان كۇنالارىڭنىڭ ازابىن ولگەندە وسىلاي تارتاسىڭ» دەگەن ەمەۋرىنى مە؟
موللا باستاعان توپ ءۇن-ءتۇنسىز كەلىپ، مەنىڭ باسىمدا تۇردى. ىشىندە قاتىنىم دا بار. قولىندا ءبۇيىرى بۇلتيعان اپپاق حاتقالتا، بەتىنە قارعانىڭ قانى جۇگىرىپتى. شىرايى كىرگەن سىڭايلى. اكىم جوق. اكىمدىكتىڭ بالانسىندا جاڭا اشىلعان زيرات بار ەدى، سودان ورىن بەرگەن سياقتى. اساي-ۇسەيلەرى دە، قابىرشىلارى دا دايىن. ءار قابىرشىنىڭ قولىنا 2 مىڭ تەڭگەدەن ۇستاتساڭ، كىمدى بولسىن، تەپكىلەپ كومە سالادى. بىلەمىن، ءوزىم دە 2 مىڭ تەڭگەگە سان مارتە جۇمىس ىستەپ، تاماققا دا، اراققا دا لىقيا تويعانمىن. قولىڭا ۇستاپ كەتەتىنىڭ جانە بار. مارقۇمنىڭ تۋىستارى جومارت بولسا، ودان دا كوبىرەك الاسىڭ. ال كەڭسايدا ءمايىتتى كومبەيدى، ارۋلاپ جەرلەيدى. جانازاسى شالا شىعارىلىپ، كومىلە سالىناتىنى تومەنگى جاقتا عوي... تومەندە... تومەندە. ءبارى تومەندە. جوعارعى جاق بولەك...
موللا زۋىلداتا ارابشا بىردەڭە وقىپ، ەكى ادامعا جاعىمدى كۇشپەن اشتىرتىپ، اۋزىما سۋ تامىزدى. و اللا، ءومىر بويى سايراپ وتكەندەردىڭ جاعى ءتۇسىپ كەتپەسىن دەپ، بايلاپ قويۋشى ەدى. مەنىكى قارىسىپ، سىرەسىپ اشىلمايدى. الدە، سويلەمەي، عۇمىرى جازۋمەن عانا وتكەندەردىڭ جاعى قارىسىپ قالا ما؟! سودان كەيىن تەرەزەسىنىڭ شىنىلارى الىنعان سالقىن بولمەگە كىرگىزىپ، شەشىندىرىپ، بالعىن كوك ءشوپتىڭ ۇستىنە تىر جالاڭاش جاتقىزىپ، ۇستىمە اپپاق جايما جاپتى. جامباسىما كوك مايسا تيگەننەن كەيىنگىنىڭ ءبارى قارا تۇنەك... شىنىمەن، ءولدىم عوي دەيمىن نەمەسە ولتىرسە كەرەك.
قانشا ۋاقىت وتكەنى بەلگىسىز: بۇيىرىمنەن بىرەۋ ءتۇرتىپ قالعاننان كەيىن جان-جاعىما باجايلاي قارادىم. مەنى قاپ-قاراڭعى لاقات كوردىڭ ىشىندە اپپاق كەبىنگە وراپ، ءۇش جەرىمنەن بۋىپ، وڭ قىرىما اۋناتقىرىڭقىراي جاتقىزىپ كەتىپتى. ءوز ءمايىتىمدى ءوزىم اناداي جەردەن باقىلاپ قارايمىن. بۇعان ەندى نە بولادى ەكەن دەپ، جەردىڭ بەتىندە كۇتىپ داعدىلانعان باسىم، جەردىڭ استىندا، كوردىڭ ىشىندە توسىپ جاتىرمىن. ۇشىپ ءجۇرمىن عوي دەيمىن...
اڭكىر مەن مۇڭكىر كەبىنىمدى شەشىپ، جۇرەلەپ وتىرعىزىپ قويدى دا، مەنى سۇراق-جاۋاپتىڭ استىنا الدى. اڭكىر-مۇڭكىر ەكەن دەيمىن، بىراق، ەشكىمدى دە، ەشتەڭەنى دە كورگەن جوقپىن. ءتىلىمدى كالليماعا كەلتىرگەننەن كەيىن، شامام كەلگەنىنشە، ءبىلىمىم جەتكەنىنشە، جاۋاپ بەرىپ جاتىرمىن. ارا-اراسىندا دەنەمدى قارا تەر باسىپ، تاماعىم قۇرعاپ كەتەدى. بۋىلتىقتانعان ءتىلىم كەيىن جيىرىلىپ، اۋزىما سىيماي، تاماعىما كەپتەلىپ قالدى. ءبىر ۋاقىتتا اڭكىر-مۇڭكىردىڭ بىرەۋى:
-ءاي، مىناۋ ولىمگە ءالى دايىن ەمەس قوي. قارىزى مەن بەرەشەگىن كەنجە ۇلى موينىنا الىپ قالدى. ءتۇبى ءبىر وتەيدى. الاشاعى كوپ. الاشاعىن ارتىندا قالعان ۇرپاعىنا كىم اپەرەدى؟ شىعارىڭدار مۇنى جەر بەتىنە! قايتسىن! اللا بەرگەن الاشاعىن ءوزى قايتارىپ السىن وزىنە! «العانىنا يە بولسىن دەپ، جەر بەتىنە جىبەرىپ ەم، بۇل نە ءبىتىرىپ جۇرگەن؟! تاپسىرمامدى ورىنداتپاي، مۇنى نەمەنەگە اكەلدىڭدەر؟!» دەسە، نە ايتامىز؟- دەپ شار ەتە قالدى.
-اللاعا اپارىڭدار! ايتارىم بار!-دەپ، مەن دە زارلانىپ جاتىرمىن.
-اللا سەنىڭ نە تەڭىڭ؟ الدىمەن، جەردەگى شارۋاڭدى تىندىر!
-سوندا، نە ىستەيمىن؟- دەيمىن مەن كۇناسىز قالىپ تانىتىپ.
-ۇيقىدان ويانعان سياقتىسىڭ. بىراق، ءالى مارعاۋ قالپىڭ. ەندى ساناڭدى ويات. نە ىستەيتىنىڭدى ساناڭ ءوزى ساناپ بەرەدى. اللانىڭ الدىنا ءبىز ەمەس، ساناڭنىڭ ءوزى جەتەلەپ اپارسىن!- دەدى اڭكىر مە، مۇڭكىر مە، بىرەۋى.
ەندى ءبىر قاراسام، ەشكىم جوق. جىم-جىرت. اڭكىر دە، مۇڭكىر دە بەزىپ كەتكەن. جالعىزبىن. مەنى جەر بەتىنە شىعارۋدى ۇمىتسا كەرەك. جازعان باسىم «قاشان شىعارادى؟» دەپ، تاعى دا كۇتتىم، توستىم. مەنى مۇلدە ەستەرىنەن شىعارعان. قانشا ۋاىت وتكەنى بەلگىسىز... تالىعىپ، تاماعىم كەۋىپ، ءتىلىم قۇرعاپ بارا جاتقاننان كەيىن:
-شىعارىڭدار مەنى جەر بەتىنە! اللاعا مەنىڭ كەرەگىم جوق! سۋ بەرىڭدەر!- دەپ، بار داۋىسىممەن ايعاي سالدىم.
قۇرساۋلى قىشقاش مۇرنىمدى جۇلىپ الارداي قاتتى قىسىپ، بوساتتى دا، ەكى بەتىمنەن الما كەزەك وسىپ-وسىپ جىبەردى. كوزىمدى اشتىم. قاتىنىم ءتونىپ تۇر.
-اللاعا كەرەگىڭ جوق ەكەن. ەندەشە، بىزگە دە كەرەك ەمەسسىڭ! كەتەم دەسەڭ، جولىڭ اشىق! ورازا كەزىندە ىشكەنگە انا نەمەرەلەرىڭنەن ۇيالمايمىسىڭ؟! «اكەم، ناكونەتس-تو، اۋزىن بەكىتىپتى عوي، اۋىز اشتىرتايىن دەپ كەلدىم» دەپ، ەبىن تاۋىپ پوستتان ءوتىپ، ۇلكەن ۇلىڭ كەلدى. بالالارىڭ ەشتەڭە بىلمەيدى. جۋىنىپ-شايىنىپ، ءيىسىڭدى كەتىر دە، داستارحان باسىنا وتىر! ۇلكەن ۇل وياناتىن ۋاقىت بوپ قالدى،- دەدى دە، قاتىنىم مەڭ-زەڭ مەنى قولىمنان جەتەكتەپ، دۋشقا كىرگىزىپ جىبەردى.
ءتىلىمدى جۇتىپ قويعانداي، ەشتەڭە دەي المادىم. مىلقاۋمىن عوي، مىلقاۋمىن. الدە، شىنىمەن، سۇمەلەكپىن بە؟ جانىمدى شۋاققا بولەر جىلى ءسوز اڭساپ جۇرگەن مەن سۇمىرەيىپ، سۇلكيگەن قالپى جىلى سۋ اعىزدىم. «جانىڭدى جىلىتار ءسوز دە، باسقا دۇنيە دە ىزدەمە! ول جوق جەردىڭ بەتىندە...» دەيدى قۇدايدان بەزگەن بەيباق ءبىر ءۇن...

اسقار ءسابيتوۆ،
الماتى قالاسى. 17.05.2020.
ساعات - 03.44.

پىكىرلەر