مەحنات تەمىرتاسقىزى
تۋعان جىلى; 1994
تۋعان جەرى ; تۇركىستان وبلىسى، سوزاق اۋىلى
وتباسىلى. "سəلەم حات" ولەڭدەر جيناعىنىڭ اۆتورى.
سƏلەم حات !!!
قالايسىز اپا...
ءسىز جاقتا ءبəرى جاقسى ما..
قىس جەتىپ اپپاق، اق ۇلپالارى باستى ما.
پەرىشتە سىندى مەيىربان ەڭ عوي تىرلىكتە،
قۋانىپ جۇماق.. قاقپاسىن سىزگە اشتى ما..
قالايسىز اپا..
مىنەزگە باي ەڭ سىمباتتى..
اجالدىڭ وعى جارالامادى ما، تىم قاتتى.
جۇمادا جەرگە جامباسىڭ تيگەن ەدى عوي،
سۇراۋسىز كىرىپ.. ارالادىڭ با، ءۇر باقتى.
تۋىسقا تۋعان ەلجىرەۋشى ەدىڭ، ەزىلىپ..
كوزىڭنەن شۋاق، سوزىڭنەن قۋات سەزىلىپ.
مəڭگىلىك مەكەن مارقايتقان شىعار..اناشىم،
اتا-انا، قىزىڭ، جارىڭا سۇيگەن كەزىگىپ.
پەيىشكە كىرىپ.. جايلىلىق جانعا ەندى مە،
گۇل تەرىپ əكەم، كۇلىمدەپ تاياۋ كەلدى مە.
اناڭىز ورگەن، جوتاڭدا جاتقان بۇرىمعا،
جۇماقتىڭ گۇلىن اقىرىن تاعىپ بەردى مە.
بىلەم عوي اپا..
الاڭداپ ءجۇرسىڭ قارايلاپ،
وزىڭمەن بىرگە الىستاپ كەتكەن تالاي باق.
جاۋلىعىڭ جەلمەن جەلبىرەپ ءوزىڭ جۇرمەسەڭ،
سۇرىقسىز سۋىق كورىنەدى ەكەن..ساراي جاق.
ساعىنىش دەگەن..
قاجىتتى اپا، تەك مەنى..
باقشاڭا بيىل ەشكىمدە جەمىس ەكپەدى.
ساقىرلاپ قايناپ تۇرسا دا سارى ساماۋرىن،
قولىڭنان ىشكەن كۇرەڭ شəيىڭە جەتپەدى.
ءوزىڭسىز مىناۋ..
شارپىعاندايما عالامدى وت،
جۇرەردەي كورگەم، قاسىمدا ءدəيىم، امان بوپ.
شوڭگەگە ەمەس، شەڭگەلگە قۇلاپ جاتسام دا،
"قۇلىنشاعىم" دەپ، ۇمتىلىپ كەلەر ادام جوق.
سولاي عوي اپا..
ءۇيىڭنىڭ كەتتى كۇيى شىن،
ءوزىڭدى ىزدەپ، شارق ۇرام كەيدە ءۇي ءىشىن.
ورامالىڭدى قۇشاقتاپ جاتىپ ۇيىقتايمىن،
جۇماقتان جەتىپ جاتقانداي عاجاپ ءيىسىڭ.
ساعىنىش، اڭساۋ..
سانامدا سانسىز ارباستى،
كۇندەرگە- كۇندەر، ايلارىم- جىلعا جالعاستى.
ءىزىڭدى ىزدەپ، باقشانى كەزىپ ءجۇرۋشى ەم،
Əتتەڭ-اي، əتتەڭ.. ونىدا مىناۋ، قار باستى.
ەسىمىڭ ەستە..
ساعىنىش قانشا جىردا ءجۇر،
قارايلاپ تۇرساڭ... قامكوڭىلىمدى تىڭدا ءبىر.
ومىراۋىڭا باسىمدى تىعىپ سوڭعى رەت،
شەرىمدى ايتىپ.. جىلاعىم كەلىپ تۇر قازىر.
وسىلاي اپا..
وتكىزگەن ءسىزسىز ءجəيتىمىز،
قالپىما تۇسەم.. قايرىلماي ماعان قايتىڭىز.
جۇماقتا جۇرسەڭ، جەردەگى مەندە ءمəزبىن عوي،
ايتپاقشى، اپا.. Əكەمە سəلەم ايتىڭىز.!
Əكەمە سəلەم ايتىڭىز.!
كوكتەم Əۋەنى
اۋىل ءۇستىن، اۋىر بۇلت القىمدادى،
كۇننىڭ كوزى كورىنبەي.. شاپاعى، باي.
شارت سىنارداي قارا اسپان جارقىلدادى،
كوكتەم-قىزدىڭ ءىسىنىڭ شاتاعىن-اي.
جان قالدىرماي كوشە دە، بۇركىپ، ەكپىن..
قىلىعىنا، قىزىقتاپ قارا، دەي ما.؟!
"پولونەزدى" وينادى كۇركىرەپ كۇن،
سۋ بەتىن دە سەكىردى.. "بالەرينا".
وزىنشە ءبىر تىرشىلىك، تاڭدانارداي.
جەل ۋىلدەپ، قۇر قالماي كەرەگىنەن.
قاتپار-قاتپار ءəجىمدى بال قاراعاي،
وسكىندەردى قورعاپ تۇر، جەلەگىمەن.
اناۋ، تاۋلار.. اتالار.. ءبəرى مىعىم،
ءتور الدىنا جايعاسقان قاتارىنان.
مەيىرلەنە سىمىرسە ءتəڭىر- نۇرىن،
سارقىت ساۋلاپ اعادى، ساقالىنان.
شىركىن، جاۋىن دەمەدى.. ءبىر توقتايىن،
ۇلى تويعا شاشىلعان تەڭگەلەردەي.
شوعىرلانا قالىپتى ءبىر توپ قايىڭ،
سىپسىڭ-سىپسىڭ سويلەسكەن جەڭگەلەردەي.
جارق ەتكىزىپ اسپاننىڭ ومىراۋىن،
كۇن كورىندى، ءبىر مەزەت سəۋلەلەنىپ.
سىڭعىر-سىڭعىر قاققىزىپ قوڭىراۋىن،
بەتپاق جاققا بۇلت كوشتى əۋرەلەنىپ.
جۋىپ-شايىپ، كىر-قوڭنان.. بويىن كەرگەن،
كوكتەمەنىڭ جاسىرعان ويى ەكەن عوي.
توقتاماستان، "وتىز كۇن-ويىن" بەرگەن،
ءسəۋىر قىزدىڭ.. "ۇزاتۋ تويى" ەكەن عوي..
پولونەز جوق.. ءبيشى جوق.. جۇرتتا قالىپ،
مۇڭ شاعامىن كوك-جەردىڭ كوسەمىنە.
قۇرىسىنشى.. شابىتتان ۇرتتاپ الىپ،
قارا ولەڭنىڭ قۇلايىن، توسەگىنە..
ەستەلىك
وسى ەكەۋمىز باقىت ءۇشىن نە ىستەدىك.
كۇرەسپەدىك.. كەشىرمەدىك.. كەشپەدىك.
ەل ايتارداي حيكايادا جوق بىزدە،
قالدى ەستە.. ەمىس- ەمىس ەستەلىك.
حوشتاسۋدا سونشا قيىن وتكەن جوق،
ەرىن ۇشى.. ەمەۋرىنىن ەتكەن بوپ.
قوسوبادا سەندە قازا بولمادىڭ،
اق جايىققا مەن دە باتىپ كەتكەم جوق.
باقىت ءۇشىن، جاسامادىق ءبىر ادىم،
قۇرىق ۇستاپ، قۋدىق ارتىن كىنəنىڭ.
الىپ-ۇشىپ ارامىزدى جالعاعان،
حاتتار قالدى.. بەلگىسىندەي شۇعانىڭ.
جىلامادىق.. جانارلارعا قايعى الىپ،
بىزدەر ءۇشىن، جۇلدىز- مۇڭلى، اي-عəرىپ.
سەلت ەتپەدىك، مەرت ەتسەكتە سەزىمدى.
كەتكەنبىز بە، قارا تاسقا اينالىپ..
كوكساۋ Əلەم
مىناۋ، عالام ءبىر شيپا تابا ما اقىر.
شىر اينالعان جەر -دىمكəس، اۋا دا - كىر.
تابانىنان تاۋسىلعان تاباقتاي كۇن،
تاۋعا ءىلىنىپ، تالىقسىپ بارا جاتىر.
اجداھاداي وت ويناپ اۋىزىندا،
دەرتتى - لاجسىز، ادامنىڭ ساۋى- قىزبا
Əلسىرەگەن əلەمدى الاپات كۇش،
ءبىر تارىنىڭ سىيعىزدى قاۋىزىنا.
ءدىر-ءدىر ەتكەن تاعدىرلار شىداماستان،
كىلت ءۇزىلدى.. جان بار ما، قۇلاق اسقان.
جاپان دۇزدە قىلقيعان قورىمداردىڭ،
جانازاسىن وقيدى جىلاپ اسپان.
ەسىل جاندى ۋاقىت ەمدەگەن بوپ،
كەجەگەسى كەلىسپەس كەر دەنەدە وت.
ەكى وكپەسى ۋ تولىپ، ءəلسىن- ءəلسىن
كۇرك-كۇرك جوتەلدى، جەر مەنەن كوك.
كوكتەگى اتاڭ كورىپ تۇر، داتىڭ بار ما..
ءومىر ءۇشىن الجاستىق اقىلدان دا.
"كوك كەپتەردىڭ سورپاسى ەم" دەگەلى،
كوپ كەپتەرلەر قونباي ءجۇر، شاتىرلارعا.
كوكساۋ əلەم.. قۇرت تۇسكەن جۇمىرىنان،
نە ماڭىزدى.. ادامنىڭ عۇمىرىنان.
قۇربان شالىپ ىندەتتى توقتاتپاققا،
بوز بيەنى ايىردىق قۇلىنىنان.
ءيىسى جوق، ءدəمى جوق كۇلگىن ەلەس،
مىڭ كۇن ازاپ تارتارمىز، ءبىر كۇن ەمەس.
قاۋاشاعىڭ جاساعان زۇلىم ويىن
قۇربان ەتپەي توقتاۋى، مۇمكىن ەمەس.
سىزدانباعان شىعار-اۋ، بۇلاي دالا.
شىبىن جاندى قوريمىز شىر اينالا.
جانۇشىرعان جەردەگى پەندەلەرگە،
سىناي قاراپ تۇر جالعىز، قۇداي عانا..
اق جاۋىن
بىلمەدىم مەن.. قايسى ءىسىم دۇرىس، بۇرىس..
ۇقتىرۋعا سوڭعى رەت تىرىستىڭىز.
سىلبىر حəلدەن سەرگىتىپ، جەتىم تامشى..
تەرەزەمدى قاعىپ تۇر، تىرس..تىرس..
ءبىز تاسالاپ سىرلاسقان اناۋ، شىنار
سۇمەكتەپ تۇر.. سۋ ەمەس، جىلاۋ شىعار.
بۇلت كوزىنەن ۇزىلگەن تامشىلاردىڭ..
جازمىشى- اسپاننان قۇلاۋ شىعار.
نايزاعايدىڭ شارپيدى وتى شاشقان،
سەزىم ءولدى.! وڭباعان حوشى، باستان..
جان ازابىن جاۋىنمەن جۋىپ-شايىپ،
جانازاسىن كۇركىرەپ وقىدى، اسپان.
ەڭسەم ءتۇسىپ بارادى، الاسارىپ..
ەسىمدى الار ەسكى كۇن جوباسى، انىق.
الاقانداي اۋىلدى اينالدىرىپ،
اشىلمادى-اۋ.. اسپاننىڭ سوراسى اعىپ..
سودان با ەكەن.. Əلەمىم كۇلگىن- كۇلگىن،
جاۋىن شايعان كەلەر مە، كۇلكىم..ءبىر كۇن.
سوسىن.. اناۋ، شىناردىڭ ساياسىندا
سەن جايلى جىر جازارمىن.. مۇمكىن.. مۇمكىن..
بىلمەدىم مەن.. قايسى ءىسىم دۇرىس، بۇرىس..
ۇقتىرۋعا سوڭعى رەت، تىرىستىڭىز.
سىلبىر حəلدەن سەرگىتىپ، جەتىم تامشى..
تەرەزەمدى قاعىپ تۇر، تىرس..تىرس..
باقىتتىمىن دەيسىز-اۋ...
"باقىتتىمىن " دەيسىز-اۋ..ءسوز بەرەنىم.!
سەنىمسىزدەۋ.. ءسəتتى كۇن مول دەگەنىڭ.
تيتتەي ءۇزىپ بەرىڭىز ەن باقىتتان،
مەن دە ءتۇرىن كورەيىن...سول نەمەنىڭ.!
"باقىتتىمىن " دەدىڭىز كۇلىپ تۇرىپ،
بۇل نە دەگەن..مىقتىلىق، تۇنىقتىلىق.!
مەنەن باقىت اينالىپ قاشىپ ءجۇر عوي،
ءدəمىن تاتقىم كەلگەنىن...ءبىلىپ تۇرىپ.!
بالا بولدىق... كۇلكىگە تويماعان ءدوپ،
ول شاقتىڭ دا وتەرىن ويلاعام جوق.
ماعان، باقىت پىشىندەس كورىنەتىن،
انام جاققان وشاقتا ويناعان وت.!
قايناعان شاق.. ارالاس..قايمانا سəت.!
ارمانشىل ەم، اشاتىن ايعا قۇشاق.
تەڭدەسى جوق باقىت بوپ كورىنەتىن،
Əكەم، قويىن ورىسكە ايداعان شاق.!
سودان كەيىن.. اداستىم، كورمەگەنمىن،
سۇيرەلەۋمەن كەلەدى ورگە ولەڭىم.
كۇلمە دوستىم.. تەڭ ءبولىپ الايىقتا..
دəمەسى بار، باقىتتان... ولمەگەننىڭ..
"باقىتتىمىن " دەيسىز-اۋ..ءسوز بەرەنىم.!
سەنىمسىزدەۋ.. ءسəتتى كۇن مول دەگەنىڭ.
تيتتەي ءۇزىپ بەرىڭىز..ەن باقىتتان،
مەن دە ءتۇرىن كورەيىن..سول نەمەنىڭ.؟!
اۋىلعا كەل، اۋىلعا
ايىرباسسىز سۇگىرەتى ساۋىنعا..
ىستىق ولكە.. تۋىسقا دا، باۋىرعا.
"اۋىل جاققا بارامىن" دەپ əندەتپەي،
كوپ كەشىكپەي.. اۋىلعا كەل، اۋىلعا.
كەشكى اۋىل.. اپاق-ساپاق.. تىمىرسىق.
Əنە-مىنە، قايتاتىنداي كۇن- ىستىق.
قىرسىق قىزداي قىلىعىمەن ورتەگەن،
قىڭىر كۇن دە، باتار ەمەس قىلىمسىپ.
جون ارقاسى قىراتتاردىڭ بورپىلداق،
قىزعان قۇمدا، بالا وينايدى تومپىلداپ.
ءتۇپ جۋساننان كولەڭكە ىزدەپ سابىلار،
ەشكىەمەردىڭ ەكى وكپەسى سولقىلداپ.
اڭقا كەپكەن، اۋىل، سۋسىز ارالداي،
سارى دالانى شارپىپ جاتقان سامالدى-اي.
ۇشقان قۇس پەن جۇگىرگەن اڭ پانا ىزدەر،
شىبىن جانىن قويارعا جەر تابا الماي..
سوسىن، اناۋ، شىمشىق ءۇنى ۇزىلمەي،
ەسكە سالدى، كوڭىلدەردىڭ كۇزىن، كەي..
اق ساعىمدار كوز ۇشىنان جوعالدى،
كۇن ەڭكەيە.. كۇنىكەيدىڭ جۇزىندەي.
قاراڭىزشى.. ناعىز سۋرەت كەلىسكەن..
باستالادى، مال قايتقاندا ورىستەن.
ازان-قازان، ءتورت تۇلىكتىڭ تىرلىگى..
اعايىنداي، كوپ جىلدان سوڭ كورىسكەن.
جامىراسقان قوزى-لاعى.. كəدىمگى، ۇق،
ال،جوعالتسا.. انالىقتان ءبəرىن كۇت.!
جاراتىلىس تاڭدامايتىن جالعاندا،
انالاردىڭ ماحابباتى- تəڭىرلىك.!
شاڭعا شومىپ، مىنا جاق پەن انا جاق،
ابىر-سابىر ەتتى، سəتتىك ارادا-اق.
كۇن قاقتاعان توبىلعى-ءجۇز، شوپان ۇل
كىردى اۋىلعا، شابان اتىن سابالاپ.
ايىرباسسىز، سۇگىرەتى ساۋىنعا..
ىستىق ولكە.. تۋىسقانعا، باۋىرعا.
"اۋىل جاققا بارامىن" دەپ əندەتپەي،
وسى قازىر، اۋىلعا كەل، اۋىلعا..
ويلانباۋىم مۇمكىن بە؟
"نەگە دەيدى...نەگە سەن- اق مۇڭدىسىڭ",
ويلىسىڭ دەپ.. سۇراق قويدى ءبىر كىسى..
جۇرەگىمدى جارىپ شىققان جىر..ءتۇسىن.
ويسىز بولۋ..حايۋانعا تəن نəرسە..
ويمەن ءومىر سۇرمەگەنگە..
ءتۇسىندىرۋ قيىن ونىڭ، ءتۇر- ءتۇسىن.
ەگەر، مىنا دۇنيەگە نەمقۇرايلى قاراساڭ،
وندا دوسىم... شەكتەن شىققان اقىلدىسىڭ،
نە بولماسا...جىندىسىڭ.
مي- جانار تاۋ.. جۇيكەلەرگە شىندىق جۇك.
قىزىق قۋ.. نəپسىگە تəن ءبىر كۇندىك.
ازامات بوپ تۋىلعانىڭ شىن بولسا،
ادال سۋعا جۋىنعانىڭ شىن بولسا،
شاحانوۆشا شىندىقتى ايت، شىڭعىرتىپ.
ويسىز كەلىپ، ويسىز كەتۋ ومىردەن،
ساناداعى ىنجىقتىق.!
اداممىن عوي، ويلاماۋىم مۇمكىن بە..
ءومىر- ورمان.. وندا جورتار قابىلانىڭ دا، تۇلكىڭ دە..
قۇبىرىنا تۇسپەسەڭ دە قۇلقىننىڭ،
تۇرمايدى ءومىر، گۇل- باقشاداي، كۇلتىلدەپ.
اداسۋ دا، الجاسۋ دا وزىڭنەن،
وي- باعىتشى.. سەلت ەتپەۋىڭ - سەزىمنەن..
ءبىر كۇنىڭنەن اسىپ تۇسەر، ءبىر كۇن تەك.!
ويسىز ادام ولىكپەن تەڭ.. تەك اجال،
الىپ كەتەر دەمەسەڭىز، بىرتىندەپ.
جاۋىننان سوڭ
تۋ..الىستان تىرنالار سىمپىلدايدى،
سىلدىر-سىلدىر، سۋ ءۇنى ءبىر تىنبايدى.
القام-سالقام، قارا جەر.. قارىق بولىپ،
بۋىنى جوق، بيشىدەي بىلقىلدايدى.
توراڭعىسى تۇرلەنىپ، توبىلعىسى..
وسى كەز-اۋ، مەزگىلدىڭ بولىمدىسى..
اندا-مۇندا، كوك قۋعان ءتول ارتىنان،
"شəيت"دەيدى، مۇلگىگەن مومىن كىسى..
اق تاراتىپ، اپالار "بۇيىرسىن"دەپ،
بالاقاي مəز.. ساقاسىن ءۇيىرسىن كەپ.
كۇمىس باۋىر، قارلىعاش كىرىپ-شىعىپ،
ۇيا سالىپ، əبىگەر..سۇيىنشىلەپ..
جۇرگەندەيمىن ىشىندە ەرتەگىنىڭ،
كەمپىرقوساق جايادى، كوركەمىن مىڭ.
جەر-انانىڭ وزىنە سىيلاسام با..
بۇرشىك جارىپ اڭقىعان، بورتە گۇلىن..؟!
جاۋىن جۋىپ كەتكەندەي، ءبəرىن-ءبəرىن..
شىم-شىم تارتىپ قويادى، تامىر، ءنəرىن.
تابيعاتتىڭ عاجايىپ نوتاسىنان،
Əن ۇرلاعىم كەلىپ تۇر، əن ۇرلاعىم..
ولەڭ جازعىم كەلەدى..
ءحəلىن كەشىپ، قاۋقارسىز جىندى ادامنىڭ،
ءوز-وزىمە سيا الماي، بۇلدانامىن.
ولەڭ جازعىم كەلەدى، ولەڭ جازعىم..
ساي-سۇيەگىن سىزداتىپ، تىڭداعاننىڭ..
الارىم جوق، بىرەۋگە بەرەرىم دە،
ماقتانامىن، مارقايىپ نەلەرىمە.؟!
بار سەنەرىم ولەڭىم، اللا ءوزى..
تەلىپ بەرگەن، ومىرگە كەلەرىمدە..
كەزىم بار ما، سۇرىڭا ۇڭىلمەگەن،
قۇلاتپان دەپ، كەلەمىن جۇگىڭدى، ولەڭ.
"بۇل اقىندار توزاقتا جانادى" دەپ،
تۇنەۋگۇنى، ءبىر مولدا كۇبىرلەگەن..
شۇيكە جۇندەي ۇرشىقتا شىر اينالعان،
شيراتىلادى ەكەن-اۋ، بۇلاي دا ادام.
"توزاعىما سوڭىن دا تاستايمىن" دەپ،
ۇلى ونەردى بەرىپپە ەد.. قۇداي ماعان..
شەشە - ولەڭنىڭ بالقىتىپ شىركىن، دەمى..
ۋىزىنا تويعاندا ۇرپىندەگى.
تاڭدايىما تاتىعان تاعدىرىمداي،
تامىرىمنىڭ ءىشىن دە، بۇلكىلدەدى..
كىمدى اينالىپ وتكەندەي، ەسىل-ءولىم،
نەمەنەمە جەتىسىپ، ەسىرەمىن.
ولەڭ جازعىم كەلەدى، جازباي قالسام..
قارا باسىپ، بəرىنەن كەشىگەمىن..
ولەڭ جازىپ تاستاسام، ەسىلدىرىپ،
كۇنىم توقتاپ.. قالدىرىپ، كەشىمدى-ۇمىت.
ميىمدى مىڭ نايزاعاي شارپىعانداي،
مەڭ-زەڭ.. سەلقوس.. سودان سوڭ.. ەسىم كىرىپ..
كۇرەس-ءومىر
ساعىنىش پا.. ساعىنىپتا كورگەنبىز.
سارى بيدايدىڭ ساباعىنداي دىرىلدەپ.
جۇرەك جىلاپ.. قالار دەپ ەك، ول دا ەمسىز.
Əي، قايداعى.. ەس جيدىق قوي، بىرىندەپ.
ماحاببات پا.. ماحاببات تا ەسۋاس،
جۇرەك تاڭداپ سۇيمەيتىنى - Əڭگىمە.
كەزدەسۋدىڭ باقىت سىيلار كەشى..راس،
قيىن..بىراق، جوعالتقانىڭ مəڭگىگە.
سىيلاستىق پا.. سىيلادىق تا، سىي كوردىك.
التىن سوزدەن مۇك ءيىسىن جۇتىنىپ.
ۇلىڭگىرگە ءۇيىرۋدى ۇيرەندىك،
ىلكى اقىلدان قالمايىق دەپ، ۇتىلىپ.
تىرلىگىڭدە تىرەسپەيسىن كىمدەرمەن،
شىعاسىلى-كىرەسىلى ءجۇر، ەستەر.
شىبىن جانى شىج-بىج بولعان..
بۇل پەندەڭ، شىناشاقتاي باقىت ءۇشىن -كۇرەسكەر.!
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
