Mehnat Temırtasqyzy
Tuǧan jyly; 1994
Tuǧan jerı ; Türkıstan oblysy, Sozaq auyly
Otbasyly. "Səlem hat" öleŋder jinaǧynyŋ avtory.
SƏLEM HAT !!!
Qalaisyz apa...
Sız jaqta bərı jaqsy ma..
Qys jetıp appaq, aq ūlpalary basty ma.
Perışte syndy meiırban eŋ ǧoi tırlıkte,
Quanyp Jūmaq.. Qaqpasyn sızge aşty ma..
Qalaisyz apa..
Mınezge bai eŋ symbatty..
Ajaldyŋ oǧy jaralamady ma, tym qatty.
Jūmada jerge jambasyŋ tigen edı ǧoi,
Sūrausyz kırıp.. Araladyŋ ba, Ür baqty.
Tuysqa tuǧan eljıreuşı edıŋ, ezılıp..
Közıŋnen şuaq, sözıŋnen quat sezılıp.
Məŋgılık meken marqaitqan şyǧar..anaşym,
Ata-ana, qyzyŋ, jaryŋa süigen kezıgıp.
Peiışke kırıp.. Jailylyq janǧa endı me,
Gül terıp əkem, külımdep taiau keldı me.
Anaŋyz örgen, jotaŋda jatqan būrymǧa,
Jūmaqtyŋ gülın aqyryn taǧyp berdı me.
Bılem ǧoi apa..
Alaŋdap jürsıŋ qarailap,
Özıŋmen bırge alystap ketken talai baq.
Jaulyǧyŋ jelmen jelbırep özıŋ jürmeseŋ,
Sūryqsyz suyq körınedı eken..sarai jaq.
Saǧynyş degen..
Qajytty apa, tek menı..
Baqşaŋa biyl eşkımde jemıs ekpedı.
Saqyrlap qainap tūrsa da sary samauryn,
Qolyŋnan ışken küreŋ şəiıŋe jetpedı.
Özıŋsız mynau..
Şarpyǧandaima ǧalamdy ot,
Jürerdei körgem, Qasymda dəiım, aman bop.
Şöŋgege emes, şeŋgelge qūlap jatsam da,
"Qūlynşaǧym" dep, ūmtylyp keler adam joq.
Solai ǧoi apa..
Üiıŋnıŋ kettı küiı şyn,
Özıŋdı ızdep, şarq ūram keide üi ışın.
Oramalyŋdy qūşaqtap jatyp ūiyqtaimyn,
Jūmaqtan jetıp jatqandai ǧajap iısıŋ.
Saǧynyş, aŋsau..
Sanamda sansyz arbasty,
Künderge- künder, ailarym- jylǧa jalǧasty.
Izıŋdı ızdep, baqşany kezıp jüruşı em,
Ətteŋ-ai, ətteŋ.. Onyda mynau, qar basty.
Esımıŋ este..
Saǧynyş qanşa jyrda jür,
Qarailap tūrsaŋ... Qamköŋılımdı tyŋda bır.
Omyrauyŋa basymdy tyǧyp soŋǧy ret,
Şerımdı aityp.. Jylaǧym kelıp tūr qazır.
Osylai apa..
Ötkızgen sızsız jəitımız,
Qalpyma tüsem.. Qairylmai maǧan qaityŋyz.
Jūmaqta jürseŋ, jerdegı mende məzbın ǧoi,
Aitpaqşy, apa.. Əkeme səlem aityŋyz.!
Əkeme səlem aityŋyz.!
KÖKTEM ƏUENI
Auyl üstın, auyr būlt alqymdady,
Künnıŋ közı körınbei.. şapaǧy, bai.
Şart synardai qara aspan jarqyldady,
Köktem-qyzdyŋ ısınıŋ şataǧyn-ai.
Jan qaldyrmai köşe de, bürkıp, ekpın..
Qylyǧyna, qyzyqtap qara, dei ma.?!
"Polonezdı" oinady kürkırep kün,
Su betın de sekırdı.. "balerina".
Özınşe bır tırşılık, Taŋdanardai.
Jel uıldep, Qūr qalmai keregınen.
Qatpar-qatpar əjımdı bal qaraǧai,
Öskınderdı qorǧap tūr, jelegımen.
Anau, taular.. Atalar.. Bərı myǧym,
Tör aldyna jaiǧasqan qatarynan.
Meiırlene sımırse Təŋır- nūryn,
Sarqyt saulap aǧady, saqalynan.
Şırkın, jauyn demedı.. bır toqtaiyn,
Ūly toiǧa şaşylǧan teŋgelerdei.
Şoǧyrlana qalypty bır top qaiyŋ,
Sypsyŋ-sypsyŋ söilesken jeŋgelerdei.
Jarq etkızıp aspannyŋ omyrauyn,
Kün körındı, bır mezet səulelenıp.
Syŋǧyr-syŋǧyr qaqqyzyp qoŋyrauyn,
Betpaq jaqqa būlt köştı əurelenıp.
Juyp-şaiyp, kır-qoŋnan.. boiyn kergen,
Köktemenıŋ jasyrǧan oiy eken ǧoi.
Toqtamastan, "otyz kün-oiyn" bergen,
Səuır qyzdyŋ.. "Ūzatu toiy" eken ǧoi..
Polonez joq.. Bişı joq.. Jūrtta qalyp,
Mūŋ şaǧamyn Kök-jerdıŋ kösemıne.
Qūrysynşy.. Şabyttan ūrttap alyp,
Qara öleŋnıŋ qūlaiyn, tösegıne..
ESTELIK
Osy ekeumız baqyt üşın ne ıstedık.
Kürespedık.. Keşırmedık.. Keşpedık.
El aitardai hikaiada joq bızde,
Qaldy este.. emıs- emıs estelık.
Hoştasuda sonşa qiyn ötken joq,
Erın ūşy.. Emeurının etken bop.
Qosobada sende qaza bolmadyŋ,
Aq jaiyqqa men de batyp ketkem joq.
Baqyt üşın, jasamadyq bır adym,
Qūryq ūstap, qudyq artyn kınənıŋ.
Alyp-ūşyp aramyzdy jalǧaǧan,
Hattar qaldy.. Belgısındei Şūǧanyŋ.
Jylamadyq.. Janarlarǧa qaiǧy alyp,
Bızder üşın, Jūldyz- mūŋly, ai-ǧərıp.
Selt etpedık, Mert etsekte sezımdı.
Ketkenbız be, Qara tasqa ainalyp..
KÖKSAU ƏLEM
Mynau, ǧalam bır şipa taba ma aqyr.
Şyr ainalǧan jer -dımkəs, aua da - kır.
Tabanynan tausylǧan tabaqtai kün,
Tauǧa ılınıp, talyqsyp bara jatyr.
Ajdahadai ot oinap auyzynda,
Derttı - lajsyz, adamnyŋ sauy- qyzba
Əlsıregen əlemdı alapat küş,
Bır tarynyŋ syiǧyzdy qauyzyna.
Dır-dır etken taǧdyrlar şydamastan,
Kılt üzıldı.. jan bar ma, qūlaq asqan.
Japan düzde qylqiǧan qorymdardyŋ,
Janazasyn oqidy jylap aspan.
Esıl jandy uaqyt emdegen bop,
Kejegesı kelıspes ker denede ot.
Ekı ökpesı u tolyp, əlsın- əlsın
Kürk-kürk jöteldı, jer menen kök.
Köktegı ataŋ körıp tūr, Datyŋ bar ma..
Ömır üşın aljastyq aqyldan da.
"Kök kepterdıŋ sorpasy em" degelı,
Köp kepterler qonbai jür, şatyrlarǧa.
Köksau əlem.. Qūrt tüsken jūmyrynan,
Ne maŋyzdy.. Adamnyŋ ǧūmyrynan.
Qūrban şalyp ındettı toqtatpaqqa,
Boz bienı aiyrdyq qūlynynan.
İısı joq, dəmı joq külgın eles,
Myŋ kün azap tartarmyz, bır kün emes.
Qauaşaǧyŋ jasaǧan zūlym oiyn
Qūrban etpei toqtauy, mümkın emes.
Syzdanbaǧan şyǧar-au, būlai dala.
Şybyn jandy qorimyz şyr ainala.
Janūşyrǧan jerdegı pendelerge,
Synai qarap tūr jalǧyz, Qūdai ǧana..
AQ JAUYN
Bılmedım men.. Qaisy ısım dūrys, būrys..
Ūqtyruǧa soŋǧy ret tyrystyŋyz.
Sylbyr həlden sergıtıp, jetım tamşy..
Terezemdı qaǧyp tūr, Tyrs..tyrs..
Bız tasalap syrlasqan anau, şynar
Sümektep tūr.. Su emes, jylau şyǧar.
Būlt közınen üzılgen tamşylardyŋ..
Jazmyşy- aspannan qūlau şyǧar.
Naizaǧaidyŋ şarpidy oty şaşqan,
Sezım öldı.! Oŋbaǧan hoşy, bastan..
Jan azabyn jauynmen juyp-şaiyp,
Janazasyn kürkırep oqydy, aspan.
Eŋsem tüsıp barady, alasaryp..
Esımdı alar eskı kün jobasy, anyq.
Alaqandai auyldy ainaldyryp,
Aşylmady-au.. Aspannyŋ sorasy aǧyp..
Sodan ba eken.. Əlemım külgın- külgın,
Jauyn şaiǧan keler me, külkım..bır kün.
Sosyn.. Anau, şynardyŋ saiasynda
Sen jaily jyr jazarmyn.. Mümkın.. Mümkın..
Bılmedım men.. Qaisy ısım dūrys, būrys..
Ūqtyruǧa soŋǧy ret, tyrystyŋyz.
Sylbyr həlden sergıtıp, Jetım tamşy..
Terezemdı qaǧyp tūr, Tyrs..tyrs..
BAQYTTYMYN DEISIZ-AU...
"Baqyttymyn " deisız-au..söz berenım.!
Senımsızdeu.. Səttı kün mol degenıŋ.
Tittei üzıp berıŋız en baqyttan,
Men de türın köreiın...sol nemenıŋ.!
"Baqyttymyn " dedıŋız külıp tūryp,
Būl ne degen..myqtylyq, tūnyqtylyq.!
Menen baqyt ainalyp qaşyp jür ǧoi,
Dəmın tatqym kelgenın...bılıp tūryp.!
Bala boldyq... Külkıge toimaǧan döp,
Ol şaqtyŋ da öterın oilaǧam joq.
Maǧan, baqyt pışındes körınetın,
Anam jaqqan oşaqta oinaǧan ot.!
Qainaǧan şaq.. Aralas..qaimana sət.!
Armanşyl em, aşatyn aiǧa qūşaq.
Teŋdesı joq baqyt bop körınetın,
Əkem, qoiyn örıske aidaǧan şaq.!
Sodan keiın.. adastym, körmegenmın,
Süireleumen keledı örge öleŋım.
Külme dostym.. Teŋ bölıp alaiyqta..
Dəmesı bar, baqyttan... Ölmegennıŋ..
"Baqyttymyn " deisız-au..söz berenım.!
Senımsızdeu.. Səttı kün mol degenıŋ.
Tittei üzıp berıŋız..en baqyttan,
Men de türın köreiın..sol nemenıŋ.?!
AUYLǦA KEL, AUYLǦA
Aiyrbassyz sügıretı sauynǧa..
Ystyq ölke.. Tuysqa da, bauyrǧa.
"Auyl jaqqa baramyn" dep əndetpei,
Köp keşıkpei.. Auylǧa kel, auylǧa.
Keşkı auyl.. Apaq-sapaq.. Tymyrsyq.
Əne-mıne, qaitatyndai kün- ystyq.
Qyrsyq qyzdai qylyǧymen örtegen,
Qyŋyr kün de, batar emes qylymsyp.
Jon arqasy qyrattardyŋ borpyldaq,
Qyzǧan qūmda, bala oinaidy tompyldap.
Tüp jusannan köleŋke ızdep sabylar,
Eşkıemerdıŋ ekı ökpesı solqyldap.
Aŋqa kepken, auyl, susyz araldai,
Sary dalany şarpyp jatqan samaldy-ai.
Ūşqan qūs pen jügırgen aŋ pana ızder,
Şybyn janyn qoiarǧa jer taba almai..
Sosyn, anau, şymşyq ünı üzılmei,
Eske saldy, köŋılderdıŋ küzın, kei..
Aq saǧymdar köz ūşynan joǧaldy,
Kün eŋkeie.. Künıkeidıŋ jüzındei.
Qaraŋyzşy.. Naǧyz suret kelısken..
bastalady, Mal qaitqanda örısten.
Azan-qazan, tört tülıktıŋ tırlıgı..
Aǧaiyndai, köp jyldan soŋ körısken.
Jamyrasqan qozy-laǧy.. Kədımgı, ūq,
Al,joǧaltsa.. Analyqtan bərın küt.!
Jaratylys taŋdamaityn jalǧanda,
Analardyŋ mahabbaty- Təŋırlık.!
Şaŋǧa şomyp, myna jaq pen ana jaq,
Abyr-sabyr ettı, səttık arada-aq.
Kün qaqtaǧan tobylǧy-jüz, şopan ūl
Kırdı auylǧa, şaban atyn sabalap.
Aiyrbassyz, sügıretı sauynǧa..
Ystyq ölke.. Tuysqanǧa, bauyrǧa.
"Auyl jaqqa baramyn" dep əndetpei,
Osy qazır, Auylǧa kel, auylǧa..
OILANBAUYM MÜMKIN BE?
"Nege deidı...nege sen- aq mūŋdysyŋ",
Oilysyŋ dep.. Sūraq qoidy bır kısı..
Jüregımdı jaryp şyqqan jyr..tüsın.
Oisyz bolu..haiuanǧa tən nərse..
Oimen ömır sürmegenge..
Tüsındıru qiyn onyŋ, tür- tüsın.
Eger, myna düniege nemqūraily qarasaŋ,
Onda dosym... Şekten şyqqan aqyldysyŋ,
Ne bolmasa...jyndysyŋ.
Mi- janar tau.. Jüikelerge şyndyq jük.
Qyzyq quu.. Nəpsıge tən bır kündık.
Azamat bop tuylǧanyŋ şyn bolsa,
Adal suǧa juynǧanyŋ şyn bolsa,
Şahanovşa şyndyqty ait, şyŋǧyrtyp.
Oisyz kelıp, oisyz ketu ömırden,
Sanadaǧy ynjyqtyq.!
Adammyn ǧoi, oilamauym mümkın be..
Ömır- orman.. Onda jortar qabylanyŋ da, tülkıŋ de..
Qūbyryna tüspeseŋ de qūlqynnyŋ,
Tūrmaidy ömır, gül- baqşadai, kültıldep.
Adasu da, aljasu da özıŋnen,
Oi- baǧytşy.. Selt etpeuıŋ - sezımnen..
Bır künıŋnen asyp tüser, bır kün tek.!
Oisyz adam ölıkpen teŋ.. tek ajal,
Alyp keter demeseŋız, bırtındep.
JAUYNNAN SOŊ
Tuu..alystan tyrnalar sympyldaidy,
Syldyr-syldyr, su ünı bır tynbaidy.
Alqam-salqam, qara jer.. qaryq bolyp,
Buyny joq, bişıdei bylqyldaidy.
Toraŋǧysy türlenıp, tobylǧysy..
Osy kez-au, mezgıldıŋ bolymdysy..
Anda-mūnda, kök quǧan töl artynan,
"Şəit"deidı, mülgıgen momyn kısı..
Aq taratyp, apalar "būiyrsyn"dep,
Balaqai məz.. Saqasyn üiırsın kep.
Kümıs bauyr, qarlyǧaş kırıp-şyǧyp,
Ūia salyp, əbıger..süiınşılep..
Jürgendeimın ışınde ertegınıŋ,
Kempırqosaq jaiady, körkemın myŋ.
Jer-ananyŋ özıne syilasam ba..
Bürşık jaryp aŋqyǧan, börte gülın..?!
Jauyn juyp ketkendei, bərın-bərın..
Şym-şym tartyp qoiady, tamyr, nərın.
Tabiǧattyŋ ǧajaiyp notasynan,
Ən ūrlaǧym kelıp tūr, ən ūrlaǧym..
ÖLEŊ JAZǦYM KELEDI..
Həlın keşıp, qauqarsyz jyndy adamnyŋ,
Öz-özıme siia almai, būldanamyn.
Öleŋ jazǧym keledı, öleŋ jazǧym..
Sai-süiegın syzdatyp, tyŋdaǧannyŋ..
Alarym joq, bıreuge bererım de,
Maqtanamyn, marqaiyp nelerıme.?!
Bar senerım öleŋım, Alla özı..
Telıp bergen, ömırge kelerımde..
Kezım bar ma, sūryŋa üŋılmegen,
Qūlatpan dep, kelemın jügıŋdı, öleŋ.
"Būl aqyndar tozaqta janady" dep,
Tüneugünı, bır molda kübırlegen..
Şüike jündei ūrşyqta şyr ainalǧan,
Şiratylady eken-au, būlai da adam.
"Tozaǧyma soŋyn da tastaimyn" dep,
Ūly önerdı berıppe ed.. Qūdai maǧan..
Şeşe - öleŋnıŋ balqytyp şırkın, demı..
Uyzyna toiǧanda ürpındegı.
Taŋdaiyma tatyǧan taǧdyrymdai,
Tamyrymnyŋ ışın de, bülkıldedı..
Kımdı ainalyp ötkendei, esıl-ölım,
Nemeneme jetısıp, esıremın.
Öleŋ jazǧym keledı, jazbai qalsam..
Qara basyp, Bərınen keşıgemın..
Öleŋ jazyp tastasam, esıldırıp,
Künım toqtap.. Qaldyryp, keşımdı-ūmyt.
Miymdy myŋ naizaǧai şarpyǧandai,
Meŋ-zeŋ.. Selqos.. Sodan soŋ.. Esım kırıp..
KÜRES-ÖMIR
Saǧynyş pa.. Saǧynypta körgenbız.
Sary bidaidyŋ sabaǧyndai dırıldep.
Jürek jylap.. Qalar dep ek, ol da emsız.
Əi, qaidaǧy.. Es jidyq qoi, bırındep.
Mahabbat pa.. Mahabbat ta esuas,
Jürek taŋdap süimeitını - Əŋgıme.
Kezdesudıŋ baqyt syilar keşı..ras,
Qiyn..bıraq, joǧaltqanyŋ məŋgıge.
Syilastyq pa.. Syiladyq ta, syi kördık.
Altyn sözden mük iısın jūtynyp.
Ülıŋgırge üiırudı üirendık,
Ilkı aqyldan qalmaiyq dep, ūtylyp.
Tırlıgıŋde tırespeisın kımdermen,
Şyǧasyly-kıresılı jür, ester.
Şybyn jany şyj-byj bolǧan..
Būl pendeŋ, Şynaşaqtai baqyt üşın -küresker.!
"Adyrna" ūlttyq portaly
"Adyrna" ūlttyq portaly
