ميفتىك سانانىڭ ەكپىنى مەن تەكپىنى
الەۋمەتتىك جەلىدەگى جۇرتتىڭ قىزۋ پىكىرتالاسى مەن تالاس-تارتىسىن تۋعىزعان "جىگىتتىڭ جاقسىسى - تۇرمەدە، اتتىڭ جاقسىسى- كەرمەدە" دەگەن تاقىرىپپەن جازىلعان، اتىراۋلىق بەلسەندى ماكس بوقاەۆ جانە ساراتوۆتىڭ تۋماسى ارون اتابەك جونىندەگى ماقالامدى ءوشىرىپ تاستاۋعا ءماجبۇر بولدىم.
ماكس پەن اروننىڭ شىنايى بولمىسىنا ۇڭىلمەي، ولاردان كيەلى پۇت جاساپ، كوزسىز تابىنىپ كەتكەن رۋشىل ترايباليستىك جانە ايماقشىل سەپاراتيستىك سەزىمگە بەرىلگەن ءبىر قاۋىم جۇرت ماعان دۇرسە قويا بەردى. ماسەلەنىڭ مازمۇنى ماكس بوقاەۆتىڭ وپپوزيتسياشىل كۇرەسكەرلىك الەۋەتى جونىندە بولسا دا، سول تاقىرىپتى ساليقالى تالقىلاۋدىڭ ورنىنا ولار مەنى ەكى تاۋلىك بويى اياۋسىز تىلدەدى، ار-نامىسىمدى قورلايتىن سوزدەردى قارشا بوراتتى. ءتىپتى، ولار مەنى تۋعان جەرىم اتىراۋعا كەلتىرمەۋگە بەيىل، «اياعىڭدى سىندىرامىز»، «ءتۇپ-تۇقيانىڭمەن قوسا قۇرتامىز» دەگەن جاۋلىق ءسوز دە ايتىلدى. ترايباليستەر مەن اسىرە سەپاراتيستەر تۋعان-تۋىسىمدى، قۇدا-جەكجاتىمدى ماعان قارسى ايداپ سالدى. تەلەفونىما ەكى تاۋلىك بويى ءبىر مينۋت تىنىشتىق بەرمەدى. ولاردىڭ قويعان ءبىر عانا تالابى – ماكس پەن ارون جونىندە جازىلعان ماقالانى ءوشىرۋ.
رۋشىل ترايباليستەر مەن ايماقشىل سەپاراتيستەردىڭ كەسىرىنەن 4 جىلعا سوتتالىپ، ونىڭ 3 جىلىن تۇرمەدە وتكىزگەن مەن تالاي ازاپتى كۇندەردى باسىمنان وتكەردىم. ءالى سول ادىلەتسىزدىكتىڭ زاردابىن تارتىپ ءجۇرمىن: ەسەپشوت اشا المايمىن، كەلىسىمشارت جاساي المايمىن، مۇلىك ساتۋعا نەمەسە ساتىپ الۋعا قاقىم جوق، بىرەۋگە سەنىمحات بەرە المايمىن – «ەكسترەميستەردىڭ ماڭگى تىزىمىندە» تۇرمىن. قازاقستاندىق ادام قۇقىقتارىن قورعاۋ ۇيىمدارى ارقىلى ءوزىمنىڭ ازاماتتىق قۇقىعىمدى قالپىنا كەلتىرۋ ماقساتىمەن بۇۇ-نا شاعىمدانۋ ءۇشىن قۇجات جيناعام. «جىگىتتىڭ جاقسىسى – تۇرمەدە...» اتتى ماقالامنان كەيىن مەنىڭ اتىراۋلىق «جەرلەستەرىم» سول قۇجاتتاردىڭ بۇۇ-نا جىبەرۋ پروتسەسىنە كەدەرگى جاساپ، بۇعاتتاپ تاستاۋعا كۇش سالدى. تاعدىردىڭ تالكەگىنە تۇسكەن مەنىڭ بولجاۋسىز تاعدىرىمدى تۇبەگەيلى كۇلتالقان قىلاتىن مۇنداي سوققىنى بيلىكتەن كۇتسەم دە، «جەرلەستەرىمنەن» كۇتپەگەن ەدىم، امالىم قالمادى، ماقالانى فەيسبۋكتەگى پاراقشامنان ءوشىرىپ تاستۋاعا ءماجبۇر بولدىم.
دەسەم دە، مەن ءوزىمنىڭ كوزقاراسىمنان اينىمايمىن: ساياسي سانانى يرراتسيوناليزمنەن ارىلتۋ كەرەك، ويدى شىرماعان ەزوتەريكانى سىلىپ الىپ تاستاۋ قاجەت، رۋدىڭ ەمەس،ۇلتتىڭ، ايماقتىڭ ەمەس، ەلدىڭ مۇددەسىن كۇيتتەگەن ءجون. جالاڭ ناسيحات پەن ۋاعىز ارقىلى بولىمسىز ءبىر ادامنان «كيەلى تۇلعا»، «التىن ادام»، «قايسار باتىر» جاساپ الىپ، سونى پۇت تۇتىپ، اينالشىقتاپ تابىنىپ جۇرەتىن قۇلدىق قاۋىمشىلدىقتان، توزىعى جەتكەن كوللەكتيۆتىك سانادان قاشان ارىلامىز؟! اقيقاتىندا، قازىرگى زامانعى ساياسي كۇرەس تاكتيكاسى الدەقاشان وزگەرىپ كەتتى. ساياسي كۇرەس جولىنداعى ءاربىر ازاماتتى تۇلعا دەپ تانۋىمىز قاجەت. تۇلعا بىرەۋ ەمەس، قايتا مىڭ-ميلليون بولسا عانا، قازىرگىدەي اياق باسقان سايىنعى قاتەلىككە ۇرىنبايمىز، تەزدەتىپ جەڭىسكە جەتۋگە داڭعىل جول اشىلادى.
كەيبىر «كيەلى تۇلعالار» وپپوزيتسيا ليدەرلەرىنىڭ باسىن بىرىكتىرىپ، تۇتاس مايدان شەبىن قۇرۋ تۋرالى داڭعازا باستاما كوتەرىپ ءجۇر. راس، بىرلىك بار جەردە تىرلىك بار. جەڭىستىڭ كىلتى – بىرلىكتە. بىراق ءبىزدىڭ جاعدايىمىزدا بىرلىك ازىرگە مۇمكىن ەمەس. سەبەبى، وزدەرى قولدان جاساپ العان «كيەلى تۇلعانىڭ» اينالاسىنداعى رۋشىلدىق پەن ايماقشىلدىق سەزىمى جەتەگىندە كەتكەن توبىر باسقالارمەن ۇلتتىق دەڭگەيدە بىرىگۋگە ەشقاشان جول بەرمەيدى. ارقايسىسى وزدەرىنىڭ پۇتىن اينالشىقتاپ قىزىقتاپ جۇرە بەرۋگە مۇددەلى. اششى بولسا دا، ايتايىن، شىندىق - وسىنداي. قاۋىمشىلدىقتان ارىلىپ، مىڭ-ميلليون تۇلعا پايدا بولعاندا عانا حالىقتى ءبىر يدەياعا بىرىكتىرىپ، ءبىر شارۋعا جۇمىلدىرۋعا بولادى.
رۋشىل توبىرلىق سانانىڭ اسقىنعانىن بۇگىنگى جاعدايدان تاعى كورىپ وتىرمىز. اتىراۋلىق بەلسەندى ماكس بوقاەۆ مالىمدەمەسى سىن تەزىنە شىداس بەرمەيتىن بولسا دا، ونى ەسسىز قولداپ، ناعىز ستراتەگكە بالاپ جاتىر. مىسالى، بوقاەۆتىڭ بۇگىنگى مالىمدەمەسىندەگى جاڭا كونستيتۋتسيا قابىلداۋ جونىندەگى ۇسىنىس-تالابى ورىنسىز، قاتە وي.
بىرىنشىدەن، كونستيتۋتسيانى وزگەرۋ يدەياسىن العاش بولىپ كوتەرگەن – نازارباەۆ، جانە ول ونىڭ بىرنەشە ەتاپىن جۇزەگە اسىردى. قازىرگى رەجيمىڭ كۇنىن سوزۋ ءۇشىن تاعى دا كونستيتۋتسيالىق وزگەرىس جاساۋعا توقاەۆ تا بەيىل وتىر. سوندا قالاي بولعانى، بوقاەۆ رەجيمنىڭ «ديىرمەنىنە سۋ قۇيماقشى» ما؟ اقيقاتىندا،1993 جىلعى، ءپرينتسيپشىل سەرىكبولسىن ءابدىلدين تۇسىنداعى قابىلدانعان كونستيتۋتسياعا قايتىپ ورالۋ قاجەت. سول كونستيتۋتسيا بيلىك تارماقتارنىڭ ءوزارا تەڭگەرىمىن دە، باقىلاۋ فۋنكتسياسىن دا جۇزەگە اسىرعان زاڭدىق قۇجات بولاتىن.
ماكس بوقاەۆ مالىمدەمەسىندە ايتىلعان «ۇلتىق ىمىرا»، «ۇلتتىق ديالوگ» يدەياسى دا جاڭالىق ەمەس. بيلىك «ۇلتتىق ديالاوگ» يدەياسىنىڭ نەشە ءتۇرىن ويلاپ تاۋىپ، ونى جۇزەگە اسىرىپ جاتىر ەمەس پە؟! «قازاقستان حالىقتار اسسامبلەياسىن» ايتپاعاننىڭ وزىندە، وبلىستىق دەڭگەيدەگى «قوعامدىق كەڭەستەر» مەن رەسپۋبليكالىق «ۇلتتىق كەڭەستەر» قۇرىلدى. ءتىپتى، قر پرەزيدەنتى جانىنان قۇرىلعان ۇلتتىق كەڭەس كۇنى بۇگىن جۇمىسىن جالعاستىرىپ جاتىر. سول كەڭەستەردەن پايدا بولدى ما، ساياسي-ەكونوميكالىق-الەۋمەتتىك رەفورمالار جاساۋعا، قوعامنىڭ جاڭعىرۋىنا كومەكتەستى مە؟؟؟ ارينە جوق. بوقاەۆ مالىمدەمە جاساماس بۇرىن وسى سۇراققا جاۋاپ ىزدەپ، ازداپ ويلانىپ الۋ كەرەك ەدى. الدە، بۇل ونىڭ ءوزىن پۇت سانايتىن كوزسىز توبىردا ءبىر مارتە قوزدىرىپ، «قولدايمىز، قولدايمىز» دەپ شۋىلداتۋ ءۇشىن، حايپ ءۇشىن ايتا سالعان ءسوزى مە؟!
ماكس بوقاەۆتىڭ ەڭ باستى قاتەلىگىن ايتسام، رۋشىل توبىر مەنى ايىپتاپ تاعى دا شۋىلدايدى. بىراق، مەن دە، ولار دا شىندىقتان ەشقاشان قاشىپ قۇتىلا المايدى. ماكس بوقاەۆتىڭ پرەزيدەنت توقاەۆقا تالاپ قويىپ، «ۇلتتىق ديالوگتى» اتىراۋعا كەلىپ وتكىزۋ جونىندەگى ۇسىنىسى ءتىپتى ورىنسىز. ەگەر تۇتاس ءبىر ەلدىڭ ماسەلەسىن تالقىلايتىن ديالوگقا «ۇلتتىق» ستاتۋس بەرىلسە، ول شارا مەملەكەت استاناسى "استانا(نۇر-سۇلتان)" قالاسىندا نەمەسە قوعامدىق ۇيىمدار شوعىرلانعان الماتىدا ەمەس، نەگە قيىرداعى اتىراۋدا وتكىزىلۋى ءتيىس؟! بوقاەۆتىڭ بۇل سوزىنە قانداي ساياسي باعا بەرەمىز؟ بۇل ساياسي باستاما رۋشىل ءترايباليزمنىڭ جانە ايماقتىق سەپاراتيزمنىڭ ىشكى تەربەلەسىنەن تۋىنداپ جاتىر ما؟ الدە، ماكس بوقاەۆتىڭ «اڭداماي سويلەپ، اۋىرماي ولەتىن» كەزەكتى «ساياسي اۆارياسى» ما؟ قالاي دەسەك تە، بۇل - جاقسىلىقتىڭ نىشانى ەمەس.
دەموس قب توراعاسى
قۇسايىنوۆ تۇراربەك،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
