قر پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ
ءبىرىنشى ورىنباسارى
ا.ا. سمايلوۆقا
اعىمداعى جىلى بيۋدجەتتى ناقتىلاۋ كەزىندە شىعىستاردى وتەۋدىڭ نەگىزگى كوزدەرىنىڭ ءبىرى ۇلتتىق قوردىڭ 850 ملرد تەڭگە سوماسىنداعى قاراجاتى بولدى.
جالعاسىپ جاتقان «كوروناكريزيس» جانە بيۋدجەتتىڭ 10,6% مۇنايلىق ەمەس تاپشىلىعى جاعدايىندا بۇل شارانى قاجەتتى دەپ سانايمىز.
سونىمەن قاتار، «اق جول» فراكتسياسى وتكەن جىلدارى ءتىپتى سول كەزەڭدەگى رەجيمدە جىل سايىن ۇلتتىق قوردان كوپتەگەن ميلليارد قاراجات الۋدىڭ تەرىس پراكتيكاسىنا بىرنەشە رەت نۇسقاعان بولاتىن.
وسىعان بايلانىستى ۇلتتىق قوردى قۇرۋ يدەولوگياسىن ەسكە سالۋعا ءماجبۇرمىز، ول اۋەل باستان-اق كۇيزەلىستەر كەزەڭىندە ەكونوميكانىڭ «بولاشاق ۇرپاق قورى» رەتىندە قۇرىلعان بولاتىن.
وسى تۇرعىدان العاندا، ۇلتتىق قوردان الىنعان ترانسفەرتتەر بىزگە تيەسىلى ەمەس، ەلدىڭ بولاشاق ۇرپاقتارىنا تيەسىلى قاراجاتتى «جەۋدى» بىلدىرەدى.
«اق جول» فراكتسياسى بىرنەشە رەت نورۆەگيا مۇناي قورىنىڭ تاجىريبەسىنە سۇيەنۋگە شاقىرعان، وندا اعىمداعى بيۋدجەتتىك قارجىلاندىرۋعا ينۆەستيتسيالىق تابىستىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگى عانا باعىتتالۋى مۇمكىن، ال جيناقتاردىڭ وزدەرى (قوردىڭ «نەگىزى» بولىپ سانالاتىن) قولجەتىمسىز بولىپ قالا بەرەدى.
مىسالى، اشىق دەرەككوزدەرگە سۇيەنسەك 2007-2015 جىلدارداعى الدىڭعى جاھاندىق داعدارىستان كەيىن نورۆەگيانىڭ مۇناي قورى ەكونوميكانى قولداۋعا بار-جوعى 1% اكتيۆ قانا جۇمسادى، ال وسى جىلدار ىشىندە قازاقستاننىڭ ۇلتتىق قورىنان 83 ملرد الىنعان، بۇل قور اكتيۆتەرىنىڭ 77 ملرد دوللارعا جەتكەن ەڭ جوعارى سوماسىنان اسادى (2014 ج).
سونىمەن قاتار، 2001-2015 جىلدارى ۇلتتىق قورعا تۇسكەن تۇسىمدەر 147 ملرد تەڭگەنى قۇرايدى.
ياعني، قازاقستان قازىرگى داعدارىسقا دەيىن ۇلتتىق قور تۇسىمدەرىنىڭ جارتىسىنان استامىن جۇمسادى، ال سوڭعى ۋاقىتتا ۇكىمەت ۇلتتىق قوردىڭ ينۆەستيتسيالاردان تۇسەتىن قاراجاتىنان ارتىق اقشا جۇمسايدى. وسىلايشا، 2020 جىلى ينۆەستيتسيالىق تابىس 3,6 ترلن تگ، ال ودان كەپىلدەندىرىلگەن ترانسفەرت 4,7 ترلن تگ قۇرادى.
بۇل ءۇردىستى ودان ءارى ساقتاۋ ۇلتتىق قور جيناقتارىنىڭ تولىق سارقىلۋىنا الىپ كەلۋى مۇمكىن. الايدا، قوردىڭ ءجىو-ءنىڭ 30% مولشەرىندەگى تومەندەتىلمەيتىن قالدىعىنىڭ بەلگىلەنۋىنە قاراماستان، شەنەۋنىكتەر باسقا شەشىمدەرگە قابىلەتسىز ەكەنىن كورىپ وتىرمىز.
بىراق بۇل اقشا بىزگە ەمەس، بولاشاق ۇرپاققا تيەسىلى.
«اق جول» فراكتسياسى مۇنداي ىسىراپشىلدىققا جول بەرىلمەۋ كەرەك دەپ سانايدى، اسىرەسە، بۇل وبەكتىلەر قۇرىلىسىنىڭ جوعارى باعاسىنان باستاپ، مەكتەپتەردە قاشىقتىقتان وقىتۋعا بولىنگەن نوۋتبۋكتەردى ۇرلاۋعا دەيىنگى ءتيىمسىز شىعىندار مەن سىبايلاس جەمقورلىق سيپاتىنداعى ۇرلىقتارعا بايلانىستى.
اتالعانداردىڭ نەگىزىندە «اق جول» فراكتسياسىنىڭ دەپۋتاتتارى كەلەسىلەردى ۇسىنادى:
- بيۋدجەتتىڭ اعىمداعى شىعىستارىنا ۇلتتىق قوردان شەكسىز قاراجات الۋدى توقتاتۋ، بيۋدجەتكە جىل سايىنعى كەپىلدەندىرىلگەن ترانسفەرتتەردەن باس تارتۋ. قالىپتى جاعدايدا مۇنداي ترانسفەرتتەر شەنەۋنىكتەردىڭ كاسىبيلىگى مەن تيىمسىزدىگىن جاسىرۋدان باسقا ەشتەڭە ەمەس دەپ سانايمىز.
- قازىرگى پاندەميا سياقتى داعدارىسقا قارسى شارالار شەڭبەرىندە ناقتى ماقساتتارعا ارنالعان نىسانالى ترانسفەرتتەردى عانا ساقتاۋ قاجەت دەپ سانايمىز. ايتا كەتەيىك، مۇنداي تاپسىرمانى پرەزيدەنت ق.توقاەۆ 2020 جىلى 10 شىلدەدە ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا بەرگەن بولاتىن.
- ۇلتتىق قوردىڭ تومەندەتىلمەيتىن قالدىعىن ءجىو-گە قاتىستى عانا ەمەس، قوردىڭ ءوزىنىڭ اكتيۆتەرىنىڭ سوماسى بويىنشا، الدىڭعى جيناقتار مولشەرىندە جانە ەسەپتى قارجى جىلىنداعى ينۆەستيتسيالىق كىرىستىڭ كەمىندە 70%-ى بويىنشا انىقتاۋ قاجەت دەپ سانايمىز.
وسىلايشا، مۇنداي شىعىستارعا قوردىڭ جىل سايىنعى ينۆەستيتسيالىق كىرىسىنىڭ 30%-دان اسپايتىن قاراجاتى جۇمسالۋى ءتيىس.
- ۇلتتىق قوردى ساقتاۋ ماقساتىندا باياندالعان تاسىلدەردى ەسكەرە وتىرىپ، ونىڭ قاراجاتتى قالىپتاستىرۋ جانە پايدالانۋ تۇجىرىمداماسىن قايتا قاراۋ تۋرالى ماسەلەنى تاعى ءبىر پىسىقتاۋدى ۇسىنامىز.
قۇرمەتپەن،
«اق جول» فراكتسياسىنىڭ دەپۋتاتتارى
