QR Premer-Ministrınıŋ
bırınşı orynbasary
A.A. Smailovqa
Aǧymdaǧy jyly biudjettı naqtylau kezınde şyǧystardy öteudıŋ negızgı közderınıŋ bırı Ūlttyq qordyŋ 850 mlrd teŋge somasyndaǧy qarajaty boldy. Jalǧasyp jatqan «koronakrizis» jäne biudjettıŋ 10,6% mūnailyq emes tapşylyǧy jaǧdaiynda būl şarany qajettı dep sanaimyz. Sonymen qatar, «Aq jol» fraksiiasy ötken jyldary tıptı sol kezeŋdegı rejimde jyl saiyn Ūlttyq qordan köptegen milliard qarajat aludyŋ terıs praktikasyna bırneşe ret nūsqaǧan bolatyn. Osyǧan bailanysty Ūlttyq qordy qūru ideologiiasyn eske saluǧa mäjbürmız, ol äuel bastan-aq küizelıster kezeŋınde ekonomikanyŋ «bolaşaq ūrpaq qory» retınde qūrylǧan bolatyn. Osy tūrǧydan alǧanda, Ūlttyq qordan alynǧan transfertter bızge tiesılı emes, eldıŋ bolaşaq ūrpaqtaryna tiesılı qarajatty «jeudı» bıldıredı. «Aq jol» fraksiiasy bırneşe ret Norvegiia Mūnai qorynyŋ täjıribesıne süienuge şaqyrǧan, onda aǧymdaǧy biudjettık qarjylandyruǧa investisiialyq tabystyŋ belgılı bır bölıgı ǧana baǧyttaluy mümkın, al jinaqtardyŋ özderı (Qordyŋ «negızı» bolyp sanalatyn) qoljetımsız bolyp qala beredı. Mysaly, aşyq derekközderge süiensek 2007-2015 jyldardaǧy aldyŋǧy jahandyq daǧdarystan keiın Norvegiianyŋ Mūnai qory ekonomikany qoldauǧa bar-joǧy 1% aktiv qana jūmsady, al osy jyldar ışınde Qazaqstannyŋ Ūlttyq qorynan 83 mlrd alynǧan, būl qor aktivterınıŋ 77 mlrd dollarǧa jetken eŋ joǧary somasynan asady (2014 j). Sonymen qatar, 2001-2015 jyldary Ūlttyq qorǧa tüsken tüsımder 147 mlrd teŋgenı qūraidy.Iаǧni, Qazaqstan qazırgı daǧdarysqa deiın Ūlttyq qor tüsımderınıŋ jartysynan astamyn jūmsady, al soŋǧy uaqytta Ükımet Ūlttyq qordyŋ investisiialardan tüsetın qarajatynan artyq aqşa jūmsaidy. Osylaişa, 2020 jyly investisiialyq tabys 3,6 trln tg, al odan kepıldendırılgen transfert 4,7 trln tg qūrady.Būl ürdıstı odan ärı saqtau Ūlttyq qor jinaqtarynyŋ tolyq sarqyluyna alyp keluı mümkın. Alaida, Qordyŋ JIÖ-nıŋ 30% mölşerındegı tömendetılmeitın qaldyǧynyŋ belgılenuıne qaramastan, şeneunıkter basqa şeşımderge qabıletsız ekenın körıp otyrmyz. Bıraq būl aqşa bızge emes, bolaşaq ūrpaqqa tiesılı. «Aq jol» fraksiiasy mūndai ysyrapşyldyqqa jol berılmeu kerek dep sanaidy, äsırese, būl obektıler qūrylysynyŋ joǧary baǧasynan bastap, mektepterde qaşyqtyqtan oqytuǧa bölıngen noutbukterdı ūrlauǧa deiıngı tiımsız şyǧyndar men sybailas jemqorlyq sipatyndaǧy ūrlyqtarǧa bailanysty. Atalǧandardyŋ negızınde «Aq jol» fraksiiasynyŋ deputattary kelesılerdı ūsynady:
- Biudjettıŋ aǧymdaǧy şyǧystaryna Ūlttyq qordan şeksız qarajat aludy toqtatu, biudjetke jyl saiynǧy kepıldendırılgen transfertterden bas tartu. Qalypty jaǧdaida mūndai transfertter şeneunıkterdıŋ käsıbilıgı men tiımsızdıgın jasyrudan basqa eşteŋe emes dep sanaimyz.
- Qazırgı pandemiia siiaqty daǧdarysqa qarsy şaralar şeŋberınde naqty maqsattarǧa arnalǧan nysanaly transfertterdı ǧana saqtau qajet dep sanaimyz. Aita keteiık, mūndai tapsyrmany Prezident Q.Toqaev 2020 jyly 10 şıldede Ükımettıŋ keŋeitılgen otyrysynda bergen bolatyn.
- Ūlttyq qordyŋ tömendetılmeitın qaldyǧyn JIÖ-ge qatysty ǧana emes, Qordyŋ özınıŋ aktivterınıŋ somasy boiynşa, aldyŋǧy jinaqtar mölşerınde jäne eseptı qarjy jylyndaǧy investisiialyq kırıstıŋ kemınde 70%-y boiynşa anyqtau qajet dep sanaimyz.
- Ūlttyq qordy saqtau maqsatynda baiandalǧan täsılderdı eskere otyryp, onyŋ Qarajatty qalyptastyru jäne paidalanu tūjyrymdamasyn qaita qarau turaly mäselenı taǧy bır pysyqtaudy ūsynamyz.
Qūrmetpen,
«Aq jol» fraksiiasynyŋ deputattary
