QR Premer-Mınıstriniń
birinshi orynbasary
A.A. Smaılovqa
Aǵymdaǵy jyly bıýdjetti naqtylaý kezinde shyǵystardy óteýdiń negizgi kózderiniń biri Ulttyq qordyń 850 mlrd teńge somasyndaǵy qarajaty boldy.
Jalǵasyp jatqan «koronakrızıs» jáne bıýdjettiń 10,6% munaılyq emes tapshylyǵy jaǵdaıynda bul sharany qajetti dep sanaımyz.
Sonymen qatar, «Aq jol» frakııasy ótken jyldary tipti sol kezeńdegi rejımde jyl saıyn Ulttyq qordan kóptegen mıllıard qarajat alýdyń teris praktıkasyna birneshe ret nusqaǵan bolatyn.
Osyǵan baılanysty Ulttyq qordy qurý ıdeologııasyn eske salýǵa májbúrmiz, ol áýel bastan-aq kúızelister kezeńinde ekonomıkanyń «bolashaq urpaq qory» retinde qurylǵan bolatyn.
Osy turǵydan alǵanda, Ulttyq qordan alynǵan transfertter bizge tıesili emes, eldiń bolashaq urpaqtaryna tıesili qarajatty «jeýdi» bildiredi.
«Aq jol» frakııasy birneshe ret Norvegııa Munaı qorynyń tájirıbesine súıenýge shaqyrǵan, onda aǵymdaǵy bıýdjettik qarjylandyrýǵa ınvestıııalyq tabystyń belgili bir bóligi ǵana baǵyttalýy múmkin, al jınaqtardyń ózderi (Qordyń «negizi» bolyp sanalatyn) qoljetimsiz bolyp qala beredi.
Mysaly, ashyq derekkózderge súıensek 2007-2015 jyldardaǵy aldyńǵy jahandyq daǵdarystan keıin Norvegııanyń Munaı qory ekonomıkany qoldaýǵa bar-joǵy 1% aktıv qana jumsady, al osy jyldar ishinde Qazaqstannyń Ulttyq qorynan 83 mlrd alynǵan, bul qor aktıvteriniń 77 mlrd dollarǵa jetken eń joǵary somasynan asady (2014 j).
Sonymen qatar, 2001-2015 jyldary Ulttyq qorǵa túsken túsimder 147 mlrd teńgeni quraıdy.
Iaǵnı, Qazaqstan qazirgi daǵdarysqa deıin Ulttyq qor túsimderiniń jartysynan astamyn jumsady, al sońǵy ýaqytta Úkimet Ulttyq qordyń ınvestıııalardan túsetin qarajatynan artyq aqsha jumsaıdy. Osylaısha, 2020 jyly ınvestıııalyq tabys 3,6 trln tg, al odan kepildendirilgen transfert 4,7 trln tg qurady.
Bul úrdisti odan ári saqtaý Ulttyq qor jınaqtarynyń tolyq sarqylýyna alyp kelýi múmkin. Alaıda, Qordyń JIÓ-niń 30% mólsherindegi tómendetilmeıtin qaldyǵynyń belgilenýine qaramastan, sheneýnikter basqa sheshimderge qabiletsiz ekenin kórip otyrmyz.
Biraq bul aqsha bizge emes, bolashaq urpaqqa tıesili.
«Aq jol» frakııasy mundaı ysyrapshyldyqqa jol berilmeý kerek dep sanaıdy, ásirese, bul obektiler qurylysynyń joǵary baǵasynan bastap, mektepterde qashyqtyqtan oqytýǵa bólingen noýtbýkterdi urlaýǵa deıingi tıimsiz shyǵyndar men sybaılas jemqorlyq sıpatyndaǵy urlyqtarǵa baılanysty.
Atalǵandardyń negizinde «Aq jol» frakııasynyń depýtattary kelesilerdi usynady:
- Bıýdjettiń aǵymdaǵy shyǵystaryna Ulttyq qordan sheksiz qarajat alýdy toqtatý, bıýdjetke jyl saıynǵy kepildendirilgen transfertterden bas tartý. Qalypty jaǵdaıda mundaı transfertter sheneýnikterdiń kásibıligi men tıimsizdigin jasyrýdan basqa eshteńe emes dep sanaımyz.
- Qazirgi pandemııa sııaqty daǵdarysqa qarsy sharalar sheńberinde naqty maqsattarǵa arnalǵan nysanaly transfertterdi ǵana saqtaý qajet dep sanaımyz. Aıta keteıik, mundaı tapsyrmany Prezıdent Q.Toqaev 2020 jyly 10 shildede Úkimettiń keńeıtilgen otyrysynda bergen bolatyn.
- Ulttyq qordyń tómendetilmeıtin qaldyǵyn JIÓ-ge qatysty ǵana emes, Qordyń óziniń aktıvteriniń somasy boıynsha, aldyńǵy jınaqtar mólsherinde jáne esepti qarjy jylyndaǵy ınvestıııalyq kiristiń keminde 70%-y boıynsha anyqtaý qajet dep sanaımyz.
Osylaısha, mundaı shyǵystarǵa Qordyń jyl saıynǵy ınvestıııalyq kirisiniń 30%-dan aspaıtyn qarajaty jumsalýy tıis.
- Ulttyq qordy saqtaý maqsatynda baıandalǵan tásilderdi eskere otyryp, onyń Qarajatty qalyptastyrý jáne paıdalaný tujyrymdamasyn qaıta qaraý týraly máseleni taǵy bir pysyqtaýdy usynamyz.
Qurmetpen,
«Aq jol» frakııasynyń depýtattary
