وتكەن اپتادا، 3 ماۋسىمدا قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ الەۋمەتتىك-مادەني كوميتەتى «ۇلتتىڭ جاڭا بەينەسىن قالىپتاستىرۋداعى شىعارماشىلىق وداقتار مەن قوعامدىق ۇيىمداردىڭ ءرولى» اتتى القالى باسقوسۋ وتكىزدى. مادەنيەت، ءبىلىم جانە اقپارات ۆيتسە-مينيسترلەرى، وبلىستىىق اكىمدىكتەر، شىعارماشىلىق وداقتار مەن قوعامدىق ۇيىمدار جەتەكشىلەرى قاتىسقان جيىن پارلامەنت تاريحىندا تەك قانا مەملەكەتتىك تىلدە ءوتتى. بۇل كوميتەتتىڭ تاقىرىپتىق جۇمىس جوسپارىنا ساي وتكەن دوڭگەلەك ۇستەل پارلامەنت قابىرعاسىندا العاش رەت ەلدىڭ بۇكىل شىعارماشىلىق وداقتارى مەن قوعامدىق ۇيىمدارى باسشىلارىن جينالىپ، ۇلتتىق بولمىسىمىزدى ساقتاۋدى، ياعني ۇلتتىق مۇددەمىزدى قورعاۋعا ارنالعان كەلەلى كەڭەس، ءدۇبىرلى جيىن بولۋىمەن دە ەرەكشەلەنەدى.
ءتيىستى مينيسترلىكتەر باسشىلارى مەن شىعارماشىلىق وداقتار مەن قوعامدىق ۇيىمدار جەتەكشىلەرى بايانداما جاساعان جيىندا قورىتىندى باياندامانى ءماجىلىس دەپۋتاتى، “اق جول” فراكتسياسى مۇشەسى، اقىن قازىبەك يسا جاسادى. ءبىز بۇگىن وسى باياندامانى جاريالاپ وتىرمىز. دوڭگەلەك ۇستەلدە جاالعان بارلىق باياندامالار “قازاق ءۇنى” گازەتى مەن ۇلتتىق پورتالىندا جاريالاناتىن بولادى.
ۇلتتىڭ جاڭا بولمىسى ۇلتشىلدىق نەگىزدە قالىپتاسۋى كەرەك
سوندا عانا ۇلتتىق مۇددەمىز قورعالادى
-ۇلتتىق بولمىس دەگەنىمىزدىڭ ءوزى - ۇلتتىڭ جانى! وسىدان 4 جىل بۇرىن ەلباسىمىزدىڭ “بولاشاققا باعدار - رۋحاني جاڭعىرۋ” ماقالاسى جارىق كورگەندە مەن بۇل باعدارلامانى “قازاق ءۇنى” گازەتىندە “ۇلتىڭدى سۇيۋگە رۇقسات بەرىلگەن قۇجات” دەپ جازىپ ەدىم.
وسى باعدارلامادا ايتىلاتىن ۇلتتىق كود – ۇلتتىق بولمىسىمىز.
-رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ نەگىزى - ۇلتتىق جاڭا بولمىستى قالىپتاستىرۋ.
ۇلتتىق بولمىستى قالىپتاستىراتىن ەڭ الدىمەن ۇلتتىڭ رۋحانياتى مەن مادەنيەتى. ادەبيەتى مەن ونەرى! ءبىلىم-عىلىمى! ياعني قازاق زيالىلارى.
-قازىرگى ءبىزدىڭ مادەنيەتىمىز قانداي كۇيدە ەكەنىن جاڭا شىعارماشىلىق وداقتار توراعالارىنىڭ باياندامالارىنان ءبىلىپ وتىرمىز. ءوزىمىز دە بۇرىننان كورىپ، ءبىلىپ كەلە جاتىرمىز. ۇكىمەتتەگى مينيسترلىكتەر باسشىلارىنىڭ دا ەسەبىن تىڭدادىق.
قانداي ەلدىڭ دامۋىندا دا، ەڭ الدىمەن مادەنيەتتىڭ ماڭىزى زور! ۇلىبريتانيانىڭ ايگىلى پرەمەر-ءمينيسترى چەرچيللگە ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس كەزىندە قارجى ءمينيسترى ەل بيۋدجەتىن كورسەتەدى. سوندا ول "مادەنيەتتىڭ شىعىندارى قايدا؟" دەپ سۇرايدى. قارجى ءمينيسترى "سوعىس بولىپ جاتىر عوي، مادەنيەتتى ويلاۋعا شاما جوق" دەپتى. سوندا چەرچيلل: "ال ءبىز وندا نە ءۇشىن سوعىسىپ جاتىرمىز، ەگەر مادەنيەتتى ساقتاپ قالا الماساق؟" دەپ جاۋاپ بەرگەن.
-شىعارماشىلىق وداقتار شىرىلداۋدا، قارجى جوق دەپ، ال مادەنيەت مينيسترلىگىندەگى شىعارماشىلىق وداقتاردى قولداۋ ءۇشىن بيۋدجەتتەن بولىنگەن 257 ميلليون تەڭگە دە يگەرىلمەي وتىر. سەبەبى، شىعارماشىلىق وداقتاردىڭ ءتيىستى قۇجاتتاردى دۇرىس تولتىرماۋىنان دەيدى مينيسترلىك. وزدەرى جارىماي وتىرعان شىعارماشىلىق وداقتار قاراپايىم مەملەكەتتىك تاپسىرىس الۋ ءۇشىن قۇجات تولتىرۋ جۇمىسىن جوندەي الماسا، وسىلاي قۇدايدىڭ ءوزى جىبەرىپ تۇرعان وزدەرىنە تيەسىلى سىباعاسىنان ايىرىلىپ وتىرا بەرەدى. مۇنى قازاق «كەدەيدىڭ اۋزى سۇتكە تيگەندە، مۇرنى قانايدى» دەيدى...
-ءيا، بۇل جولدا ولاردىڭ دا، ءتيىستى مينيسترلىكتەردىڭ دە مۇڭىن تۇسىنۋگە بولادى. ويتكەنى، ءبىزدىڭ زاڭىمىز بويىنشا ۇلتتىق بولمىسقا رۋحاني ءنار بەرەتىن، ۇلتشىل رۋحتى ۇرپاقتار تاربيەلەۋگە زور ۇلەسى بار جازۋشىلار وداعى، كومپوزيتورلار، سۋرەتشىلەر، تەاتر-كينو وداقتارى، ياعني ۇلتتىق تاربيەگە ۇيرەتەتىن وداقتار مەن ...يت ۇيرەتۋشىلەر سەكىلدى بارلىعى 22 مىڭ ۇيىمنىڭ بارىنە بىردەي دەڭگەيدە قاراپ وتىرعاندا، بۇل ماسەلە ەشقاشان شەشىلمەيدى.
-ۇلتتىق بولمىسىمىزدى قالىپتاستىرۋدا ۇلى جازۋشى مۇقتار اۋەزوۆتىڭ “ەل بولامىن دەسەڭ، بەسىگىڭدى تۇزە” دەگەنىندەي، ەڭ الدىمەن ۇلتتىق تاربيەنىڭ ءرولى زور! ال ۇلت مۇددەسىن قورعايتىن ۇرپاقتىڭ تاربيەسى، ءسابيدىڭ انا سۇتىنەن قۋات الاتىنىنداي، انا تىلىنەن ءنار الادى.
سوندىقتان دا وسىدان ءبىر عاسىر بۇرىن مۇستافا شوقاي: ء“وز تىلىندە ءبىلىم الا الماعاندار وزگە ەلگە قىزمەت ەتەدى” دەپ ايتقان بولاتىن.
ءيا، “مادەنيەتىڭ مەن ءتىلىڭدى ساقتاي الماساڭ، شەكاراڭدى اشىپ تاستاي سال، ەندى نەڭدى قورعايسىڭ؟”-دەپ بەلگىلى دانىشپان ايتقانداي، ەڭ باستى قورعانىمىز - مادەنيەت پەن ءتىل.
-ال ءبىزدىڭ تەلەارنالارداعى قاپتاعان وزگە ەلدىڭ تەلەسەريالدارىنىڭ ەلگە اسەرى ۇكىمەتتىڭ بۇيرىقتارى مەن پارلامەنتتىڭ زاڭدارىنان دا ىقپالدى بولىپ كەتەتىنىن ۇمىتپايىق. كەيدە تەرىس تاربيەگە ۇلتتىق ۇعىمنان جۇرداي ءوزىمىزدىڭ ءتۇرلى فيلمدەرىمىزدىڭ دە كەرى اسەرى از ەمەس.
تەلەارناسىنا تىزەسى جالتىراعان جىرتىق شالبارلى انشىلەردى شىعاراتىن ەلدىڭ جالپى يدەولوگياسى ءبۇتىن بە دەپويلاۋعا تۋرا كەلەدى كەيدە...
-قازىر ۇلتتىق بولمىسىمىز قيىن جاعدايلارعا تاپ بولۋدا. ايەل قۇقىن قورعاۋدىڭ اتىن جامىلىپ، ۇلتىمىزدىڭ ۇعىمىنا جاۋ پيعىلداعى ءتۇرلى تۇسىنىكسىز ۇيىمداردىڭ تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلدىعىندا تاۋەلسىزدىك بەسىگى - الماتىدا شەرۋگە شىعىپ، شىمكەنتتەگى شۋعا اينالعان قاقتىعىسقا، قىزىلورداداعى قارەكەتتەرىنە قاراساڭىز، ءبىزدىڭ ۇلتتىق تاربيەمىزگە، ياعني قازىر تالقىلاپ وتىرعان ۇلتتىق بولمىسىمىزعا وتە قاۋىپتى شابۋىلدار قاتەرى ءتونىپ تۇر.
-ۇلتتىق يدەولوگيا باستى ۇرانىمىز بولۋى ءۇشىن تاۋەلسىز ەل بولعانىمىزعا 30 بولسا دا، ءالى كىبىرتىكتەپ كەلە جاتقان وتارسىزدانۋعا جول اشۋىمىز كەرەك. وتارسىزدانۋ جۇرمەسە، تاريحىڭ دا تازا ەمەس. ويتكەنى، ءۇندى كەمەڭگەرى نەرۋ ايتقانداي: «وتار ەلدىڭ تاريحىن وتارشىلدار جازعان.»
ياعني، ۇلتتىڭ جاڭا بولمىسى ۇلتشىلدىق نەگىزدە قالىپتاسۋى كەرەك.
-مەملەكەت باسشىسى اتاپ ايتىپ، ساناپ كورسەتكەن ۇلتتىڭ جاڭا بولمىسىنا قاجەتتى قاسيەتتەردىڭ ءبارىنىڭ نەگىزى ۇلتشىلدىققا كەلىپ تىرەلەدى. ويتكەنى، كەشە كەڭەس يمپەرياسى كەزىندە 70 جىل ۇلتشىلدىقپەن كۇرەسۋ قازىر تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلىندا دا توقتاعان جوق. كورنەكتى جازۋشى عابيدەن ءمۇستافيننىڭ “بۇرىن ءبىز ۇلتشىلدىقپەن كۇرەستىك، ەندى ۇلتسىزدىقپەن كۇرەسەيىك”-دەگەن ايگىلى ءسوزى قازىر وتە وزەكتى بولىپ تۇر.
ۇلتشىلدىق دەگەن ۇعىمنان ءبىزدىڭ بيلىك ادەتتەگىدەي شوشىپ كەتپەۋ ءۇشىن تۇسىندىرە كەتەيىك. ۇلتشىلدىق دەگەنىمىز - مەملەكەتشىلدىك، ەلشىلدىك، پاتريوتتىق!
-1922 جىلى ۇلت ۇستازى، الاش كوسەمدەرىنىڭ ءبىرى احمەت بايتۇرسىنۇلى 50 جاسقا تولعاندا سول كەزدەگى ۇكىمەت باسشىسى ساكەن سەيفۋللين ونىڭ بار قاسيەتىن ايتىپ كەلىپ، “ەڭ باستىسى - ۇلتشىل”-دەپ ماقتاعان.
1922 جىلى، رەسەيدىڭ اۆتونمياسى كەزىمىزدىڭ وزىندە قىزىل سۇڭقار اتانعان ساكەن سەيفۋلليننىڭ ءوزى ۇلتشىلدىقتى دارىپتەپ تۇرسا، قازىر نەگە تاۋەلسىزدىك العانىمىزعا 30 جىل تولسا دا، ءالى ۇلتشىلدىقتان قاشىپ ءجۇرمىز.
رەسەيدە مەملەكەتتىك ءتىلدى قورعاعاندار «پاتريوتتىق» دەپ باعالانىپپ، ماقتالادى. ال قازاقستاندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قورعاعاندار – ناشار ماعىناسىنداعى «ۇلتشىلدىق» دەپ ايىپتالىپ، داتتالادى!
بۇل بىزدە ءالى ۇلتتىق يدەولوگيانىڭ جوقتىعىن بىلدىرەدى.
-قازاقستان جازۋشىلار وداعى توراعاسى، قازاقتىڭ كورنەكتى اقىنى ۇلىقبەك ەسداۋلەت جاساعان بايانداماسىندا اتاپ ايتقانداي، ەلىمىزدەگى بالاباقشانىڭ ءبارى مەملەكەتتىك تىلدە بولىپ، مەملەكەتتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ قابىلدانۋى ءتيىس.
-بىرلىگى دۇرىس بولسا، تىرلىگى ىرىس بولار ەلدىڭ ۇلتتىق ۇرانى:
ء“بىر ەل. ءبىر مۇددە. ءبىر ءتىل” بولۋى كەرەك. ءبىر ءتىل بولماعان ەلدە ءبىر تىلەك تە بولمايدى! ءبىر تىلەك بولماسا، بىرلىك قايدان بولادى؟! ال بىرلىك بولماسا-تىرلىك بولمايتىنى بارىمىزگە بەلگىلى!
ۇلتتىق بولمىستى قالىپتاستىرۋدىڭ نەگىزگى تىرەگى، ۇلت مۇددەسىنىڭ ەڭ باستى نەگىزى – ۇلتتىڭ ءتىلى ەكەنى ايقىن!
ءبىزدىڭ بيلىككە دە، ءبىزدىڭ بارىمىزگە دە، بارلىعى تىلگە كەلىپ تىرەلەتىنىن مويىندايتىن ۋاقىت بولدى.
ەندەشە، ءبىز ءسوزىمىزدىڭ سوڭىن قر پرەزيدەنتى ق.توقاەۆتىڭ ء“تىلدى قورعاۋ - ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قورعاۋمەن بىردەي» دەگەن سوزىمەن تۇيىندەيمىز.
جالعاسىن، تولىق نۇسقانى سىلتەمەدەن وقيسىزدار:
https://www.facebook.com/100001908576595/posts/5611782428895321/?d=n
