ۇشار باسىن بۇلت شالعان الاتاۋدىڭ باۋرايىنا اقشاڭقان كيىز ءۇي تىگىلگەن. اينالاسى القىزىل گۇلگە ورانعان قازاقى ءۇيدىڭ ماڭىنا بۇرىمدى قىز-كەلىنشەكتەر جينالىپ، ساۋىق-سايران قۇرىپ وتىرعانداي. ال اناۋ شەتتەگى اق كيمەشەكتى قوس بايبىشە سالماقتى اڭگىمەنىڭ تيەگىن اعىتقانعا ۇقسايدى. بۇل قازاق قىزدارىنىڭ اراسىنان شىققان تۇڭعىش سۋرەتشى ايشا عالىمباەۆانىڭ «كيىز ءۇي جانىندا» اتتى كارتيناسىنداعى كورىنىس.
ءومىر بويى قولىنان قىلقالامى تۇسپەگەن سۋرەتشى ايشا عالىمباەۆا ءارتۇرلى جانرلاردا جۇزدەگەن كارتينا جازىپ، رەسپۋبليكالىق، وداقتىق، حالىقارالىق كورمەلەرگە قاتىستى. ەڭبەگى ەلەنىپ، ەل قۇرمەتىنە بولەندى. الايدا سۋرەتشىنىڭ بالالىق شاعى اۋىر ءوتتى. ايشا عاريفقىزى 1917 جىلى 29 جەلتوقساندا الماتىعا تاياۋ جەردەگى ەسىك اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن ەكەن. اكە-شەشەسىنەن ەرتە جەتىم قالعان ول اناسىنىڭ ءسىڭىلىسىنىڭ قولىندا وسەدى. ءسىڭىلىسى حانيفا اپايىنىڭ ءتورت بالاسىن ءوسىرىپ جەتكىزەمىن دەپ ءجۇرىپ تۇرمىس تا قۇرماعان. اشارشىلىق جىلدارى جاۋدىرەپ وتىرعان بالالارعا ازىق تاۋىپ بەرۋ ول ءۇشىن وتە قيىنعا سوعاتىن. ايشا سۋرەت ونەرىنە كىشكەنتايىنان قىزىقتى. قاعازدىڭ قات، قارىنداشتىڭ جوق كەزى بولسا دا ەبىن تاۋىپ سۋرەت سالاتىن. اكە ورنىنا اكە، انا ورنىنا انا بولعان حانيفا بالالاردىڭ بەتتەرىنەن قاقپاي ءوسىردى. ولاردى قاسىنا وتىرعىزىپ ىسمەرلىككە باۋلىدى. كەيىننەن ايشا اۋىلداعى مەكتەپتەن ءبىلىم الىپ، ارابشا حات تانىدى. 1943 جىلى الماتى كوركەمسۋرەت ۋچيليششەسىن بىتىرگەن سوڭ ماسكەۋدەگى بۇكىلوداقتىق كينەماتوگرافيا ينستيتۋتىنىڭ مودا ونەرى فاكۋلتەتىنە تۇسەدى. وقۋىن ويداعىداي تامامداعاننان كەيىن شىعارماشىلىقتان ءبىر ساتكە دە قول ۇزگەن جوق. ول تاڭنىڭ اتىسىنان ءۇيدىڭ جانىنداعى شەبەرحاناسىنا بەت الار ەدى. اياداي شەبەرحاناسىندا وتىرىپ باستاعان كارتيناسىنا ويلى كوزدەرىمەن ۇزاق قارايتىن. ۇزاق قارايتىن دا، ويىن جيناقتاپ بارىپ جازۋعا كىرىسەتىن. پاليتراداعى ويناقى بوياۋلار كەنەپ بەتىنە تۇسكەن سايىن مازمۇنى باي كارتينا قازاق ومىرىنەن سىر شەرتەتىن. ايشا عاريفقىزىنىڭ شىعارماشىلىعىنداعى نەگىزگى تاقىرىپ قازاق ايەلىنىڭ وبرازى ەدى. ونىڭ ءار جازعان پورترەتىندەگى نەگىزگى وي ءبىر ارناعا كەلىپ توعىساتىن. ياعني كەڭەس داۋىرىندەگى ايەلدەردىڭ سۇلۋلىعى، ءسانى، تىرشىلىگى بەينەلەنەتىن. اتاپ ايتساق، «قوستاناي بەرەكەسى»، «جەمىس جيناۋشى»، «كۇلاش اندەرى»، «كەستەلى كيمەشەك» سىندى پورترەتتەرىنەن سول ءداۋىردىڭ ءيىسى اڭقيدى. سونىمەن قاتار الپىسىنشى-جەتپىسىنشى جىلدارى ۇلتىمىزدىڭ ونەرىن، مادەنيەتىن بەينەلەۋگە دەن قويدى. وسى تۇستا سۋرەتشىنىڭ شىعارماشىلىعىندا ءارتۇرلى تاقىرىپتاعى سيۋجەتتىك كارتينالار ورىن الدى. ايشا عالىمباەۆا كارتينادان بولەك «ماحاببات تۋرالى اڭىز»، «وجەت قىز»، شوقان ءۋاليحانوۆ تۋرالى «ونىڭ زامانى ءالى الدا»، «بۇل شۇعىلادا بولعان ەدى» دەيتىن فيلمدەردىڭ قويۋشى سۋرەتشىسى بولدى. 1958 جىلى «قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمدەرى» اتتى البوم شىعاردى. سۋرەتتەرىن توپتاستىرعان كىتاپتار دا جارىق كوردى. سونىڭ ءبىرىن پاراقتاپ وتىرىپ، «قۋانىشتى كۇن» اتتى كارتيناسى ەرەكشە كوز تارتتى. سۋرەتتىڭ بوياۋىنان بۇرىن مازمۇنىن تۇسىنۋگە تىرىستىم. مۇندا سۋرەتشى كۇزگى جيىن-تەرىن اياقتالعاننان كەيىنگى سابان تويدى بەينەلەگەنگە ۇقسايدى. قوڭىر كۇز. ورتادا ۇلتتىق كيىم كيگەن قىز شىر كوبەلەك اينالا بيلەپ ءجۇر. ماڭايىنا جينالعان قىزدار قوڭىر دومبىرادان كۇمبىرلەتە كۇي توگىپ وتىر. ارعى پلاندا قىزىل ءتۇستى جالاۋلار جەلبىرەيدى. بايگە، كۇرەس، ارقالانعان ادامدار. بۇل پولوتنودا قىلقالام شەبەرى حالىقتىڭ قۋانىشىن، رۋحىن، كوڭىل كۇيىن سەزىنە وتىرىپ جەتكىزگەن. ايشا عالىمباەۆا ءار كارتيناسىن ۇلكەن تەبىرەنىسپەن، تولعانىسپەن باستاعانى انىق. ءار سۋرەتتى باستار الدىندا تەرەڭ ويعا شوماتىن. بۇل تۋرالى ۇلى رەشات قوجاحمەتوۆ اڭگىمەلەپ بەردى. – ءالى ەسىمدە... كىشكەنتاي كەزىم. انام شەبەرحاناسىندا كوپ ۋاقىتىن وتكىزەتىن. مەن ويانعانشا سول جەردە جۇمىس ىستەپ كەلەتىن. كەلگەننەن كەيىن تاماعىمدى بەرىپ، ءۇي شارۋاسىن ىڭعايلاپ قايتا كەتەتىن. انام كەيبىر كارتينالارىن از ۋاقىتتا اياقتاسا، ەندى ءبىرىن جىلداپ، ايلاپ جازاتىن. تابيعات كورىنىستەرىن بەينەلەپ، ۇيگە ءىلىپ تە قوياتىن. اكەم فايزراحمان ونەردەن الىس بولعانىمەن، انامدى ۇنەمى قولداپ، شىعارماشىلىعىنا مۇمكىندىك تۋعىزۋشى ەدى. انام اراسىندا ۋچيليششەدە ساباق تا بەردى. كوپتەگەن بەلگىلى سۋرەتشىلەردىڭ توپشىسىن مىقتاپ، قاناتىن قاتايتتى. 1971 جىل. مەن ماسكەۋدە ەكىنشى كۋرستا وقىپ جۇرگەن كەزىم. ءبىر كۇنى ۇيدەن سۋىق حابار كەلدى. اكەم قايتىس بولعان ەكەن. اياق استىنان بولعاندىقتان با، قابىرعامىزدى قايىستىرىپ كەتتى. سودان باستاپ انامنىڭ كوڭىلىن اۋلاپ، قاباعىنا قاراپ وتىراتىنمىن. دەمالىستا قالا سىرتىنا پلەنەرگە شىعاتىنبىز. سول كۇندەر بۇگىن كەلمەسكە كەتتى، – دەيدى ول وتكەن كۇندەردى ەسكە الىپ. بۇگىندە رەشات فايزراحمانۇلى اناسىنىڭ ءىزىن جالعاستىرىپ كەلەدى. ول ساز بالشىقتان قۇمىرا، كومپوزيتسيالىق مۇسىندەر جاساپ، الىس، جاقىن شەتەلدەردە وتەتىن كورمەلەرگە قاتىسىپ ءجۇر. اناسىنىڭ ونەرىن وشىرمەي كەلە جاتقان ۇلى بار، ونەرىن باعالايتىن حالقى بار.
تولىعىراق:
https://egemen.kz/article/161900-oenerinde-oetkenninh-izi-zhatyr
