الەمدە ساراپشىلاردىڭ ايتۋى بويىنشا، 196-عا جۋىق تاۋەلسىز مەملەكەت بار ەكەن. ارينە، بارلىق مەملەكەتتەردىڭ جاعدايى ءبىر ەمەس. وسىعان بايلانىستى مەملەكەتتەردىڭ باي قۋاتتى بولۋى، ەكونوميكالىق جاعدايعا، حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىنا، ءتىپتى جالاقىسىنا اسەر ەتەدى. ادەتتە دامىعان مەملەكەتتەر ساتىسىنا تابيعي رەسۋرستار قورى مول نەمەسە مىقتى دامىعان تەحنولوگيالىق ەكونوميكاسى الەمدىك دەڭگەيگە جەتكەن مەملەكەتتەر كىرەدى. مۇنداي مەملەكەتتەردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ستاندارتتارى وتە جوعارى بولادى. حالىقارالىق ۆاليۋتا قورىنىڭ رەسمي دەرەكتەرى بويىنشا، جان باسىنا شاققانداعى ءجىو دەڭگەيىن ەسكەرە وتىرىپ، 2021 جىلى الەمدەگى ەڭ باي 10 ەلدىڭ رەيتينگىن انىقتادى.
ليۋكسەمبۋرگ
2021 جىلى بارلىق مەملەكەتتى باسىپ وزىپ، الەمدەگى ەڭ باي ەل اتانعان – ليۋكسەمبۋرگ ۇلى گەرتسوگتىگى. رەسمي ءتىلى: ليۋكسەمبۋرگتىك ءتىلى، فرانتسۋز، نەمىس ءتىلى. وندا شامامەن 631,8 مىڭ ادام تۇرادى. حالىقتىڭ باسىم بولىگى 73,2% حريستيان دىنىندە، 2,16% يسلام ءدىنىن ۇستانادى. اقشا تۇرىندە ەۆرو ۆاليۋتا قورىن قولدانادى. The ليۋكسەمبۋرگ ەكونوميكاسى بانك، بولات جانە ونەركاسىپ سەكتورلارىنا تاۋەلدى. ليۋكسەمبۋرگتىقتار جان باسىنا شاققانداعى جالپى ىشكى ءونىمنىڭ الەمدەگى ەڭ جوعارى دەڭگەيىنە يە. 2013 جىلى ءجىو 60,54 ملرد دوللاردى قۇرادى، ونىڭ ىشىندە قارجى سەكتورىن قوسقاندا قىزمەتتەر 86% قۇرايدى. قارجى سەكتورى ءجىو-ءنىڭ 36%، ونەركاسىپ - 13,3%، اۋىل شارۋاشىلىعى - 0,3% وسىمىنە جەتتى. سونىمەن قاتار بۇل مەملەكەتتە تۋريزم، تەلەكوممۋنيكاتسيا، عارىشتى يگەرۋ جان-جاقتى دامىعان.
سينگاپۋر
قالا اتاۋىمەن قوسا ارالى دا بىردەي اتالاتىن سينگاپۋر، بۇگىنگى تاڭدا الەمدەگى دامىعان مەملەكەتتەر قاتارىنان تابىلادى. حالىق ساناعى بويىنشا، 5 ميلليون ادامدى قۇرايدى. ۇلتتىق قۇرامى سينگاپۋر حالقىنىڭ 77 % - ى قىتايلىقتاردان، 14 % - ى مالايزيالىقتاردان، 8% - ى ۇندىلىكتەردەن تۇرادى. بۇل مەملەكەت مۇناي وڭدەۋ بويىنشا ءۇشىنشى ورىندا، جارتىلاي وتكىزگىشتەر ءوندىرىسى بويىنشا ءتورتىنشى ورىندا. سينگاپۋر قالاسىنىڭ پورتى - جۇك اينالىمى بويىنشا الەمدىك كوشباسشىلاردىڭ ءبىرى. ەلدە تۋريزم، جوعارى تەحنولوگيالار مەن يننوۆاتسيالار، مەديتسينا جانە بانك سەكتورى بەلسەندى دامىعان. ال تاعى ءبىر تاڭعالارلىق دەرەك، ۇلتتىق تاعامدارى بويىنشا جاپون اسحاناسىنان كەيىن ەكىنشى ورىندا ەكەن.
كاتار
الەمدەگى ەڭ باي ەلدەر رەيتينگىندە ءۇشىنشى ورىندى كاتار الادى. مەملەكەت تاياۋ شىعىستا ساۋد ارابياسى، باحرەين جانە بىرىككەن اراب امىرلىگىنىڭ جانىندا ورنالاسقان. كاتاردىڭ حالقى شامامەن 2,9 ميلليون ادامدى قۇرايدى. كاتارە مەملەكەتىنىڭ ۇلتتىق قۇرامى، پاكىستاندىقتار 18%-ى، يراندىقتار، 10 %-ىن قۇرايدى. رەسمي ءتىلى: اراب جانە كەڭىنەن قولدانىلاتىن اعىلشىن ءتىلى بولىپ سانالادى. تابيعي گاز ەكسپورتى بويىنشا 6- ورىندى يەلەنەدى، گاز قورى بويىنشا 3-ورىندا. ەكونوميكالىق ءوسۋ مەن جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ ءال-اۋقاتى ەڭ الدىمەن، مۇناي مەن تابيعي گاز ەكسپورتىن قامتاماسىز ەتەدى. تابيعي رەسۋرستاردىڭ ارقاسىندا ينفراقۇرىلىمدى قۇرۋعا مۇمكىندىك الىپ وتىر. 2022 جىلى كاتار فۋتبولدان الەم چەمپيوناتى وتەتىن العاشقى ەل بولىپ وتىر.
شۆەيتساريا
شۆەيتساريا - تاۋلى ەل، كوپشىلىك بولىگى ءالپى تاۋلارى اۋماعىندا ورنالاسقان. شۆەيتساريا - ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيى وتە جوعارى جانە ەكونوميكاسى وركەندەگەن ادەمى ەۋروپالىق ەلدەردىڭ ءبىرى. مەملەكەتتىڭ ساياسي جانە اسكەري بىرلەستىكتەرى الەمگە ايگىلى. الەمنىڭ ءارتۇرلى ەلدەرىمەن ءساتتى ساۋدا مەن ءوزارا ءتيىمدى قاتىناستاردىڭ دامۋىنا ىقپال ەتەدى. شۆەيتساريا حالقى 8,7 ميلليون ادامدى قۇرايدى. ءىس جۇزىندە ءاربىر شۆەيتساريالىق ازامات تۋعان ەلىنىڭ مادەنيەتى مەن ءداستۇرىن اسا قۇرمەتتەيدى. ەكونوميكانىڭ نەگىزى بانك سەكتورى جانە جوعارى تەحنولوگيالىق ساپالى ءونىم. شۆەيتساريا — جوعارى دامىعان ونەركاسىبى مەن ءونىمدى اۋىل شارۋاشىلىعى بار مەملەكەت. شۆەيتساريا دۇنيە جۇزىندە كاپيتالدى شەتتەن تارتۋدان العاشقى ورىنداردىڭ ءبىرىن يەمدەنەدى، دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ءىرى قارجى ورتالىقتارىنىڭ ءبىرى سانالادى. ششۆەيتساريا بانكىلەرىنىڭ سەيفتەرىندە دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ دامىعان ەلدەردىڭ، بارلىق قۇندى قاعازدارىنىڭ جارتىسى جاتىر. ونەركاسىبى جوعارى ساپالى، قىمبات جانە عىلىم جەتىستىكتەرىن قاجەت ەتەتىن ونىمدەر شىعارۋعا ماماندانعان. ەل ەكونوميكاسىندا ىرى ترانسۇلتتىق مونوپوليالار ۇستەمدىك جاعدايعا يە. ششۆەيتساريا تۋريزم مەن ءوز اۋماعى ارقىلى وتكىزىلەتىن ترانزيتتىك جۇكتەردەن كوپ پايدا تابادى. ونەركاسىبى سىرتتان اكەلىنەتىن شيكىزاتتارعا تاۋەلدى جانە دايىن ونىمدەردى ەكسپورتتاۋعا بەيىمدەلگەن. جەتەكشى سالالارى — ماشينا جاساۋ مەن مەتالل وڭدەۋ، حيميا، تاماق ونەركاسىپتەرى.
باتەس مالىكقىزى
