Älemde sarapşylardyŋ aituy boiynşa, 196-ǧa juyq täuelsız memleket bar eken. Ärine, barlyq memleketterdıŋ jaǧdaiy bır emes. Osyǧan bailanysty memleketterdıŋ bai quatty boluy, ekonomikalyq jaǧdaiǧa, halyqtyŋ äl-auqatyna, tıptı jalaqysyna äser etedı. Ädette damyǧan memleketter satysyna tabiǧi resurstar qory mol nemese myqty damyǧan tehnologiialyq ekonomikasy älemdık deŋgeige jetken memleketter kıredı. Mūndai memleketterdıŋ ömır süru standarttary öte joǧary bolady. Halyqaralyq valiuta qorynyŋ resmi derekterı boiynşa, jan basyna şaqqandaǧy JIÖ deŋgeiın eskere otyryp, 2021 jyly älemdegı eŋ bai 10 eldıŋ reitingın anyqtady.
Liuksemburg
2021 jyly barlyq memlekettı basyp ozyp, älemdegı eŋ bai el atanǧan – Liuksemburg Ūly Gersogtıgı. Resmi tılı: Liuksemburgtık tılı, Fransuz, Nemıs tılı. Onda şamamen 631,8 myŋ adam tūrady. Halyqtyŋ basym bölıgı 73,2% hristian dınınde, 2,16% islam dının ūstanady. Aqşa türınde evro valiuta qoryn qoldanady. The Liuksemburg ekonomikasy bank, bolat jäne önerkäsıp sektorlaryna täueldı. Liuksemburgtyqtar jan basyna şaqqandaǧy jalpy ışkı önımnıŋ älemdegı eŋ joǧary deŋgeiıne ie. 2013 jyly JIÖ 60,54 mlrd dollardy qūrady, onyŋ ışınde qarjy sektoryn qosqanda qyzmetter 86% qūraidy. Qarjy sektory JIÖ-nıŋ 36%, önerkäsıp - 13,3%, auyl şaruaşylyǧy - 0,3% ösımıne jettı. Sonymen qatar būl memlekette turizm, telekommunikasiia, ǧaryşty igeru jan-jaqty damyǧan.
Singapur
Qala atauymen qosa araly da bırdei atalatyn Singapur, bügıngı taŋda älemdegı damyǧan memleketter qatarynan tabylady. Halyq sanaǧy boiynşa, 5 million adamdy qūraidy. Ūlttyq qūramy Singapur halqynyŋ 77 % - y qytailyqtardan, 14 % - y malaiziialyqtardan, 8% - y ündılıkterden tūrady. Būl memleket mūnai öŋdeu boiynşa üşınşı orynda, jartylai ötkızgışter öndırısı boiynşa törtınşı orynda. Singapur qalasynyŋ porty - jük ainalymy boiynşa älemdık köşbasşylardyŋ bırı. Elde turizm, joǧary tehnologiialar men innovasiialar, medisina jäne bank sektory belsendı damyǧan. Al taǧy bır taŋǧalarlyq derek, ūlttyq taǧamdary boiynşa japon ashanasynan keiın ekınşı orynda eken.
Katar
Älemdegı eŋ bai elder reitingınde üşınşı oryndy Katar alady. Memleket Taiau Şyǧysta Saud Arabiiasy, Bahrein jäne Bırıkken Arab Ämırlıgınıŋ janynda ornalasqan. Katardyŋ halqy şamamen 2,9 million adamdy qūraidy. Katare memleketınıŋ ūlttyq qūramy, Päkıstandyqtar 18%-y, İrandyqtar, 10 %-yn qūraidy. Resmi tılı: Arab jäne keŋınen qoldanylatyn aǧylşyn tılı bolyp sanalady. Tabiǧi gaz eksporty boiynşa 6- oryndy ielenedı, gaz qory boiynşa 3-orynda. Ekonomikalyq ösu men jergılıktı tūrǧyndardyŋ äl-auqaty eŋ aldymen, mūnai men tabiǧi gaz eksportyn qamtamasyz etedı. Tabiǧi resurstardyŋ arqasynda infraqūrylymdy qūruǧa mümkındık alyp otyr. 2022 jyly Katar futboldan älem chempionaty ötetın alǧaşqy el bolyp otyr.
Şveisariia
Şveisariia - tauly el, köpşılık bölıgı Alpı taulary aumaǧynda ornalasqan. Şveisariia - ömır süru deŋgeiı öte joǧary jäne ekonomikasy örkendegen ädemı europalyq elderdıŋ bırı. Memlekettıŋ saiasi jäne äskeri bırlestıkterı älemge äigılı. Älemnıŋ ärtürlı elderımen sättı sauda men özara tiımdı qatynastardyŋ damuyna yqpal etedı. Şveisariia halqy 8,7 million adamdy qūraidy. Is jüzınde ärbır şveisariialyq azamat tuǧan elınıŋ mädenietı men dästürın asa qūrmetteidı. Ekonomikanyŋ negızı bank sektory jäne joǧary tehnologiialyq sapaly önım. Şveisariia — joǧary damyǧan önerkäsıbı men önımdı auyl şaruaşylyǧy bar memleket. Şveisariia dünie jüzınde kapitaldy şetten tartudan alǧaşqy oryndardyŋ bırın iemdenedı, dünie jüzındegı eŋ ırı qarjy ortalyqtarynyŋ bırı sanalady. Şveisariia bankılerınıŋ seifterınde dünie jüzındegı eŋ damyǧan elderdıŋ, barlyq qūndy qaǧazdarynyŋ jartysy jatyr. Önerkäsıbı joǧary sapaly, qymbat jäne ǧylym jetıstıkterın qajet etetın önımder şyǧaruǧa mamandanǧan. El ekonomikasynda ırı transūlttyq monopoliialar üstemdık jaǧdaiǧa ie. Şveisariia turizm men öz aumaǧy arqyly ötkızıletın tranzittık jükterden köp paida tabady. Önerkäsıbı syrttan äkelınetın şikızattarǧa täueldı jäne daiyn önımderdı eksporttauǧa beiımdelgen. Jetekşı salalary — maşina jasau men metall öŋdeu, himiia, tamaq önerkäsıpterı.
Bates Mälıkqyzy
