Seksenınşı jyldary şyqqan britandyq atyşuly «Da, gospodin ministr!» serialdarynyŋ avtorlary Djonaton Linn men Ser Entoni Djeidıŋ «saiasat – kelesı jūmaǧa deiıngı mäsele bolsa, diplomatiia – būl bolaşaq jüz jyldyqta tırı qaludyŋ mäselesı» degen qanatty sözderı bar.
Eger soŋǧy ūtymdy oimen kelıssek, bügıngı jaŋa institusionaldyq özgerıster men jariialyq demokratiialyq qoǧamdy qaita tületken Qazaq elınıŋ syrtqy qatynastardaǧy qareketterı osyny meŋzeidı. Sözsız syrtqy saiasattaǧy diplomatiia bır künmen ömır sürse öşkenı. Alaida, Qazaqstan būl qatardan emes.
Işkı tūraqtylyqty saqtau täuelsızdık alǧaly negızgı saiasi ūstanymǧa ainalǧan aksioma. Būl jaǧynan ışkı ūltaralyq qatynastar, özara syilastyq, jetpıs paiyzdan astam qazaq jūrtynan bölek az halyqtar men etnostardyŋ kündelıktı beibıt tırşılıgımen ainalysuy, ärine otyz jylda jetken jetıstıkterdıŋ bırı dep esepteledı. Būǧan eşkım dau aita qoimas.
Sol sebeptı memlekettıŋ osy täjıribesın aimaqtyq deŋgeide körşı elderge, tūtas älem jūrtşylyǧyna aiqyn ülgı retınde körsete alamyz.
Qazaqstan Prezidentı osy oidy biyl BŪŪ-yŋ Bas assambleiasynyŋ pıkır almasu formatynda da, Dohadaǧy halyqarylyq ekonomikalyq forumynda da, Stambuldaǧy, Aşhabattaǧy türkıtıldes elderınıŋ jiyndarynda da aşyq aityp jürdı. Rasynda halyqaralyq deŋgeide eşkımmen bölıse almai, talasyp jürgenı turaly eşbır mysalymyz joq. Bardy bardai, joqty joqtai aituymyz kerek, syrtqy saiasattaǧy beitaraptyq ülgıde elımızdıŋ syrtqy saiasatqa jauapty mekemelerdıŋ jäne äkkı diplomat häm Prezidenttıŋ diplomatiialyq şeberlıgınıŋ arqasy desek qatelespeimız.
Eger ŪQŞŪ iaǧni ODKB müşelerınıŋ arasynda özara dauly mäseleler men saiasi ūstanymdaryn aşyq körsetıp jürgenderdı eskersek, äsırese qyrǧyz ben täjık arasyndaǧy şekara mäselesınde, nemese Armeniia men Äzırbaijan (müşelıkte joq) tandemınde aiqyn qaruly qaqtyǧystar oryn alyp ülgerdı. Al Reseidıŋ «äskeri operasiialyq» baǧyty (beiresmi agressiiasy), ony qoldaǧan belorustardyŋ piǧyly eşbır halyqaralyq norma men kelısımderdıŋ arnasyna simaidy. Bır sözben aitqanda, būl saiasi oiyndarǧa Qazaqstan naqty beitaraptyq ūstanymmen qatyspai otyrǧan jalǧyz memleket.
Ferǧana dauy men Ortalyq Aziiadaǧy tauly su közderıne qatysty kökeikestı mäseleler qaita örşeiın dep, Taivandaǧy Qytaidyŋ piǧyly alyp elderdıŋ közqarastarymen qaişylyǧy tūtanaiyn dep tūrǧan kezde Şanhai Yntymaqtastyǧy Ūiymynyŋ müşelerınde de tynyşsyzdyq qalyptasuda. Būnyŋ barlyǧy keşegı Astanada ötken TMD elderınıŋ sammitınde talqylau, al Aziiadaǧy özara ıs-qimyl jäne ärıptestık Kelısımı forumyn qaita halyqaralyq subekt bolyp qūrylymdyq deŋgeige köteru bastamalary, elımızdıŋ syrtqy saiasattaǧy tūraqtylyqty saqtaityn formattarmen ömır süru ideialarynyŋ önımdılıgı retınde qarastyru kerek. Öitkenı Qazaqstannyŋ müddesı saiasi tepe-teŋdık jäne diplomatiialyq beibıt joldarmen tūraqtylyqty saqtap, elderdıŋ damu üderısımen jüre beruı bolmaq.
Ärine, keiıngı kezderı qoǧamdy Prezidenttıŋ orys tılın qoldap ūiym qūraiyq degenıne, «būnda ūlttyq saiasat qaida qalady?» degen san-saqqa tartatyn pıkırıler de joq emes. Bıraq Reseimen ortaq tarihymyzben özara ekonomikalyq-mädeni kelısımderımızden ainymastan, bauyrlas el retınde onyŋ Ukrainaǧa qatysty mäselesınde BŪŪ-nda dauysqa salǧanda elımız aşyq dauys beruden qalys qaldy emes pe?! Iаǧni, ärbır körşı eldıŋ özınıŋ syrtqy saiasaty bolǧanymen, Qazaqstannyŋ da öz müddesı men ūstanymy bar ekendıgın tanu kerek.
Ekınşıden, «Prezident syrtqy saiasatqa erekşe köŋıl bölgenımen ışkı saiasatta süreŋsız äreketpen şektelıp jatyr» degen pıkırler de az emes. Eger biyldyŋ özınde Türkiiamen üş ret, Kuveitpen ekı ret, Bırıkken Arab emiratymen ekı ret, Qytaimen ekı ret, Ortalyq Aziia elderımen jeke dara kezdesulerdı qospaǧanda tört ret, Vatikan pontifigı jäne älem dınderınıŋ basşylarymen kezdesulerdıŋ basty basymdyqtary - eldıŋ damuyna, ekonomikalyq-saiasi tūraqtylyqqa sebep bolatyn kelısımder men investisiialyq ahualdyŋ tūraqty keluın qamtamasyz etu şaralary tūrdy. Öitkenı syrtqy qaryzdardan qūtylu, eldıŋ äl-auqatyn küşeitu, qymbatşylyqty tūralatu, ışkı saiasi reformalardy oidaǧydai jüielı jürgızu t.s.s. qyruar keşendı özektılıkter syrtqy saiasi vektorlarda ūstanatyn qam-qareketterge negızdeledı.
Sondyqtan bolar, eger saiasatpen ainalyssaq qysqa uaqytqa ǧana äserın köruge mümkındık bolady. Al ūtymdy diplomatiialyq saiasatty qoldanu ūlt bolyp ūzaq merzımge küizelıssız ömır süruge uaqyt pen täjıribe körsetude. Ädılettı qoǧam osyndai obektivtı ölşemdermen häm oryndy şeşımderden qūralatynyn ūmytpaiyq!
Maqsat Jaqau
"Adyrna" ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
