Qazaqstan sybailas jemqorlyqqa qarsy «Global corruption Index 2023» reitingısınde 196 el ışınde 112 orynda tūr, dep habarlaidy «Adyrna» ūlttyq portaly.
Global Risk Profile kommersiialyq emes ūiymy sybailas jemqorlyqtyŋ kezektı jahandyq indeksın (Global Corruption Index 2023 – GCI) jariialady.
8.44 ūpai), Daniia (5 oryn, 10.9 ūpai), Estoniia (6 oryn, 11.03 ūpai), Niderlandy (7 oryn, 12.96 ūpai), İslandiia (8 oryn, 12.98 ūpai), İrlandiia (9 oryn, 14.24 ūpai), Ūlybritaniia (10 oryn, 14.86 ūpai).
Aimaqtar boiynşa jalpy reiting turaly, zertteuşıler Europa özınıŋ jetekşı pozisiialaryn saqtaitynyn atap öttı (100-den 29,7 ūpai); keiın Okeaniia (40,1) jäne Soltüstık Amerika (43,8); Oŋtüstık Amerika (46,1) jäne Aziia (50,1) körsetkışterı boiynşa ortaşa älemdık deŋgeige jaqyn (45,9), al Afrika sybailas jemqorlyq pen «aq jaǧaly» qylmystardyŋ eŋ joǧary täuekeldı aimaǧy bolyp qala beredı (100-den 57,9).
BIRINŞI SUBİNDEKS – JEMQORLYQQA BEIIMDILIK
2023 jylǧy GCI 196 memlekettegı korporativtı jäne memlekettık sektordaǧy sybailas jemqorlyq täuekelderın, sondai – aq «aq jaǧaly» qylmystardyŋ (qarjy men ekonomikaǧa bailanysty sybailas jemqorlyqqa baǧyttalǧan qylmystar - paraqorlyq, alaiaqtyq, qyzmetın asyra paidalanu, mülıktı iemdenu nemese talan-tarajǧa salu, qarjy jylystatu jäne t.b.) taraluyn baǧalaidy. Bırınşı subindeks şeŋberınde - sybailas jemqorlyqqa beiımdılık (jalpy baǧalaudyŋ 60 paiyzy) – mynadai taqyryptar qaralady:- Sybailas jemqorlyqqa qarsy negızgı kelısımderdı ratifikasiialau märtebesı (bırınşı subindekstıŋ 15 paiyzy);
- Qoǧamdaǧy sybailas jemqorlyqty qabyldau deŋgeiı (25,5 paiyz);
- Memlekettık jäne jeke sektorlardaǧy sybailas jemqorlyqtyŋ tırkelgen täjıribesı (17 paiyz);
- Memlekettıŋ sybailas jemqorlyqpen tyǧyz bailanysty sipattary - mysaly, memlekettık organdar men lauazymdy tūlǧalar qyzmetınıŋ aşyqtyǧy, memlekettık basqarudyŋ tiımdılıgı, qūqyqtyq jäne saiasi kontekst (42,5 paiyz).
EKINŞI SUBİNDEKS – QARJY JYLYSTATU
Ekınşı subindeks şeŋberınde - sybailas jemqorlyqqa baǧyttalǧan qylmystar (jalpy baǧalaudyŋ 30 paiyzy) – Bazel basqaru institutynyŋ aqşalai qarajatty jylystatuǧa qarsy ıs-qimyl indeksınıŋ derekterı, sondai-aq özge közderden alynǧan «aq jaǧaly» qylmystar turaly körsetkışter jiyntyǧy taldanǧan. 2023 jyly indekstı esepteu üşın aşyq közderden alynǧan mälımetterge negızdelgen 42 körsetkış paidalanylǧan. Negızınen BŪŪ, EYDŪ, Düniejüzılık bank, Transparency International materialdary jäne t. b.AZ «JEITIN» ELDER
Sybailas jemqorlyq qaupı eŋ tömen köşbasşy elder (top-10): Finliandiia (1 oryn, 100-den 6.76 ūpai), Norvegiia (2 oryn, 8.3 ūpai), Jaŋa Zelandiia (3 oryn, 8.38 ūpai), Şvesiia (4 oryn,Ūqsas jaŋalyqtar
QOL JETTI MINE, AŊSAǦAN KÜNGE...
Global Risk Profile kommersiialyq emes ūiymynyŋ sybailas jemqorlyqtyŋ jahandyq indeksınde Qazaqstan Moldovadan tömen, Ukrainadan joǧary tūr. Qazaqstannyŋ jaqyn körşılerımen salystyrǧandaǧy nätijesı mynandai bolyp şyqqan: Gruziia - 34.17 ūpai (43 oryn) Armeniia - 38.47 (61 oryn) Moldova - 47.49 (104 oryn) Qazaqstan - 49.41 (112 oryn) Ukraina - 51.67 (126 oryn) Resei - 51.81 (127 oryn) Belarus - 54.33 (135 oryn) Äzırbaijan - 56.3 (143 oryn) Özbekstan - 56.91 (145 oryn) Qyrǧyzstan - 58.8 (152 oryn) Täjıkstan - 59.3 (155 oryn) Türıkmenstan - 62.1 (163 oryn). Esterıŋızge sala ketsek, jaqynda Memlekettık keŋesşı Erlan Qarinnıŋ töraǧalyǧymen Prezident janyndaǧy Sybailas jemqorlyqqa qarsy ıs-qimyl mäselelerı jönındegı komissiianyŋ otyrysy öttı. Kezdesude Qazaqstan Respublikasynyŋ sybailas jemqorlyqqa qarsy saiasatynyŋ 2022-2026 jyldarǧa arnalǧan tūjyrymdamasyn jäne Europalyq Keŋes janyndaǧy Sybailas jemqorlyqqa qarsy küres jönındegı memleketter tobynyŋ (GREKO) ūsynymdaryn jüzege asyru, sondai-aq şeteldık sarapşylardyŋ ūsynymdaryn pysyqtap, olardy ıske asyrudyŋ pärmendı tetıkterın äzırleu mäselelerı qarastyryldy.Ashat Ahmediiar,
"Adyrna" ūlttyq portaly
