Kün saiyn qūbylyp tūrǧan myna zamanda tehnologiialyq küş quattyŋ da äserı adam sanasyna äser eterı anyq. Al osyndai damudyŋ köşıne jasandy intellektı kelıp qosylsa şe? Baiqasaŋyz, qazır ChatGPT siiaqty tıldık modelder türlı salada keŋınen qoldanyla bastady.
Bügınde şyǧarmaşylyq älemı de būl özgerısterden tys qala almaidy. Qazır ChatGPT jazuşylarǧa, audarmaşylarǧa, oqyrmandarǧa kömekşı qūral qyzmetın atqaryp jür.
Jİ KÖMEGIMEN ŞYǦARMA JAZUǦA BOLA MA?
Derekterge süiensek, ChatGPT ädebi şyǧarmalar jazuǧa şabyt berıp, tyŋ ideialar ūsynuǧa, keibır mätın qūrylymyn daiyndauǧa kömektese alatynyn bıldık.
Tıptı keibır jas qalamgerler poeziia, äŋgıme, roman jazu barysynda osy qūraldy emın-erkın paidalanyp ta jürgenı belgılı. Sonymen qatar, ädebi taldaular jürgızu, şyǧarmaǧa qajettı keiıpkerlerdıŋ mınez-qūlqyn saralauǧa osy qūrylǧynyŋ mümkındıgı zor. Audarma salasynda da ChatGPT-nıŋ rölı artyp keledı. Ärine, ol käsıbi audarmaşynyŋ ornyn basa almaityny taǧy bar. Bıraq sözdık qoryn baiytuǧa kömek beredı.
Al qazır osy tehnologiialyq önımdı paidalanyp, şyǧarmalar jazyp jazu älem ädebietınde ürdıske ainalyp bara jatqanyn estıdık. Mysaly, Uaŋ Şyvie atty qalam at qoldanǧan qytai jazuşysy «Üş oqiǧa» atty äŋgımesın tolyqtai jasandy intellektınıŋ (Jİ) kömegımen jazypty. Al Rie Kudan esımdı japon jazuşysy da jasandy intellektını paidalanyp, Tokionyŋ bolaşaǧy turaly qysqa roman jazyp, byltyr Akutagava ädebi syilyǧyn jeŋıp alǧan.
Jİ ORYNDAI ALMAITYN QASİET
Tıze bersek, osyndai mysaldar älı de köp. Būl turaly bız qalamgerlermen tıldesıp kördık.
Mysyr jazuşysy Moan Şalabiia: «Şyǧarmaşylyq – ädebiettegı negızgı adami element bolyp qala beredı. Sondyqtan jasandy intellektı naǧyz oimen jūmys ısteitın jazuşylardyŋ ornyn almastyra almaidy. Jazuşylar öz şyǧarmalarynda älemdı özındık tūrǧydan körsetıp, ömırlık täjıribesın jäne körkemdık sezımtaldyǧyn jetkızedı. Şyǧarmaşylyq tek sözder men grammatikany meŋgerumen, ädebi janrlardyŋ qūrylymdary men tüsınıkterın igerumen şektelmeidı. Sondai-aq ol sezımdı jetkızu, oidan şyǧarylǧan jäne şynaiy keiıpkerler jasau, türlı taqyryptar men janrlardy zertteu qabıletın qamtidy. Qalamgerler öz mädenietınen, keiıpkerlerınıŋ ömırınen, senımderı men armandarynan şabyt alatyny sözsız. Oqyrman jüregıne jetetın şyǧarmalar ülken oi men tereŋ şabyttan tuady. Al
būl qasiettı Jİ oryndai almaidy,- deidı Şalabiia
«Ädebiet – jazuşylardyŋ öz auditoriiasymen bailanys ornatu qūraly bolyp kele jatqanyna san ǧasyr öttı. Olar öz ideialaryn, şyǧarmaşylyq tüisıgın, ömırlık täjıribesın oqyrmandarymen bölısedı. Latyn Amerikasy ädebietın mysalǧa alsaq, avtor men oqyrman arasyndaǧy empatiia şyǧarmanyŋ mänın arttyryp, ony belgılı bır tolyq kontekske ainaldyrady. Al Jİ-dıŋ osyndai bailanys ornatuǧa qabıletı jete bermeidı. Sondyqtan onyŋ tuyndylary oqyrman üşın äsersız ärı maǧynasyz boluy mümkın», - deidı Mysyr jazuşysy Moan Şalabiia.
«BIZ ÜŞIN MŪNY SÖZ ETUDIŊ ÖZI AQYLǦA SYIYMSYZ...»
Al būl ürdıs turaly bızdıŋ qalamgerler qalai oilaidy degen saualmen jazuşy Quanyş Jienbaiǧa habarlastyq: ««Jasandy intellektımen körkem şyǧarma jazu degendı öz basym sanaǧa sıŋıre almaimyn. Bälkım, būl bır-ekı aida bır roman jazyp tastaityn «inkubator» qalamgerlerge qajet şyǧar. Bıraq ol şyǧarmanyŋ ömırşeŋ bolatyndyǧyna kümänım zor. İä, Jİ mäşine qūrastyru sehyna qajet, jürekke operasiia jasaityn apparattyŋ ara-kıdık ornyn auystyruǧa bolar, al şyǧarma jazu... Jo-joq, atamaŋyz! Meilı, myŋ jerden «äulie» bolsa da, onyŋ boiynda jürektıŋ dırılın sezınetın «qūdırettı» taba almaisyz-au, taba almaisyz?!» - deidı jazuşy.
Quanyş Jienbaidyŋ aituynşa, şyǧarmanyŋ jany – körkem, kestelı tıl.
«Ana tılımızdegı taŋǧy şyqtai möldır, aǧystai tereŋ, talai tolǧanystar men qaişylasqan sezımderge toly iırımderdı jasandy intellektı taiau jyldar ışınde «igerıp ketedı» degenge, basymdy kesıp alsa da senbeimın! Bız üşın äzırge mūny söz etudıŋ özı aqylǧa syiymsyz. Jİ arqyly şyǧarma jazu – körkemdık täsıldı körge tyǧu!» - deidı ol.
ChatGPT ädebiettı oquǧa yntalandyruşy qūraldyŋ bır türı dep qabyldasaq ta keş emes. Al bügıngı oqyrman belgılı bır avtor turaly, şyǧarmanyŋ mazmūny ne taqyryby jönınde aqparat ızdese, ol der kezınde ǧalamtordan ızdep bere alady. Būl jaǧdai bır jaǧynan ädebietke degen qūlşynys pen qyzyǧuşylyqty arttyrady. Qalai bolǧanda da, endıgı jerde qoǧamǧa, tūtas oqyrmanǧa adamnyŋ şynaiy sana-sezımınen, jüregınen tuyndaǧan şyǧarmalar kerek ekenın ūmytpaǧan dūrys.
Ūqsas jaŋalyqtar
Düisenälı Älımaqyn
