Qazaqstandaǧy Qytaidyŋ Tötenşe jäne ökılettı elşısı Chjan Siao AQŞ Memlekettık hatşysy Maik Pompeonyŋ aitqandaryna jauap berdı, dep habarlaidy Dalanews.kz.
2020 jyly 2 aqpanda Pompeo jergılıktı antiqytai qozǧalysynyŋ ökılderımen kezdestı.
“Sondai-aq ol Nūr Sūltan qalasynda arnaiy baspasöz mäslihatyn ötkızıp, Şyŋjaŋdaǧy milliondaǧan ūiǧyrlar men qazaq mūsylmandaryn Qytai türmege qamap jatyr dep aiyptap, al qytailyq jäne reseilık investisiialar Qazaqstannyŋ egemendıgı men eldıŋ ūzaq merzımdı damu bolaşaǧyna nūqsan keltıredı-mys dep mälımdedı.
Osy jaǧynan alǧanda, Pompeonyŋ mūnysy Qytaiǧa qarsy taǧy bır negızsız “qoiylymy” boldy. Ol özın ünemı menmen ūstap, eskı äuenıne basyp, jaŋa eşnärse aitpaidy”, – dep jazdy elşı Facebook-tegı özınıŋ paraqşasynda.
Chjan Siaonyŋ aituynşa, būl jait syrttai öte külkılı körınedı.
“Qytai million ūiǧyrdy türmege japty” degen aiypqa qatysty keletın bolsaq, būl faktınıŋ män-jaiy baiaǧyda aiqyndalǧan: “Köleŋkelı aimaq” amerikalyq täuelsız jaŋalyqtar saitynyŋ zertteuıne säikes, “1 million” degen san tek segız adamnan alynǧan jauapty negızge alyp, qūrylǧan. Mūnyŋ özı külkılı emes pe?
Şyn mänınde, soŋǧy 40 jyl ışınde Şyŋjaŋdaǧy ūiǧyr halqy 5,5 millionnan 11 million adamǧa deiın östı, būl Şyŋjaŋ halqynyŋ 46,8% qūraidy; Şyŋjaŋda 25 myŋnan astam meşıt bar, būl AQŞ, Ūlybritaniia, Fransiia jäne Germaniianyŋ qosyp alǧandaǧy ortaşa eseppen är 500 mūsylmanǧa bır meşıt keledı degendı bıldıredı, būl köptegen mūsylman elderınıŋ özınen köp meşıt.
Pompeonyŋ Qytai men Reseidıŋ investisiialarynyŋ Qazaqstan üşın qauıptı ekendıgı turaly aiyptaulary da baryp tūrǧan jalǧan närse, osylaişa olar geosaiasi piǧylyn aşyqtan-aşyq baiqatyp otyr: aimaqta dürdarazdyqty örşıtu jäne öz monopoliiasyn ornatu. Būl tym menmendık emes pe”, – dep jazady ol.
Elşı Qytaidyŋ salǧan investisiialary Qazaqstan ekonomikasynyŋ industrialandyru men infraqūrylymdarynyŋ qarqyndy damuyna yqpal etedı, sonymen qatar qazaqstandyqtar üşın jaŋa jūmys oryndarynyŋ köbeiuıne türtkı bolady dep sanaidy.
“Pompeo myrzaǧa mynandai sūraq qoiǧym keledı: Sız Qazaqstanda kem degende 1 şaqyrym jol tösedıŋız be nemese Qazaqstanǧa kem degende bır köpır salyp berdıŋız be?
Qytaidan ülgı alyp, jergılıktı ekonomikaǧa naqty aqşa saludy bastauǧa batylyŋyz jete me? Olai ete almasaŋyz, qazaqstandyqtar üşın aitqan barlyq sözderıŋız tek ekıjüzdılıkke ainalady.
Pompeonyŋ tömendıgı – bükıl Jer şarynda qauıp töndırıp tūrǧan ındetke qarsy Qytai jantalasyp, barlyq küşın jūmsap küresıp jatqanda koronavirustyŋ taralu taqyrybyn öz maqsatyna qoldanuy. Osylaişa, ol adamgerşılıkke jatpaityn äreketımen tym şekten şyǧyp kettı.
Qazırgı kezde jaǧdai mynadai: köptegen elder ındetke qarsy küreste Qytaiǧa qoldau bıldırıp, kömek körsettı, al būl kezde Amerika Qūrama Ştattary qiyndyqtardy eŋseru üşın kışıgırım bolsyn lebızın de bıldırmedı, kerısınşe, eŋ bırınşı bolyp olar öz azamattaryn Uhannan alyp şyqty, eŋ bırınşı bolyp Qytaiǧa saparlau qauıptılıgı mäselesın köterdı, tıptı Auǧanstan men İraktyŋ deŋgeiıne deiın aparyp tastady jäne Beijıŋdegı öz elşılıkterınıŋ ştat sanyn qysqartqan bırınşı el boldy.
Būl qadamdardyŋ motivı – dürbeleŋ tudyryp, senımsızdık tuǧyzu. Bıraq mūnyŋ bärı beker. Qytai būl ındetpen küresuge tolyqtai senım men erık-jıgermen kırısude jäne ol üşın barlyq qūraldar men resurstar jetkılıktı. Qys ta ötedı, köktem de keledı.
Pompeo myrza, leksikalyq ädetıŋızge nazar audaryŋyz, 5000 jyldyq örkenietı bar Qytai elınde bylai aitady: “Uaqyt bärın öz ornyna qoiady, eşnärse jazasyz qalmaidy”, – dep aiaqtalady elşı jazbasy.
Qytai-qazaq qatynastaryn būzu üşın Pompeo, tıptı koronavirustyq pnevmoniianyŋ jaŋa ındetın de jeleu etuge tyrysty. Pompeonyŋ būlai deitının kütkenbız, negızı.
Şyŋjaŋ turaly negızgı faktılerdı elemei, Qytaidy qaralaudy jalǧastyra otyryp, Pompeo bükıl älemge özındık ideologiialyq közqarastary men mälımettı būrmalauşylyqtaryn ǧana körsettı
Eger şynymen de qazaqstandyqtarǧa qamqor ekendıgıŋız ras bolsa, onda Qazaqstandaǧy tek eŋ paidaly mūnai ken oryndaryna nazar audaryp qoimai, sonymen bırge qazaqstandyq önerkäsıp pen infraqūrylymdarǧa investisiia salǧanyŋyz jön bolar edı.
Ūqsas jaŋalyqtar
