2019 jyly ted X konferensiiasynda sahnaǧa şyǧyp, «erekşelıgım – basty küşım» degen Aqniet Amanjolqyzy bügınde Hola news aqparattyq portalynyŋ jurnalistı. Özgelerden aiyrmaşalyǧyn erekşelıgı retınde qabyldaityn arumen bolǧan sūhbatty nazarlaryŋyzǧa ūsynamyz.
- 2019-jyldyŋ mamyr aiynda Semei qalasynda ötken ted X konferensiiasynda şaqyrylǧan qonaq retınde sahnaǧa köterıldıŋız. Sol keşte «erekşelıgım – basty küşım» degen söz aitypsyz. Osy erekşelıgıŋız jaily aityp beresız be?
- Jalpy adamdar bır-bırıne ūqsamau, erekşelenu üşın şaşyn boiap, stil özgertıp, ne bolmasa denesıne türlı suretter salyp jatady ǧoi. Al maǧan ondai eş närse ısteudıŋ qajetı joq, sebebı Alla menı o basta-aq erekşe etıp jaratty. Jäne sol erekşelıgımnıŋ arqasynda qaida barmaiyn, bırden közge tüsıp, köptıŋ esınde qalamyn.
Menıŋşe, adam öz boiyndaǧy erekşelıkten qoryqpauy kerek. Bastysy sol erekşelıktı kemşılık sanamaǧany jön. Mäseleŋkei, menıŋ sızden aiyrmaşylyǧym kışkene ǧana qolymda. Oŋ qolym özgenıŋ şyntaq tūsy keletın jerge deiın ǧana jetıp, ädettegıdei bes emes, üş sausaqpen bıtedı. Būdan eş qysylmaimyn. Ūialmaimyn da. Bala künımde «özgede qol bar bolsa, mende tauyqtyŋ aiaǧy bar» dep oinauşy em.
- Balalyq şaq bölek şaq. Ömırge közqaras ta bölek. Qandai bala boldyŋyz? «Balalyq şaq» dese eŋ bırınşı nenı eske alasyz?
- Öte aşyq, tynymsyz bala boldym. Tıptı kez kelgen jerde öz oiyn aityp qalǧysy kep tūratyn bala boldym desem de bolar. Būl köbıne «Al sen ne oilaisyŋ? Sen ne qalaisyŋ? Būl saǧan ūnai ma, älde qarsysyŋ ba?» dep ylǧi oiymdy sūrap, menımen sanasyp otyratyn ata-anamnyŋ arqasy dep oilaimyn. Bolaşaqta mamandyq taŋdauyma da sol oiymdy aşyq aita bıluım äser etse kerek.
Taǧy bır esten ketpeitın estelıgım bar. Köbıne analar balalaryn «altynym, künım, botam» dep erkeletıp jatady ǧoi. Al menıŋ anam menı «şolaǧym» dep erkeletetın. Men üşın būl myna älemdegı eŋ meiırımdı söz bolyp körınetın. Mektepke barǧan alǧaşqy jyly özım qatarlas balalar «ana qyzǧa qaraŋdar, bır qoly joq. Şolaq eken» deitın kezder boldy. Mazaǧy ǧoi. Bıraq men üşın ol söz jyly bolǧan soŋ, tarapymnan eş renış bolmady. Būl anamnyŋ köregendıgı bolsa kerek.
Anam bastapqyda «şolaǧym» dep atai bastaǧanda aǧaiyn-tuys bır auyzdan «mūnyŋ jön emes» degen eken. Bıraq anam qaitpapty. Sonysyna alǧysym şeksız. Sebebı balalar şynaiy, olar eresekter siiaqty jalǧan söilei almaidy. Olar körgenın aitady. Özımnıŋ de talai zaǧip jannan nege qara közıldırık taǧatynyn sūraǧan kezım boldy. Būny qatygezdık emes, tazalyq der em. Sol siiaqty menıŋ de äiteuır bır künı būl sözdı estırımdı bılgen anam soǧan aldyn ala daiyndap ülgerdı.
- Qazırgı künı «Hola news» aqparattyq portalynyŋ jurnalistısız. Būl salaǧa qalai keldıŋız? Öz taŋdauyŋyz ba?
- Joǧaryda aityp ötkendei mınezım bölek boldy. Oiymdy aşyq aityp, sonymmen qoǧamǧa paidaly bolǧym keletın. Sol mınezıme sai mamandyq ızdeuıme tura keldı. Özıme jurnalistika salasynda erkındık bar körınetın. Bala künnen ädebietke jaqyndyǧymdy körgen soŋ, ainalamdaǧylar da «jurnalist bolǧanyŋ jön» dep jürdı. Mektep bıtırgenşe üide «Ūlan» gazetınıŋ sany üzılmeitın. Solardy boiyma sıŋırdım dep oilaimyn. Jazuǧa degen mahabbat ta sol kezde oiansa kerek...
- «Hola news»-ke bırden kelgen joqsyz. Jūmysqa tūra almai, bıraz jürgenıŋızdı estıdım. Qandai qiyndyqtar boldy? Sol jaily aityp berıŋızşı.
- Kedergı köp boldy. 2016-şy jyly äl-Farabi atyndaǧa joǧarǧy oqu ornynyŋ jurnalistika fakultetın bıtırdım. Bıraq ekı jyl öz mamandyǧymmen jūmysqa kıre almai, är jerde jūmys ısteuıme tura keldı.
Jurnalist bola almauyma bır ǧana kedergı boldy. Mysaly bırde aty dardai memlekettık telearnalardyŋ bırıne jūmys ızdep keldım. Qarsy alǧan redaktorym «sızdı jūmysqa alu arqyly bız qandai da bır zaŋ būzbaimyz ba?» dep sūrady. Däl sol kez prezidenttıŋ «mügedektıgı bar jandardy jūmysqa tartu kerektıgı turaly» jarlyǧy şyǧyp jatqan kezben tūspa-tūs keldı. Nesın aitaiyn, menı jūmysqa almady. Däp sol mekemede ısteuden özım de ainydym.
Odan keiın de köptegen qyzyq jaittar boldy. Mäseleŋkei, köbıne mekemenıŋ elektrondyq poştasyna joldaǧan özımdı tanystyru maqalam köŋılden şyǧyp, «kelıŋız, sızdı jūmysqa qabyldaimyz» dep habarlasatyn. Alaida özımdı körgen soŋ, keşırım sūrap, özge jurnalisttı alyp qoiǧandaryn aitatyn. Bıraq saittaryna kırseŋ, däl sol vakansiia ūzaqqa deiın bos tūratyn. Arasynda «sızge jūmys qiyn bolar, kompiuterde jaza almaityn bolarsyz» degendei sebepterın aşyq aitatyndary da boldy. Būndai jaǧdaiǧa tap bola beru janyma batqan soŋ, aqyry reziumemnıŋ aiaq jaǧyna «3-şı top mügedegımın. Oŋ qolym öte kışkene. Eger sızder üşın būl kedergı bolsa, kezdesuge şaqyrmaularyŋyzdy sūraimyn» degen jaŋa jol qosyp qoidym. Mıne osydan keiın şaqyrtu müldem sirep kettı desem bolady.
Esesıne araǧa bıraz uaqyt salyp, Hola news habarlasty. Ol kezde portal älı aşylmaǧan joba bolatyn. Sol künnen berı sol jerde ısteimın.
- Hola news sızge ne berdı? Ne üirendıŋız?
- Köbıne bızdıŋ köteretınımız el ışındegı saiasi-äleumettık mäseleler. Şamamyz kelgenşe, aşy bolsa da, şyndyqty aşyq jazuǧa tyrysamyz. Özım qalaǧandai erkın, batyl jaza bıludı üirensem kerek.
- Äzılge jaqyndyǧyŋyz, äsırese özıŋızge satiramen qaraitynyŋ neden? Tabiǧatyŋyzdaǧy būl mınez kımnen berıldı dep oilaisyz?
- Jalpy äkem de, şeşem de qaljyŋǧa jaqyn. Menıŋşe, özıŋdı aiaǧannan görı, ömırıŋe küle qarau bükıl qazaqqa tän qasiet siiaqty. Jäne men Nik Vuichichtyŋ leksiialaryn köp tyŋdadym. Sonyŋ öz basyndaǧy qiyndyǧyn aianyşpen emes, äzılmen jetkızgenı qatty äser ettı. «Onsyz da älem üşın mügedekter aianyşty körınedı. Solardyŋ bırı boluym mındettı me? Älde adamzatqa köterıŋkı köŋıl-küi syilaǧym kele me?» degen oi keldı. Jauabyn özıŋız de ūqqan bolarsyz...
- Köpşılık aldyna şyǧudan eş imenbeisız? Sahna da sızdı süietın körındı. Ted h-ten özge qandai sahnalarǧa şyqtyŋyz?
- 2-şı synyptan bastap, saqynaǧa şyǧyp kelemın. Mektepte ädebitetten bolǧan bır de bır müşäira, jarystan qalyp körgem joq. Men mektepte oqyǧam joq, tek jarystarǧa qatystym desem de bolady. (Küle) Saqynada özımdı erkın sezınuıme sol negız boldy.
- Bolaşaqqa degen maqsatyŋyz qandai? Özıŋızdı qaidan köresız?
- Özımdı tek jurnalistikadan köremın. Erkın jazuyma eş kedergı bolmasa eken deimın. Qazırgı künı ärıptesterımnıŋ köbı özım şamalas jastar. 20-26 jas şamasy. Bız täuelsız elde tudyq. Soǧan sai armanymyz täuelsız BAQ qūru. Täuelsız jurnalister qatary artsa eken deimız. Menıŋ de maqsatym sol.
- Ūstanymdaryŋyz erekşe. Adamǧa ruh beredı. Köpke ülgı bolarlyq adamsyz. Oqyrmanǧa aitar tılegıŋız bar ma?
- Eŋ bırınşıden adamdar özderın qabyldasa eken deimın. Sebebı özıŋızdı özıŋız qabyldamai, özgege moiyndatu mümkın emes. Balaŋyz mügedek bolsa da, qabyldauyŋyzdy sūraimyn. Sebebı kemşılıgı, erekşelıgı, artyqşylyǧy bar balany eŋ bırınşı ata-ana qabyldamasa, ol özın özı qabyldai almaidy, jäne qoǧam da ony ıstei almaidy. Ökınışke orai, bızdıŋ qoǧamda AQŞ-pen Avstraliiadaǧydai «mügedektıgı bar balaŋyzdy mektepke nege bermei otyrsyz?» dep sūrap, eşkım esıgıŋızdı qaqpaidy. Özıŋe özıŋ senbeseŋ, özıŋdı özıŋ süiremeseŋ, özıŋdı özıŋ kötermeseŋ bolmaidy. Özıŋızge özıŋız kömektesseŋız eken. Qol jaiudyŋ da qajetı joq. Adam öz ömırınıŋ qojaiyny. Adamdar sony tüsınse eken deimın. Sebebı öz körgenımmen aitar bolsam, özım tūrǧan auylda menımen qatar 30 şaqty mügedek bala boldy. Ökınışke orai sonyŋ ışınde oqu quyp, joǧarǧy bılım alǧany men ǧana. Mekteptı de köbı üiden oqydy. Bylai qarasaŋyz, ol balalardyŋ mektepke baryp, qoǧamǧa beiımdeluıne eş kedergı joq edı. Olar da öz künın körıp üirener edı. Sony ata-analar tüsınıp, balalaryna sense eken deimın.
Sūhbattasqan: Torǧyn JOLDASBEKQYZY
Ūqsas jaŋalyqtar
