2019 جىلى ted X كونفەرەنتسياسىندا ساحناعا شىعىپ، «ەرەكشەلىگىم – باستى كۇشىم» دەگەن اقنيەت امانجولقىزى بۇگىندە Hola news اقپاراتتىق پورتالىنىڭ ءجۋرناليستى. وزگەلەردەن ايىرماشالىعىن ەرەكشەلىگى رەتىندە قابىلدايتىن ارۋمەن بولعان سۇحباتتى نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز.
- 2019-جىلدىڭ مامىر ايىندا سەمەي قالاسىندا وتكەن ted X كونفەرەنتسياسىندا شاقىرىلعان قوناق رەتىندە ساحناعا كوتەرىلدىڭىز. سول كەشتە «ەرەكشەلىگىم – باستى كۇشىم» دەگەن ءسوز ايتىپسىز. وسى ەرەكشەلىگىڭىز جايلى ايتىپ بەرەسىز بە؟
- جالپى ادامدار ءبىر-بىرىنە ۇقساماۋ، ەرەكشەلەنۋ ءۇشىن شاشىن بوياپ، ستيل وزگەرتىپ، نە بولماسا دەنەسىنە ءتۇرلى سۋرەتتەر سالىپ جاتادى عوي. ال ماعان ونداي ەش نارسە ىستەۋدىڭ قاجەتى جوق، سەبەبى اللا مەنى و باستا-اق ەرەكشە ەتىپ جاراتتى. جانە سول ەرەكشەلىگىمنىڭ ارقاسىندا قايدا بارمايىن، بىردەن كوزگە ءتۇسىپ، كوپتىڭ ەسىندە قالامىن.
مەنىڭشە، ادام ءوز بويىنداعى ەرەكشەلىكتەن قورىقپاۋى كەرەك. باستىسى سول ەرەكشەلىكتى كەمشىلىك ساناماعانى ءجون. ماسەلەڭكەي، مەنىڭ سىزدەن ايىرماشىلىعىم كىشكەنە عانا قولىمدا. وڭ قولىم وزگەنىڭ شىنتاق تۇسى كەلەتىن جەرگە دەيىن عانا جەتىپ، ادەتتەگىدەي بەس ەمەس، ءۇش ساۋساقپەن بىتەدى. بۇدان ەش قىسىلمايمىن. ۇيالمايمىن دا. بالا كۇنىمدە «وزگەدە قول بار بولسا، مەندە تاۋىقتىڭ اياعى بار» دەپ ويناۋشى ەم.
- بالالىق شاق بولەك شاق. ومىرگە كوزقاراس تا بولەك. قانداي بالا بولدىڭىز؟ «بالالىق شاق» دەسە ەڭ ءبىرىنشى نەنى ەسكە الاسىز؟
- وتە اشىق، تىنىمسىز بالا بولدىم. ءتىپتى كەز كەلگەن جەردە ءوز ويىن ايتىپ قالعىسى كەپ تۇراتىن بالا بولدىم دەسەم دە بولار. بۇل كوبىنە «ال سەن نە ويلايسىڭ؟ سەن نە قالايسىڭ؟ بۇل ساعان ۇناي ما، الدە قارسىسىڭ با؟» دەپ ىلعي ويىمدى سۇراپ، مەنىمەن ساناسىپ وتىراتىن اتا-انامنىڭ ارقاسى دەپ ويلايمىن. بولاشاقتا ماماندىق تاڭداۋىما دا سول ويىمدى اشىق ايتا ءبىلۋىم اسەر ەتسە كەرەك.
تاعى ءبىر ەستەن كەتپەيتىن ەستەلىگىم بار. كوبىنە انالار بالالارىن «التىنىم، كۇنىم، بوتام» دەپ ەركەلەتىپ جاتادى عوي. ال مەنىڭ انام مەنى «شولاعىم» دەپ ەركەلەتەتىن. مەن ءۇشىن بۇل مىنا الەمدەگى ەڭ مەيىرىمدى ءسوز بولىپ كورىنەتىن. مەكتەپكە بارعان العاشقى جىلى ءوزىم قاتارلاس بالالار «انا قىزعا قاراڭدار، ءبىر قولى جوق. شولاق ەكەن» دەيتىن كەزدەر بولدى. مازاعى عوي. بىراق مەن ءۇشىن ول ءسوز جىلى بولعان سوڭ، تاراپىمنان ەش رەنىش بولمادى. بۇل انامنىڭ كورەگەندىگى بولسا كەرەك.
انام باستاپقىدا «شولاعىم» دەپ اتاي باستاعاندا اعايىن-تۋىس ءبىر اۋىزدان «مۇنىڭ ءجون ەمەس» دەگەن ەكەن. بىراق انام قايتپاپتى. سونىسىنا العىسىم شەكسىز. سەبەبى بالالار شىنايى، ولار ەرەسەكتەر سياقتى جالعان سويلەي المايدى. ولار كورگەنىن ايتادى. ءوزىمنىڭ دە تالاي زاعيپ جاننان نەگە قارا كوزىلدىرىك تاعاتىنىن سۇراعان كەزىم بولدى. بۇنى قاتىگەزدىك ەمەس، تازالىق دەر ەم. سول سياقتى مەنىڭ دە ايتەۋىر ءبىر كۇنى بۇل ءسوزدى ەستىرىمدى بىلگەن انام سوعان الدىن الا دايىنداپ ۇلگەردى.
- قازىرگى كۇنى «Hola news» اقپاراتتىق پورتالىنىڭ ءجۋرناليستىسىز. بۇل سالاعا قالاي كەلدىڭىز؟ ءوز تاڭداۋىڭىز با؟
- جوعارىدا ايتىپ وتكەندەي مىنەزىم بولەك بولدى. ويىمدى اشىق ايتىپ، سونىممەن قوعامعا پايدالى بولعىم كەلەتىن. سول مىنەزىمە ساي ماماندىق ىزدەۋىمە تۋرا كەلدى. وزىمە جۋرناليستيكا سالاسىندا ەركىندىك بار كورىنەتىن. بالا كۇننەن ادەبيەتكە جاقىندىعىمدى كورگەن سوڭ، اينالامداعىلار دا «جۋرناليست بولعانىڭ ءجون» دەپ ءجۇردى. مەكتەپ بىتىرگەنشە ۇيدە «ۇلان» گازەتىنىڭ سانى ۇزىلمەيتىن. سولاردى بويىما ءسىڭىردىم دەپ ويلايمىن. جازۋعا دەگەن ماحاببات تا سول كەزدە ويانسا كەرەك...
- «Hola news»-كە بىردەن كەلگەن جوقسىز. جۇمىسقا تۇرا الماي، ءبىراز جۇرگەنىڭىزدى ەستىدىم. قانداي قيىندىقتار بولدى؟ سول جايلى ايتىپ بەرىڭىزشى.
- كەدەرگى كوپ بولدى. 2016-شى جىلى ءال-فارابي اتىنداعا جوعارعى وقۋ ورنىنىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىن ءبىتىردىم. بىراق ەكى جىل ءوز ماماندىعىممەن جۇمىسقا كىرە الماي، ءار جەردە جۇمىس ىستەۋىمە تۋرا كەلدى.
جۋرناليست بولا الماۋىما ءبىر عانا كەدەرگى بولدى. مىسالى بىردە اتى دارداي مەملەكەتتىك تەلەارنالاردىڭ بىرىنە جۇمىس ىزدەپ كەلدىم. قارسى العان رەداكتورىم «ءسىزدى جۇمىسقا الۋ ارقىلى ءبىز قانداي دا ءبىر زاڭ بۇزبايمىز با؟» دەپ سۇرادى. ءدال سول كەز پرەزيدەنتتىڭ «مۇگەدەكتىگى بار جانداردى جۇمىسقا تارتۋ كەرەكتىگى تۋرالى» جارلىعى شىعىپ جاتقان كەزبەن تۇسپا-تۇس كەلدى. نەسىن ايتايىن، مەنى جۇمىسقا المادى. ءداپ سول مەكەمەدە ىستەۋدەن ءوزىم دە اينىدىم.
ودان كەيىن دە كوپتەگەن قىزىق جايتتار بولدى. ماسەلەڭكەي، كوبىنە مەكەمەنىڭ ەلەكتروندىق پوشتاسىنا جولداعان ءوزىمدى تانىستىرۋ ماقالام كوڭىلدەن شىعىپ، «كەلىڭىز، ءسىزدى جۇمىسقا قابىلدايمىز» دەپ حابارلاساتىن. الايدا ءوزىمدى كورگەن سوڭ، كەشىرىم سۇراپ، وزگە ءجۋرناليستتى الىپ قويعاندارىن ايتاتىن. بىراق سايتتارىنا كىرسەڭ، ءدال سول ۆاكانتسيا ۇزاققا دەيىن بوس تۇراتىن. اراسىندا «سىزگە جۇمىس قيىن بولار، كومپيۋتەردە جازا المايتىن بولارسىز» دەگەندەي سەبەپتەرىن اشىق ايتاتىندارى دا بولدى. بۇنداي جاعدايعا تاپ بولا بەرۋ جانىما باتقان سوڭ، اقىرى رەزيۋمەمنىڭ اياق جاعىنا «3-ءشى توپ مۇگەدەگىمىن. وڭ قولىم وتە كىشكەنە. ەگەر سىزدەر ءۇشىن بۇل كەدەرگى بولسا، كەزدەسۋگە شاقىرماۋلارىڭىزدى سۇرايمىن» دەگەن جاڭا جول قوسىپ قويدىم. مىنە وسىدان كەيىن شاقىرتۋ مۇلدەم سيرەپ كەتتى دەسەم بولادى.
ەسەسىنە اراعا ءبىراز ۋاقىت سالىپ، Hola news حابارلاستى. ول كەزدە پورتال ءالى اشىلماعان جوبا بولاتىن. سول كۇننەن بەرى سول جەردە ىستەيمىن.
- Hola news سىزگە نە بەردى؟ نە ۇيرەندىڭىز؟
- كوبىنە ءبىزدىڭ كوتەرەتىنىمىز ەل ىشىندەگى ساياسي-الەۋمەتتىك ماسەلەلەر. شامامىز كەلگەنشە، اششى بولسا دا، شىندىقتى اشىق جازۋعا تىرىسامىز. ءوزىم قالاعانداي ەركىن، باتىل جازا ءبىلۋدى ۇيرەنسەم كەرەك.
- ازىلگە جاقىندىعىڭىز، اسىرەسە وزىڭىزگە ساتيرامەن قارايتىنىڭ نەدەن؟ تابيعاتىڭىزداعى بۇل مىنەز كىمنەن بەرىلدى دەپ ويلايسىز؟
- جالپى اكەم دە، شەشەم دە قالجىڭعا جاقىن. مەنىڭشە، ءوزىڭدى اياعاننان گورى، ومىرىڭە كۇلە قاراۋ بۇكىل قازاققا ءتان قاسيەت سياقتى. جانە مەن نيك ۆۋيچيچتىڭ لەكتسيالارىن كوپ تىڭدادىم. سونىڭ ءوز باسىنداعى قيىندىعىن ايانىشپەن ەمەس، ازىلمەن جەتكىزگەنى قاتتى اسەر ەتتى. «ونسىز دا الەم ءۇشىن مۇگەدەكتەر ايانىشتى كورىنەدى. سولاردىڭ ءبىرى بولۋىم مىندەتتى مە؟ الدە ادامزاتقا كوتەرىڭكى كوڭىل-كۇي سىيلاعىم كەلە مە؟» دەگەن وي كەلدى. جاۋابىن ءوزىڭىز دە ۇققان بولارسىز...
- كوپشىلىك الدىنا شىعۋدان ەش يمەنبەيسىز؟ ساحنا دا ءسىزدى سۇيەتىن كورىندى. تەد ح-تەن وزگە قانداي ساحنالارعا شىقتىڭىز؟
- 2-ءشى سىنىپتان باستاپ، ساقىناعا شىعىپ كەلەمىن. مەكتەپتە ادەبيتەتتەن بولعان ءبىر دە ءبىر ءمۇشايرا، جارىستان قالىپ كورگەم جوق. مەن مەكتەپتە وقىعام جوق، تەك جارىستارعا قاتىستىم دەسەم دە بولادى. (كۇلە) ساقىنادا ءوزىمدى ەركىن سەزىنۋىمە سول نەگىز بولدى.
- بولاشاققا دەگەن ماقساتىڭىز قانداي؟ ءوزىڭىزدى قايدان كورەسىز؟
- ءوزىمدى تەك جۋرناليستيكادان كورەمىن. ەركىن جازۋىما ەش كەدەرگى بولماسا ەكەن دەيمىن. قازىرگى كۇنى ارىپتەستەرىمنىڭ كوبى ءوزىم شامالاس جاستار. 20-26 جاس شاماسى. ءبىز تاۋەلسىز ەلدە تۋدىق. سوعان ساي ارمانىمىز تاۋەلسىز باق قۇرۋ. تاۋەلسىز جۋرناليستەر قاتارى ارتسا ەكەن دەيمىز. مەنىڭ دە ماقساتىم سول.
- ۇستانىمدارىڭىز ەرەكشە. ادامعا رۋح بەرەدى. كوپكە ۇلگى بولارلىق ادامسىز. وقىرمانعا ايتار تىلەگىڭىز بار ما؟
- ەڭ بىرىنشىدەن ادامدار وزدەرىن قابىلداسا ەكەن دەيمىن. سەبەبى ءوزىڭىزدى ءوزىڭىز قابىلداماي، وزگەگە مويىنداتۋ مۇمكىن ەمەس. بالاڭىز مۇگەدەك بولسا دا، قابىلداۋىڭىزدى سۇرايمىن. سەبەبى كەمشىلىگى، ەرەكشەلىگى، ارتىقشىلىعى بار بالانى ەڭ ءبىرىنشى اتا-انا قابىلداماسا، ول ءوزىن ءوزى قابىلداي المايدى، جانە قوعام دا ونى ىستەي المايدى. وكىنىشكە وراي، ءبىزدىڭ قوعامدا اقش-پەن اۆسترالياداعىداي «مۇگەدەكتىگى بار بالاڭىزدى مەكتەپكە نەگە بەرمەي وتىرسىز؟» دەپ سۇراپ، ەشكىم ەسىگىڭىزدى قاقپايدى. وزىڭە ءوزىڭ سەنبەسەڭ، ءوزىڭدى ءوزىڭ سۇيرەمەسەڭ، ءوزىڭدى ءوزىڭ كوتەرمەسەڭ بولمايدى. وزىڭىزگە ءوزىڭىز كومەكتەسسەڭىز ەكەن. قول جايۋدىڭ دا قاجەتى جوق. ادام ءوز ءومىرىنىڭ قوجايىنى. ادامدار سونى تۇسىنسە ەكەن دەيمىن. سەبەبى ءوز كورگەنىممەن ايتار بولسام، ءوزىم تۇرعان اۋىلدا مەنىمەن قاتار 30 شاقتى مۇگەدەك بالا بولدى. وكىنىشكە وراي سونىڭ ىشىندە وقۋ قۋىپ، جوعارعى ءبىلىم العانى مەن عانا. مەكتەپتى دە كوبى ۇيدەن وقىدى. بىلاي قاراساڭىز، ول بالالاردىڭ مەكتەپكە بارىپ، قوعامعا بەيىمدەلۋىنە ەش كەدەرگى جوق ەدى. ولار دا ءوز كۇنىن كورىپ ۇيرەنەر ەدى. سونى اتا-انالار ءتۇسىنىپ، بالالارىنا سەنسە ەكەن دەيمىن.
سۇحباتتاسقان: تورعىن جولداسبەكقىزى
