2019 jyly ted X konferenııasynda sahnaǵa shyǵyp, «ereksheligim – basty kúshim» degen Aqnıet Amanjolqyzy búginde Hola news aqparattyq portalynyń jýrnalısti. Ózgelerden aıyrmashalyǵyn ereksheligi retinde qabyldaıtyn arýmen bolǵan suhbatty nazarlaryńyzǵa usynamyz.
- 2019-jyldyń mamyr aıynda Semeı qalasynda ótken ted X konferenııasynda shaqyrylǵan qonaq retinde sahnaǵa kóterildińiz. Sol keshte «ereksheligim – basty kúshim» degen sóz aıtypsyz. Osy ereksheligińiz jaıly aıtyp beresiz be?
- Jalpy adamdar bir-birine uqsamaý, erekshelený úshin shashyn boıap, stıl ózgertip, ne bolmasa denesine túrli sýretter salyp jatady ǵoı. Al maǵan ondaı esh nárse isteýdiń qajeti joq, sebebi Alla meni o basta-aq erekshe etip jaratty. Jáne sol ereksheligimniń arqasynda qaıda barmaıyn, birden kózge túsip, kóptiń esinde qalamyn.
Menińshe, adam óz boıyndaǵy erekshelikten qoryqpaýy kerek. Bastysy sol erekshelikti kemshilik sanamaǵany jón. Máseleńkeı, meniń sizden aıyrmashylyǵym kishkene ǵana qolymda. Oń qolym ózgeniń shyntaq tusy keletin jerge deıin ǵana jetip, ádettegideı bes emes, úsh saýsaqpen bitedi. Budan esh qysylmaımyn. Uıalmaımyn da. Bala kúnimde «ózgede qol bar bolsa, mende taýyqtyń aıaǵy bar» dep oınaýshy em.
- Balalyq shaq bólek shaq. Ómirge kózqaras ta bólek. Qandaı bala boldyńyz? «Balalyq shaq» dese eń birinshi neni eske alasyz?
- Óte ashyq, tynymsyz bala boldym. Tipti kez kelgen jerde óz oıyn aıtyp qalǵysy kep turatyn bala boldym desem de bolar. Bul kóbine «Al sen ne oılaısyń? Sen ne qalaısyń? Bul saǵan unaı ma, álde qarsysyń ba?» dep ylǵı oıymdy surap, menimen sanasyp otyratyn ata-anamnyń arqasy dep oılaımyn. Bolashaqta mamandyq tańdaýyma da sol oıymdy ashyq aıta bilýim áser etse kerek.
Taǵy bir esten ketpeıtin esteligim bar. Kóbine analar balalaryn «altynym, kúnim, botam» dep erkeletip jatady ǵoı. Al meniń anam meni «sholaǵym» dep erkeletetin. Men úshin bul myna álemdegi eń meıirimdi sóz bolyp kórinetin. Mektepke barǵan alǵashqy jyly ózim qatarlas balalar «ana qyzǵa qarańdar, bir qoly joq. Sholaq eken» deıtin kezder boldy. Mazaǵy ǵoı. Biraq men úshin ol sóz jyly bolǵan soń, tarapymnan esh renish bolmady. Bul anamnyń kóregendigi bolsa kerek.
Anam bastapqyda «sholaǵym» dep ataı bastaǵanda aǵaıyn-týys bir aýyzdan «munyń jón emes» degen eken. Biraq anam qaıtpapty. Sonysyna alǵysym sheksiz. Sebebi balalar shynaıy, olar eresekter sııaqty jalǵan sóıleı almaıdy. Olar kórgenin aıtady. Ózimniń de talaı zaǵıp jannan nege qara kózildirik taǵatynyn suraǵan kezim boldy. Buny qatygezdik emes, tazalyq der em. Sol sııaqty meniń de áıteýir bir kúni bul sózdi estirimdi bilgen anam soǵan aldyn ala daıyndap úlgerdi.
- Qazirgi kúni «Hola news» aqparattyq portalynyń jýrnalıstisiz. Bul salaǵa qalaı keldińiz? Óz tańdaýyńyz ba?
- Joǵaryda aıtyp ótkendeı minezim bólek boldy. Oıymdy ashyq aıtyp, sonymmen qoǵamǵa paıdaly bolǵym keletin. Sol minezime saı mamandyq izdeýime týra keldi. Ózime jýrnalıstıka salasynda erkindik bar kórinetin. Bala kúnnen ádebıetke jaqyndyǵymdy kórgen soń, aınalamdaǵylar da «jýrnalıst bolǵanyń jón» dep júrdi. Mektep bitirgenshe úıde «Ulan» gazetiniń sany úzilmeıtin. Solardy boıyma sińirdim dep oılaımyn. Jazýǵa degen mahabbat ta sol kezde oıansa kerek...
- «Hola news»-ke birden kelgen joqsyz. Jumysqa tura almaı, biraz júrgenińizdi estidim. Qandaı qıyndyqtar boldy? Sol jaıly aıtyp berińizshi.
- Kedergi kóp boldy. 2016-shy jyly ál-Farabı atyndaǵa joǵarǵy oqý ornynyń jýrnalıstıka fakýltetin bitirdim. Biraq eki jyl óz mamandyǵymmen jumysqa kire almaı, ár jerde jumys isteýime týra keldi.
Jýrnalıst bola almaýyma bir ǵana kedergi boldy. Mysaly birde aty dardaı memlekettik telearnalardyń birine jumys izdep keldim. Qarsy alǵan redaktorym «sizdi jumysqa alý arqyly biz qandaı da bir zań buzbaımyz ba?» dep surady. Dál sol kez prezıdenttiń «múgedektigi bar jandardy jumysqa tartý kerektigi týraly» jarlyǵy shyǵyp jatqan kezben tuspa-tus keldi. Nesin aıtaıyn, meni jumysqa almady. Dáp sol mekemede isteýden ózim de aınydym.
Odan keıin de kóptegen qyzyq jaıttar boldy. Máseleńkeı, kóbine mekemeniń elektrondyq poshtasyna joldaǵan ózimdi tanystyrý maqalam kóńilden shyǵyp, «kelińiz, sizdi jumysqa qabyldaımyz» dep habarlasatyn. Alaıda ózimdi kórgen soń, keshirim surap, ózge jýrnalıstti alyp qoıǵandaryn aıtatyn. Biraq saıttaryna kirseń, dál sol vakanııa uzaqqa deıin bos turatyn. Arasynda «sizge jumys qıyn bolar, kompıýterde jaza almaıtyn bolarsyz» degendeı sebepterin ashyq aıtatyndary da boldy. Bundaı jaǵdaıǵa tap bola berý janyma batqan soń, aqyry rezıýmemniń aıaq jaǵyna «3-shi top múgedegimin. Oń qolym óte kishkene. Eger sizder úshin bul kedergi bolsa, kezdesýge shaqyrmaýlaryńyzdy suraımyn» degen jańa jol qosyp qoıdym. Mine osydan keıin shaqyrtý múldem sırep ketti desem bolady.
Esesine araǵa biraz ýaqyt salyp, Hola news habarlasty. Ol kezde portal áli ashylmaǵan joba bolatyn. Sol kúnnen beri sol jerde isteımin.
- Hola news sizge ne berdi? Ne úırendińiz?
- Kóbine bizdiń kóteretinimiz el ishindegi saıası-áleýmettik máseleler. Shamamyz kelgenshe, ay bolsa da, shyndyqty ashyq jazýǵa tyrysamyz. Ózim qalaǵandaı erkin, batyl jaza bilýdi úırensem kerek.
- Ázilge jaqyndyǵyńyz, ásirese ózińizge satıramen qaraıtynyń neden? Tabıǵatyńyzdaǵy bul minez kimnen berildi dep oılaısyz?
- Jalpy ákem de, sheshem de qaljyńǵa jaqyn. Menińshe, ózińdi aıaǵannan góri, ómirińe kúle qaraý búkil qazaqqa tán qasıet sııaqty. Jáne men Nık Výıchıchtyń lekııalaryn kóp tyńdadym. Sonyń óz basyndaǵy qıyndyǵyn aıanyshpen emes, ázilmen jetkizgeni qatty áser etti. «Onsyz da álem úshin múgedekter aıanyshty kórinedi. Solardyń biri bolýym mindetti me? Álde adamzatqa kóterińki kóńil-kúı syılaǵym kele me?» degen oı keldi. Jaýabyn ózińiz de uqqan bolarsyz...
- Kópshilik aldyna shyǵýdan esh ımenbeısiz? Sahna da sizdi súıetin kórindi. Ted h-ten ózge qandaı sahnalarǵa shyqtyńyz?
- 2-shi synyptan bastap, saqynaǵa shyǵyp kelemin. Mektepte ádebıtetten bolǵan bir de bir músháıra, jarystan qalyp kórgem joq. Men mektepte oqyǵam joq, tek jarystarǵa qatystym desem de bolady. (Kúle) Saqynada ózimdi erkin sezinýime sol negiz boldy.
- Bolashaqqa degen maqsatyńyz qandaı? Ózińizdi qaıdan kóresiz?
- Ózimdi tek jýrnalıstıkadan kóremin. Erkin jazýyma esh kedergi bolmasa eken deımin. Qazirgi kúni áriptesterimniń kóbi ózim shamalas jastar. 20-26 jas shamasy. Biz táýelsiz elde týdyq. Soǵan saı armanymyz táýelsiz BAQ qurý. Táýelsiz jýrnalıster qatary artsa eken deımiz. Meniń de maqsatym sol.
- Ustanymdaryńyz erekshe. Adamǵa rýh beredi. Kópke úlgi bolarlyq adamsyz. Oqyrmanǵa aıtar tilegińiz bar ma?
- Eń birinshiden adamdar ózderin qabyldasa eken deımin. Sebebi ózińizdi ózińiz qabyldamaı, ózgege moıyndatý múmkin emes. Balańyz múgedek bolsa da, qabyldaýyńyzdy suraımyn. Sebebi kemshiligi, ereksheligi, artyqshylyǵy bar balany eń birinshi ata-ana qabyldamasa, ol ózin ózi qabyldaı almaıdy, jáne qoǵam da ony isteı almaıdy. Ókinishke oraı, bizdiń qoǵamda AQSh-pen Avstralııadaǵydaı «múgedektigi bar balańyzdy mektepke nege bermeı otyrsyz?» dep surap, eshkim esigińizdi qaqpaıdy. Ózińe óziń senbeseń, ózińdi óziń súıremeseń, ózińdi óziń kótermeseń bolmaıdy. Ózińizge ózińiz kómektesseńiz eken. Qol jaıýdyń da qajeti joq. Adam óz ómiriniń qojaıyny. Adamdar sony túsinse eken deımin. Sebebi óz kórgenimmen aıtar bolsam, ózim turǵan aýylda menimen qatar 30 shaqty múgedek bala boldy. Ókinishke oraı sonyń ishinde oqý qýyp, joǵarǵy bilim alǵany men ǵana. Mektepti de kóbi úıden oqydy. Bylaı qarasańyz, ol balalardyń mektepke baryp, qoǵamǵa beıimdelýine esh kedergi joq edi. Olar da óz kúnin kórip úırener edi. Sony ata-analar túsinip, balalaryna sense eken deımin.
Suhbattasqan: Torǵyn JOLDASBEKQYZY
