Belıgıl matematik Ordaly Qosai ärıptesı Asqar Jūmadıldaevqa aşyq hat jariialady, dep habarlaidy "Adyrna" ūlttyq portaly. Aşyq hatyn äleumettık jelıde jariialady.
"Asqar qaraǧym! Jaqsy köretın edım. Ǧylymǧa, älemdık ortada özın, qazaqty tanytqan Azamat dep jaqyn tūtatyn edım. Köŋılıme qaiau tüsırdıŋ. Bır emes bırneşe ret ūlt mūrattaryna qarsy ündeu tastap, onsyz da ekıūdai, kımge senerın bılmei jürgen qorynu kompleksı etınen ötıp süiegıne jetken ūrpaqtyŋ sanasyn jaŋǧyrtuǧa kerı yqpal etıp qoimadyŋ.
Azǧana şegınıs jasap özım turaly mälımetter beruge mäjbürmın. Öitkenı, qyldai qiianatty bılmeitın, tumysynan adal, auzyn aşsa jüregı körınetın, Jasaǧan İem erekşe qasietke ie etıp ölşeusız jady bergen, teŋdessız bauyrmal qazaq balasyn sengış te, ilanǧyş ta etıp jaratqan. Soŋǧy qasietterı de jaqsy, bıraq ekınşı jaǧy da bar, «teŋızde balyq örtenıp jatyr» dese senetın aqköŋıl mınezımız de bar.
Mamandyǧym – matematika pänı mūǧalımı. Aimaqtyq pedinstituttyŋ bırınen joǧary bılım alyp, tuǧan auylymda, özım oqyǧan mektepte eŋbek jolymdy bastap, sol jerden zeinetke şyqtym. Mektepte jaqsy oqyp, matematik boludy arman ettım. İnstitutta oqyǧan pänderdı igerdım. Arnauly kurstarǧa qatystym. Äsırese, matematikany oqytu metodikasyna yŋǧailylau boldym. JOO baǧdarlamalarynan tys «İntegraldyq teŋdeuler», «matematikalyq fizika teŋdeulerı», «Qozǧalystyŋ ornyqtylyq teoriiasy» arnauly kurstaryna kurstyq jūmystar jazdym. Ärine, qazaqşa oqulyq joq kezde qazaqşa kurstyq jūmystar jazu oŋai bolǧan joq, bıraq qazaq tılınde balamalary tabyldy. Keide qazaqşa audarmasy orysşasyna qaraǧanda aiqynyraq boldy. «Işektıŋ teŋdeuın» jazǧanda jarasyp-aq tūrdy. «Fure qatarlarynan» kurstyq jūmys jazǧanda «Majoriruetsia» degen sözdı audara almai, «majorlanady» degen audarmamdy jetekşım oqyp mäz bolǧany bar. Al «Qozǧalystyŋ ornyqtylyq teoriiasynan» leksiia oqyǧan ūstazymnyŋ ornyna öz tobyma därıs te oqyǧanym bar. Söitıp, qazaqtyŋ tılı bailyǧy ǧylym tılı bola alatynyna äbden közım jetken-dı.
İnstitut bıtırerde sonda qaluǧa mümkındık boldy. Bıraq qala almadym. Öitkenı özım körgen qūqaidy soŋymnan ergen ūrpaq körmesın, qoldan kelgenşe qarlyǧaştyŋ qanatymen su sepkendei qyzmet qylaiyn, dedım. 1963 jyly mektep bıtırgende auyldyq jerdegı mektep bıtıruşıler qoi baǧuǧa qaldyrylysyn degen joǧarynyŋ pärmenı kelgen. Pasport şyǧartpady, attestat berılmedı. Mekteptıŋ sol kezdegı direktory Gurev pedinstitutynyŋ rektoryna ertıp aparyp, bızderdıŋ 10-şy klastaǧy ülgerım tabelımızdı qūjat etıp qabyldatty. Söitıp segız bala fizmatty bıtırdık.
Basymnan ötkenderdı aitqanym maqtanu üşın emes, Sen siiaqty belgılı ǧalym bolmasam da «Matematika – ǧylymdar patşasy» ūǧymyna tüsınıgımdı aişyqtau.
Endı bastan ötken kemşılıgımdı aitaiyn. Studenttık kezeŋde gumanitarlyq pändı igeruşılerdı tömengı sūrypqa jatqyzdyq. Tıptı, matematikany tolyq igermegen, esep şyǧaruǧa şorqaq qyzdardan da aulaq jürdık. Alǧaş eŋbek jolymdy bastaǧanda da matematikany meŋgermegen oquşy klasynda qalu kerek degen ūǧym, küpırlık oi-saǧymda jürıp, oquşylarǧa qiianat jasap, zorlap oquǧa mäjbürledım.
Osyndai öreskel «aiyptarymdy» keiın tüsındım. Barlyq balany matematik qyla almaitynymdy, tıptı qyludyŋ qajetı joq ekenıne de közım jettı. F. Engelstıŋ «Adamdy adam etken eŋbek» degenıne şübä keltıre bastadym. Maqūlyqtyŋ eŋ kışısı qūmyrsqadan artyq eŋbekqory joq ekenın, boq domalatyp bara jatqan qara qoŋyzdyŋ adam bola almaitynyn sezındım. Aqyrynda, Getenıŋ: «Adam – tärbienıŋ jemısı» degen sözıne toqtadym. Onyŋ üstıne Keŋestık kezdegı tärbienıŋ arqauy «ärkımnıŋ menı boluy kerek» dep baulyǧannan bügıngı ūrpaq jappai «menmen» bolyp şyqty. Bügıngı qoǧam «nätijesın» körsettı. Täuelsız el ūrpaǧyna älı sol tärbie jalǧasyp kele jatyr. Şūǧyl bas tartu kerek.
Endı Senıŋ «tehnokrat el» bolu teoriiaŋa keleiın. Menıŋ paiymymda «tehnokrattyq – adamzatty qūrdymǧa aparatyn jol», oǧan dälel jetkılıktı. Ekınşı düniejüzılık soǧysta Japoniiaǧa atom bombasyn tastaǧan ūşqyş jasaǧan jūmysynyŋ nätijesın baǧalap, aqyry jyndanyp kettı. Ūşqyş – oryndauşy, al bombany jasaǧan ǧalymnyŋ künäsı orasan auyr. A. Saharov superbomba jasap, laboratoriialyq synaqpen zerttegende, jaǧalauǧa taiau mūhitqa tastasa bükıl bır materiktı su alyp ketetıne közı jetıp, bas tartqan. Ol kısını, jaŋalyǧyn ükımetke bermedıŋ dep, 1989 jylǧa deiın qanışer kommunister üiqamaǧynda ūstady.
Kompiuter jasamaisyŋdar dep ökpeleisıŋ. Ataqty milliarder, qaltafonnyŋ soŋǧy ülgılerın jasaǧan Stiv Djobs ösiet aitypty: «Men ısker adamdardyŋ älemınde jürıp, jūrt jetpegen şyŋǧa şyqtym. Basqalardyŋ közımen qaraǧanda menıŋ ömırımdı keremet tabysty ömır ülgısı dep qaraidy. Bıraq Menıŋ ömırımde jūmystan basqa quanyşym köp bolǧan joq. Bailyq – Menıŋ ömırımnıŋ şynaiy körınısı edı. Qazır bükıl ömırımdı köz aldymnan jügırtıp ötkızsem, Menıŋ bar bailyǧym men ataǧym – ajalǧa bır künı jetektep aparatyn tükke tūrǧysyz, män-maǧynasyz bır närse ekenın ǧana tüsındım. Sız kölıgıŋızdı jürgızetın adamdy jaldap aluyŋyzǧa bolady. Tabys tabatyn, tabys äkeletın adamdardy jaldap alasyz. Bıraq Sız eşkımdı Sızdıŋ auruyŋyzdy özıne alyp auyratyn adamdy taba almaisyz. Dünie men mülıktı ızdep satyp alasyz. Bır ǧana närsenı – ömırdı satyp ala almaisyz, joǧalǧan ömırdı ızdep taba da almaisyz.
Demek, ömırdıŋ erketaiy bolyŋyz. Basqalardy syilaŋyz! Adam eseigen saiyn aqyly tolysady, tüsıne bastaidy. 30 dollar tūratyn saǧat pen 300 dollar tūratyn saǧat ekeuı de bırdei uaqyt körsetedı. Baǧasy 10 dollar tūratyn şarap pen baǧasy 300 dollar tūratyn şaraptyŋ «kaify» bırdei. 30 şarşy metr üi men 3000 şarşy metr üide tūrsaŋ da jalǧyzdyǧy bırdei. Sızdıŋ ışkı jan dünieŋızdıŋ baqyty mal-mülıkpen, dünieden när almaidy. Sız ekonomklaspen nemese biznesklaspen ūşsaŋyz da, eger ūşaq qūlasa, bırge qūrisyz!
Eger Sızdıŋ söilesetın dostaryŋyz nemese söilesıp tūratyn adamyŋyz bolsa, şyn baqyt sol!
Dausyz bes şyndyq:
1. Balalardy bai bolsyn dep emes, baqytty bolsyn dep tärbiele.
Sonda ǧana öskende dünienıŋ baǧasyn emes, är närsenıŋ qūndylyǧyn bıletın bolady.
2. Asyŋdy ışkende şipaly därı ıştım dep ūǧyn. Olai etpeseŋ
tamaǧyŋ tek därı bolady.
3. Sızdı süietın adamdar, sız qanşa «kereksız» bolsaŋyz da, sızdı eş
uaqytta tastap ketpeidı.
4. Adam bolu men adamgerşılıktı boludyŋ ülken aiyrmaşylyǧy bar.
Tez jürgıŋız kelse – jalǧyz jürıŋız! Alysqa barǧyŋyz kelse – bırge jürıŋız!
5. Älemdegı eŋ myqty 6 därıger:
1.Künnıŋ säulesı;
2. Demalys;
3. Sporttyq jattyǧu;
4. Dieta;
5. Özıŋe senımıŋ;
6. Dostaryŋ.
Ömır boiy osylarmen bırge bol», – deptı.
Al Sen bolsaŋ, Asqar myrza, özıŋdı düniejaryqqa jetkızgen ūltyŋdy – Qasiettı Qazaqty jerge tyǧa beresıŋ. Sen tynbai japondyqtardan ülgı aluǧa şaqyrasyŋ. Sen osy jerden oŋbai qatelesıp otyrsyŋ. Japondardyŋ has ülgısı «Toiota» jasau emes, olardyŋ ūstanymy: «Batystyq ǧylym, japondyq ruh». Ūlttyq ruh qalyptaspasa, eşkım eş nätijege jete almaidy. Ūlttyq ruh barlyq salany, äsırese ǧylymdy damytady.
Alaş kösemderı nege damudyŋ japondyq ülgısın taŋdady? Sol üşın olardy «japonnyŋ tyŋşylary» dep atty. Ol kezde japondar älı smartfondar men «Toiotany» şyǧarmaq tügılı tüsınde de körgen joq edı.
Mäsele japondardyŋ ūlttyq ruhy üşın kürestı damudyŋ küre jolyna qoia bıluınde edı. Sony Alaş ziialylary tanydy, ülgı etıp aldy. Olar bastauyş bılım aiaqtalǧanşa özge tıldı oqytpaidy. Bastauyş synyptarǧa ūstaz etıp tek qana JOO-yn üzdık bıtırgenderdı jıberedı.
Japondar elınıŋ 2700 jyldan berı memlekettık jüiesı qalyptasqan. Ūstanymy – japon ruhy, ony mäŋgılık saqtau. İmperatory – ūlttyŋ kösemı, iesı. Angliiada 1440 jyldan berı İton kolledjı qyzmet jasaidy. Kolledjdıŋ maqsaty aǧylşyndardyŋ ūlttyq ruhyn saqtau, ūltyn ūlyqtau. Sondyqtan olar «Ūlybritaniia» degen ruhty ūrandy eşqaşan aiaqasty qylmaidy. Elınıŋ barlyq basşylary qai zamanda da sol kolledjdı tamamdaǧan. Sebebı būl eldıŋ iesı bar.
Asqar ınım, menıŋ jasym ülken, Aǧamyn. Senıŋ qūrdastaryŋdy oqyttym. Alǧyrsyŋdar, özderıŋe laiyq pıkırlerıŋ, ömırge degen közqarastaryŋ bar. Ol mınezderıŋdı jaqtaimyn. Keide syŋarjaq, qyŋyrlyqtaryŋ da bar... Tehnikalyq progrestı jaqtamaityn, airanyn ūrttap, qoiyn qūrttap jürgen auylbai-mıskın dep oilap qalma! Osy qazaqty 4000 jyl baǧyp, osy däuırge jetkızgen tört tülık mal ekenı ras. Keşegı Keŋestık kezde qoi jaiyp jürgen örısımızdıŋ astynan mūnai şyqqanda rizdyǧy bızge būiyrmady. Jergılıktı jastar ken oryndarynan şetqaqpai etıldı. Kelımsekter ielenıp kettı. 1985 jyly 5 martta mektep reformasyna bailanysty Maŋǧystau oblystyq partiiaşaruaşylyq aktivınıŋ basqosuynda obkomnyŋ hatşysy (ūlty basqa) baiandama jasady. Auyl jastaryn öndırıske jūmysqa ornalystyru mäselesı nege tübegeilı şeşılmeidı degen saualyma, älgı hatşy: «Sovhozdyŋ balalary mūnaiǧa ketse, qoidy kım baǧady?» dep jauap qaiyrdy. Orynymnan qaita tūryp, zaldaǧy mikrofonǧa baryp: «Maŋdaiymda qoi baǧu üşın tuylǧan degen jazu bar ma?!» dep qarsy sūraq qoiuǧa tura keldı. 22 jyldan soŋ da ışımde qainaǧan, bulyqqan yza aitylmai qoimady. San ǧasyrlar bodandyqta ömır sürgen ūltyŋdy aiaqasty etıp, jermen-jeksen qylǧanda jalǧyz özıŋ ūşpaqqa ūşasyŋ ba? Bır qazaq kompiuter jasaǧanda, qalǧan qazaq jetıle qoia ma?!
Jahandanu zamanynda ūlttyŋ joǧalyp keterıne ündep, salt-dästürımızden, tılımızden, dılımızden, ädebietımızden jerınuge şaqyrasyŋ, «ılımıŋe» senımdısıŋ be? Ondai piǧylda bolsaŋ, älemdegı üzdık, osy zamanǧy oişyldardyŋ salmaqtysy G. Kissendjerdıŋ paiymdarymen tanys. Ol kısı: «Jahandanu degen söz mäŋgılık jüzege aspaityn sandyraq, al tehnologiialyq jaŋaru ortaq jetıstık. Japondardyŋ öz mädenietı bar, myŋdaǧan jylǧy dästürı bar. Qytailardy basqa mädenietke köşırudı oilaudyŋ özı qyzyq. Orta Aziialyqtar men mūsylman älemınıŋ öz salty bar, Europa da solai, tıptı Amerikanyŋ ekı qūrlyq halyqtaryn jaqyndastyrudyŋ özı mümkın emes», – dep şegeleidı. Arasyna dual tūrǧyzyp jatqandary da bar.
2000 jyldar basynda älemdık bır jiynda amerikandyq saiasatşy Kolli Durhan: «Endı on bes jylda bükıl jer jüzı amerikandyqşa oilap, amerikandyqşa ömır süretın bolady» degende, sol jiynǧa qatysyp otyrǧan Amangeldı Aitaly aǧamyz: «Qūdai odan saqtasyn, o basta adamzatty jasaǧanda bır tılde söiletıp, bır ūlt etuge Jasaǧan İemızdıŋ qūdıretı jetpei qalǧan joq. San türlı ūlt pen san tıldı etıp jaratudyŋ özı örkeniettılık» degende jiynǧa qatysuşylar Aitaly aǧamdy qoldapty.
Bırde tehnika ǧylymdarynyŋ doktory bır jerlesımızdıŋ dünietanymyn estıgende, «tehnika ǧylymynyŋ doktoryn sauatty adamdar qataryna jatqyzuǧa bolmaidy», dep maqala jazyp edım. Asqar bala, sen de sol deŋgeide ekensıŋ. Qazaqta «körmes – tüienı de körmes» degen bar. U. Cherchill ūly qazaq Q. Sätbaevqa basqa mysty Jezqazǧannyŋ mysy dep tanystyryp, synaǧanda tüsınen aiyrǧan danyşpanǧa taŋ qalmap pa edı? Sen, mıne, şirek ǧasyrdan berı ūlttyŋ ruhaniiatyn joqqa şyǧaryp jürsıŋ, al ūly Qanyş Sätbaev qyrşyn jasynda Resei astanasynan «Edıge» jyryn şyǧaryp, Alǧy söz jazyp jürdı. Ol geologiialyq barlau jasap jürgende, malşylar Qanyşty saǧynyp kütıp otyratyn bolǧan. Ne üşın? «Qanyş kelıp jyr aitady» dep. Sol Sätbaev Jezqazǧan öŋırınde ötken äulie Balmaǧambet Balqybaiūlyn (Sarmolda) özıne Ruhani Pır tūtty!..
Qazırgı qazaq ǧalymdarynyŋ arasynda özderınıŋ älemdık ǧylymǧa jetekşılık etetın salalarynyŋ bar ekendıgın menen artyq bıluge tiıssıŋ, älde olardy körgıŋ kelmei me? 2009 jyly Atyrauda bır-jar kün bırge bolǧan aqyn M. Şahanovqa jiynǧa qatysyp otyrǧan filosofiia ǧylymdarynyŋ doktory bır qaryndasymyz: «Aǧa, soŋyŋyzdan ergen ını-qaryndastaryŋyzdan kımderdı aitar edıŋız?» degen sūraǧyna aǧamyz: «Eşkım joq» dep qaiyryp tastady. Sūraq qoiǧan ǧalym qaryndasymyz: «Endı aitarym da, sūraǧym da joq» dep şyǧyp kettı.
Soǧan deiın aqyn aǧany tuǧan auylyma äkelıp, jūrtpen sūhbattastyramyn deitın oiym bar edı. Osyndai dästürımız bar edı. Bas tarttym. Senımen de sondai oiym bar edı, endı senen de bas tartuǧa mäjbürmın. Adamzat «qaltafon» men «toiotamen» jetılmeidı. Tärbiemen jetıledı, ösedı, damidy, tolyǧady, ūlǧaiady. Aiman Mūsahodjaeva älem artisı ataǧyn ielendı. Dimaş japon elıne barǧanda aeroport qazaqşa habarlama jasady. Qandai konsert qoisa da älem «Daididaudy» qazaq tılınde qosylyp än salyp tūr. Bır ǧasyr būryn älemdı taŋǧaldyrǧan Ämırenı jazǧan «Comoedıa» jurnalyn qarap şyq.
Qazaq sportşylarynyŋ özı qazaqty tanytyp boldy. Kölemı jaǧynan «İlliada» men «Odisseiany» qosqanda neşe orap ketetın «Qyrymnyŋ qyryq batyryn» Almatyda 1943 jyly alty ai boiy jyrlap tauysa almaǧan Mūryn jyraudy estımegen bolarsyŋ. «İassaui» tobynyŋ keşterıne qatyspaǧanyŋ qandai orny tolmas ökınış! Qasymyzda jürgen Baianǧali Älımjanovtyŋ «Manasty» yrlaǧanyn tyŋdap körşı! Teŋdessız jad.
1980 jyldardyŋ aiaǧynda Leningradta oqityn balalaryma baryp jürgende kezdesken qazaqtardyŋ ǧylymi jūmysta nemese JOO-ynda jūmys jasaityny taŋ qaldyrdy. Leningrad Poliarlyq Akademiiasynyŋ rektory Azurget Şaukenbaeva atyraulyq jerlesımız eken. Fransiia prezidentı Jak Şirak Fransiianyŋ joǧarǧy ordenın özı äkelıp tabystaǧanyn da bıldık...
Bızderdıŋ zamandasymyz Novosibirsk injenerlık-qūrylys institutynyŋ 4-şı kurs studentı Töken Omarov 1965 jyly älemde şeşe almai jürgen bır eseptı şyǧardy. Älemdık ǧylymi orta fizmat ǧylymdarynyŋ doktory ǧylymi därejesın beru kerek degen ūiǧarymyna qyzǧanyş jasap, keŋestık ǧylymi orta kandidattyq qana därejesın bergen.
Asqar, Sen olardy bılmeitın bolarsyŋ. Aldyŋda jürgen Mūqtarbai Ötelbaev aǧaŋnan ūialmaisyŋ ba? Olar esırıp, elırıp söilemeidı. Ūlttyŋ keşegısın bıledı, taldaidy, qorytyndy şyǧarady, söitıp erteŋgısın qamdaidy. Al ǧasyrdyŋ üzdık ǧalymy Temırǧali Köketaev aǧamyz bır sūhbatynda «özımnıŋ kım ekenımdı ūlttyŋ ruhyn tüsıngennen bastap tanydym» deidı.
Smartfon jasaǧan ekı Billdı kım tanidy? Eşkım de! Billder men Dimaşty salystyrşy! Ökınıştısı, ūlttyq ruh degen Kienı ūqpaitynyŋ körınıp tūr. Men ūstazbyn. Menı tyŋda.
Ruh – jürektegı qairat, aqylǧa qonǧan säule, közdegı ūşqyn, sözdegı jalyn, ıştegı janǧan ot, jannan qymbat Ar, üreidı jeŋetın quat!
O basta Er Türıktıŋ sanasyn Ruhy bilegen. Türık tektes halyqqa ösıp-önıp, qanat jaiyp, keŋ baitaq jerdı qonystanu – tūrmysty tüzeu qiiametınen ada, jüregı erlık pen meiırımge toly, jany jaisaŋ, jasampaz da eŋbekqor jūrtqa laiyq bolǧan. Allaǧa şükır, sol qasietterımız bügıngı künge jetkızdı.
Ruhani jaŋǧyru sandyraq emes, bodandyq kezdegı taŋylǧan tanymdy, jaŋylǧan jadyny, sarsylǧan sanany qalypqa keltırıp, ūlttyq kodqa oralu degendı bıldıredı.
Tūran jerıne türkı ūrpaǧynyŋ sanasyna qūiylǧan tärbie – Alyp Er Tūŋǧadan bastalatyn, Äl-Farabi, J. Balasaǧūni, A. İassaui ılımderımen jalǧasatyn Hakım Abai, Şäkärım ǧūlama men jergılıktı danyşpan babalarymyzdan qalǧan mūralar jinaǧy. Ūlttyq pedagogika degenımız osy!
Ertede, Reseidegı bır jiynda, «Rus» etnonimınıŋ män-maǧynasyn anyqtau jolynda san-saqqa jügırgen jaŋsaq pıkırler az bolmapty. Osyndai bır pıkırtalastan soŋ Lomonosov tarihpen şūǧyldanyp ketıptı. «Nege būlai ıstedıŋ?» degen ärıptesınıŋ sūraǧyna: «Ūlttyŋ sanasyn qalyptastyrudaǧy tarihtyŋ atqarar mındetın özge bırde-bır ǧylym atqara almaidy», – deptı. A.S.Puşkin Lomonosov turaly: «On sozdal nam pervyi universitet, on luchşe skazat, sam byl universitetom», – dep baǧa bergen eken.
Ūlttyq Sana tarihi sana arqyly qalyptasady. Ūlttyq Sana, ūlttyq müdde bolmasa ūlt ydyraidy, joiylady.
Älde maqsatyŋ sol ma? Sen, tıptı, elırmeŋ qatty ūstaǧan kezde: «Tarihi myljyŋ men tıl dep qaqsamaiyq, aqyndar aitysy kımge kerek?» «Poeziiasyz da ömır süremız» dep sandyraqtaisyŋ. Aqyndar aitysy özımızge kerek, ondai zerek oi men jedel jauap qaiyrudy tek qazaqqa ǧana bergen, basqa ūlttarǧa būiyrmaǧan.
Sen siiaqty ziialysymaqtar qazaq ūrpaǧyn “qazaq tılden diktant jazdyrmaŋdar, qatesın qyzylmen tüzetpeŋder» dep, jauapkerşılıkten jūrdai etıp tärbielep jatyr, mazmūndama jazdyrmai jadtan aiyryp mäŋgürttendırude. Qazırgı ūrpaq betıne qaratpaidy, ata-anasy balasyna «täk» degen mūǧalımdermen öştesedı. Aqyry özıne-özı qol saludyŋ ne türı şyqty. O zamanda özıne-özı qol salǧan adamǧa janaza oqylmaǧan, qauymǧa qoiylmaǧan. Sonyŋ nätijesınde būndai keleŋsızdık öte sirek, tıptı kezdespegen, kezdesken künde jariia etpegen, tuǧandaryna syn sanalǧan.
Älde mäŋgürttenıp jatqan jūrtqa jaǧynyp, jaqsy atty körınu esebıŋ bar ma? Ondaiyŋ bolsa, «sengen qoiym sen bolsaŋ, küisegenıŋdı ūraiyn», deptı būrynǧy qazaq.
Tärbie degenımız şekteu qoiu, bas-basyna bi qylyp, bäsıne jıbermeu şarasy. Qazaq dalasynda jyr-termeden, aŋyz-ertegılermen susyndap bastalǧan tärbienıŋ san-sanaly türı bar. Jyr-termenıŋ mäiegı Syr süleilerınıŋ otanynda ösken sen üşın baǧaŋdy jerlesterıŋ bere jatar.
Jūrttyŋ bärınıŋ balasy senıŋ balalaryŋ siiaqty matematik bola bermeidı. Söz basynda aittym ǧoi, onyŋ keregı de joq. Sen oqyǧan mektep qana emes, senen on jyl būryn men oqyǧan mektepte de «aqyn bolu mūrat emes, azamat bolu paryz» dep, odan da būryn aityp kele jatyr.
Şamaŋ jetse jönıŋe jür, ūltty azǧyrma. Qazaqtyŋ ata-babasy sen emes, ūlttyŋ köşbasşysy da emessıŋ. «Men balamdy orys klasyna berem» dep kergisıŋ. Meiılıŋ bılsın. Şetelge köşıp ketseŋ de auylym eru. Eşkım eşteŋe demegesın, auzyŋa kelgendı «dei» berme. Matematikterdıŋ aldy da, arty da sen emessıŋ. Ümıtımız alda.
Tehnokrattyq Sananyŋ tüpkı maqsaty – tän rahaty, aşközdık pen toiymsyzdyq. Alda boludyŋ jarnamasy ǧana jasalady. Mıne, qazırgı qoǧamymyz keşıp jatqan üderıs – sen köksegen qoǧamnyŋ auyr elesterımen küres! Asqar, osy uaqytqa deiın sen aitqandai bos sözben ömır sürdık. Äne quyp jetemız, mıne basyp ozamyz dep älı solai kelemız. Jappai ūlttyq ruh oianyp, sezınbegen jūrt jekelegen jetıstıktı joqqa şyǧarady da tūrady.
Tehnokrattyq pen «äuelı ekonomika» saiasatynyŋ saldary aşközdık pen toiymsyzdyqtan elımızde 30 jyldan soŋ tragediiamen aiaqtalǧanyna közımızdı jetkızdı. Osydan ekı ǧasyr būryn aitqan ūly Getenıŋ: «Belsendı nadandyqtan qorqynyşty eşteŋe joq» degen qaǧidasy däl keldı.
Tehnokrattyqtyŋ bügıngı jetıstıgı – basqynşylyqtyŋ eŋ soŋǧy, jappai qyryp joiatyn «SOİ» jüiesı jäne «Jİ». Sondyqtan adamzatty qūrdymǧa aparar jol deuge äbden negız bar.
Qabyrǧaŋmen keŋes. Raiyŋnan qaitsaŋ, qūşaǧym aşyq. Aitysamyn deseŋ özıŋ bıl, bıraq endı aiamaimyn. Barlyq ūstazdar bırdei, bügın ūrysyp alsa, ertesıne maŋdaiyŋnan sipaidy. Men de solardyŋ bırımın.
Ūialy telefon: 87024885863, 87772242103" dep jazdy Ordaly Qosai öz hatynda.
