Nurgeldi Ábdiǵanı osy másele tóńirgeginde alańdaýshylyq bildiripti. Ol da durys shyǵar, osyǵan deıin Reseıdiń shalasaýatty saıasatkerleri men depýtattary Qazaqstanǵa qatysty biraz sózder aıtyp, bizdi renjitken bolatyn. Onyń ústine "sankııa" degen de Reseıdi alqymnan alyp tur... Biraq, bizdi tolǵandyratyn Reseı emes, qazaq máselesi. Sondyqtan, osy oıymdy ortaǵa saldym. Bireýge jaǵar, bireýge jaqpas - óz oıym.
........Toqaevqa qazir neırohırýrg sııaqty óte dál qadamdar jasaýy kerek... Burynǵy júıeniń, tikeleı Nazarbaevtyń "qytaılyq 51 zaýyt" deıtindeı kapıtýlıaııalyq jobasyn (ulttyq múddeni satý jobasyn) boldyrmaýdyń bir amaly da osy...
Qalaı degenmen de, QR Prezıdenti mıgraııalyq demografııany baqylap otyrǵany anyq. Mysaly, Reseıge oqýǵa ne jumysqa ketken jastardyń kóbi keri oralmaı jatqan kezde, reseılik orystar baıaǵydaı "Qazaq jerine jappaı kóshedi" deý shyndyqqa jatpaıdy...
Al Reseı JOO oryndarynda ár saladaǵy naqty ınjenerler daıarlaıtyn bilim berý júıesi áli de joǵary deńgeıde. Onyń ústine, daryndy qazaq jastarynyń kóbi alys shetelge oqýǵa bara almaı, óz elimizde ortabaqaı oqý ornyn bitirip, jumyssyz júr... Jáne, bizdegi bilimniń tómen ekendigimen qosa, mamandyqty óndirispen baılanystyra daıarlaý joqqa tán. Óndiris bazasy joq bilim esh paıda ákelmeýde.
Osy ýaqytqa deıin "Bolashaqpen" alys-jaqyn shet elderde oqyp kelgen jastardyń elge qaıtarymy (KPD) tipten tómen boldy. Kóbi qaıtadan shet elge ketip qaldy. Sebebi, elimizde joǵarytehnologııalyq óndiris saýsaqpen sanarlyq qana. Ári, ondaı óndirister TransUlttyq korporaııalardyń yqpalynda qalyp otyr. (Qytaı jáne t.b.). Olar qazaq jastaryn oqytýǵa, jumysshylardyń biliktiligin arttyrýǵa esh múddeli emes. Sebebi, olardyń júrgizip otyrǵan ekonomıkalyq ekspansııasy muny qoldamaıdy. Ásirese, ony Qytaı qoldamaıdy. Eýropa da, AQSh ta solaı...
Al, qazaq jaǵynyń Reseımen birigip ashqan óndiristerde kóbine qazaqtardyń jumys jasaýyna Reseı tarapy asa múddeli. Óıtkeni, oǵan Reseıden aǵylyp kelip jatqan adamdar joq. Oǵan qosa aıtarym, Reseı ózderi oqytyp shyǵarǵan bilikti jumysshylar men mamandardyń jalaqysyn QR-da (ashylǵan óndiriste) dıskrımınaııalamaıdy. Kerisinshe, ol qazaqstandyq jumysshylardyń avangardqa aınalyp, Qazaqstanda belgili bir sala boıynsha Jumysshylar qatarynyń qalyptasýyna yqpal
etedi (Reseı de, QR da soǵan múddeli).
Bul oń ózgerister kóp uzamaı qurylys salasynda da, qurylys materıaldaryn óndirý, aýyl sharýashylyǵy ónimderin óńdeý, keıbir joǵary tehnologııalyq salalarda anyq kórinis taba bastaıtyn bolady.
Shynyn aıtsaq, Qazaqstan óziniń ekonomıkalyq táýelsiizdigine jáne azyq túlik qaýipsizdigine qol jetkizbegen memleket qataryna jatady. Óndiris joqtyń qasy...
Sondyqtan Qazaq halqy "Maǵan birden aspandaǵy aıdy alyp ber" dep bilegin sybanbaı, aldymen soǵan saı bolatyn kadrlaryn kóbeıtip, olar neshe túrli taýar óndiristerin ashyp, ishki naryqty taýarǵa toltyrýǵa qyzmet ete bastasa - Qazaqstan kapıtaly da Qazaqstan ekonomıkasyna jumys isteı bastaıdy.
Mysaly, aǵashtan jasalatyn óndiris salasynda bizge paıda ákeletin Reseıden basqa óńir joq. Al, Reseı stanoktary jasaıtyn ónimder de áli de bolsa eldiń turmys jaǵdaıyn kóterýge óte qabiletti.
Bul, qazaq tilin joǵaltý ne táýelsizdikti joǵaltý emes... Ol másele ózimizge baılanysty. Kúni keshe el táýelsizdigine ózgeler emes, óz qazaǵyń shabýyl jasady emes pe? (Burynǵy klandyq-korrýpııalyq júıe tarapynan).
Sondyqtan, Reseımen qatynas ornata otyryp, Batys elderinde bilim alǵan jastarymyz Reseıde oqyp kelgendermen ózara básekege túsetin bolady. Bul básekede "alys sheteldikter" aǵylshyn tilin myń jerden bilse de, jeńilis tabady dep oılaımyn. Sebebi, Batys bizge tipten óziniń eskirgen tehnologııasyn berýge múddeli emes. Ózderi kelip jumys jasaǵysy keledi, sóıtip, qazaqtyń nesibesinen kóp paıda tapsaq dep oılaıdy. Sondyqtan, olardyń kompanııalary ((Batys jáne Qytaı) elimizde bir de bir "jumysshylar men mamandardy oqytý kombınattaryn" ashqan joq. Olar daıashy men aspazǵa deıin ózderimen ala kelip, olarǵa qazaqtan ondaǵan-júzdegen ese artyq jalaqy berip, Qazaqstan ekonomıkasynyń qarajatyn qaıtadan shetke alyp ketýmen aınalysqany ótirik emes....
Osynyń bárin kórip bilip otyryp, "paıdasy joq" Batysqa, "qaýpi zor Qytaıǵa" jaltaqtaı berý kerekpiz be? Bizge, aldymen, óz turmys jaǵdaıymyzdy shuǵyl kóterý jolyn tabý kerek. Ol kóbine Reseı jaqta ekeni de anyq...
Al, Batys she? Batys eshqaıda kóship ketpeıdi. Oqıtyndarǵa da shekteý qoıylǵan joq...
Eger, bolashaqta sol jaqtan oqyp kelgen mamandar "jańa óndirister ashyp", jańa tehnologııalar ákelip jatsa, ózderi oılap taýyp jatsa - qýanǵannan basqa ne deımiz! Bul ekeýi de bir birine qaıshy kelip jatqan joq....
...Al "orystanyp ketemiz" degenderge aıtarym - ÓZ ÓZIŃE MYQTY BOL der edim.
On mıllıonǵa (teńge dep shamaladym) qyzyń ketti arabqa kúni keshe... Sol arabyń ne berdi bizge - qazaqty ishteı ydyratqannan basqa?....
