Arabtar ne berdı bızge - qazaqty ıştei ydyratqannan basqa?…

Nūrgeldı Äbdıǧani osy mäsele töŋırgegınde alaŋdauşylyq bıldırıptı. Ol da dūrys şyǧar, osyǧan deiın Reseidıŋ şalasauatty saiasatkerlerı men deputattary Qazaqstanǧa qatysty bıraz sözder aityp, bızdı renjıtken bolatyn. Onyŋ üstıne "sanksiia" degen de Reseidı alqymnan alyp tūr... Bıraq, bızdı tolǧandyratyn Resei emes, qazaq mäselesı. Sondyqtan, osy oiymdy ortaǧa saldym. Bıreuge jaǧar, bıreuge jaqpas - öz oiym. ........Toqaevqa qazır neirohirurg siiaqty öte däl qadamdar jasauy kerek... Būrynǧy jüienıŋ, tıkelei Nazarbaevtyŋ "qytailyq 51 zauyt" deitındei kapituliasiialyq jobasyn (ūlttyq müddenı satu jobasyn) boldyrmaudyŋ bır amaly da osy... Qalai degenmen de, QR Prezidentı migrasiialyq demografiiany baqylap otyrǧany anyq. Mysaly, Reseige oquǧa ne jūmysqa ketken jastardyŋ köbı kerı oralmai jatqan kezde, reseilık orystar baiaǧydai "Qazaq jerıne jappai köşedı" deu şyndyqqa jatpaidy... Al Resei JOO oryndarynda är saladaǧy naqty injenerler daiarlaityn bılım beru jüiesı älı de joǧary deŋgeide. Onyŋ üstıne, daryndy qazaq jastarynyŋ köbı alys şetelge oquǧa bara almai, öz elımızde ortabaqai oqu ornyn bıtırıp, jūmyssyz jür... Jäne, bızdegı bılımnıŋ tömen ekendıgımen qosa, mamandyqty öndırıspen bailanystyra daiarlau joqqa tän. Öndırıs bazasy joq bılım eş paida äkelmeude. Osy uaqytqa deiın "Bolaşaqpen" alys-jaqyn şet elderde oqyp kelgen jastardyŋ elge qaitarymy (KPD) tıpten tömen boldy. Köbı qaitadan şet elge ketıp qaldy. Sebebı, elımızde joǧarytehnologiialyq öndırıs sausaqpen sanarlyq qana. Ärı, ondai öndırıster TransŪlttyq korporasiialardyŋ yqpalynda qalyp otyr. (Qytai jäne t.b.). Olar qazaq jastaryn oqytuǧa, jūmysşylardyŋ bılıktılıgın arttyruǧa eş müddelı emes. Sebebı, olardyŋ jürgızıp otyrǧan ekonomikalyq ekspansiiasy mūny qoldamaidy. Äsırese, ony Qytai qoldamaidy. Europa da, AQŞ ta solai... Al, qazaq jaǧynyŋ Reseimen bırıgıp aşqan öndırısterde köbıne qazaqtardyŋ jūmys jasauyna Resei tarapy asa müddelı. Öitkenı, oǧan Reseiden aǧylyp kelıp jatqan adamdar joq. Oǧan qosa aitarym, Resei özderı oqytyp şyǧarǧan bılıktı jūmysşylar men mamandardyŋ jalaqysyn QR-da (aşylǧan öndırıste) diskriminasiialamaidy. Kerısınşe, ol qazaqstandyq jūmysşylardyŋ avangardqa ainalyp, Qazaqstanda belgılı bır sala boiynşa Jūmysşylar qatarynyŋ qalyptasuyna yqpal etedı (Resei de, QR da soǧan müddelı). Būl oŋ özgerıster köp ūzamai qūrylys salasynda da, qūrylys materialdaryn öndıru, auyl şaruaşylyǧy önımderın öŋdeu, keibır joǧary tehnologiialyq salalarda anyq körınıs taba bastaityn bolady. Şynyn aitsaq, Qazaqstan özınıŋ ekonomikalyq täuelsıızdıgıne jäne azyq tülık qauıpsızdıgıne qol jetkızbegen memleket qataryna jatady. Öndırıs joqtyŋ qasy... Sondyqtan Qazaq halqy "Maǧan bırden aspandaǧy aidy alyp ber" dep bılegın sybanbai, aldymen soǧan sai bolatyn kadrlaryn köbeitıp, olar neşe türlı tauar öndırısterın aşyp, ışkı naryqty tauarǧa toltyruǧa qyzmet ete bastasa - Qazaqstan kapitaly da Qazaqstan ekonomikasyna jūmys ıstei bastaidy. Mysaly, aǧaştan jasalatyn öndırıs salasynda bızge paida äkeletın Reseiden basqa öŋır joq. Al, Resei stanoktary jasaityn önımder de älı de bolsa eldıŋ tūrmys jaǧdaiyn köteruge öte qabılettı. Būl, qazaq tılın joǧaltu ne täuelsızdıktı joǧaltu emes... Ol mäsele özımızge bailanysty. Künı keşe el täuelsızdıgıne özgeler emes, öz qazaǧyŋ şabuyl jasady emes pe? (Būrynǧy klandyq-korrupsiialyq jüie tarapynan). Sondyqtan, Reseimen qatynas ornata otyryp, Batys elderınde bılım alǧan jastarymyz Reseide oqyp kelgendermen özara bäsekege tüsetın bolady. Būl bäsekede "alys şeteldıkter" aǧylşyn tılın myŋ jerden bılse de, jeŋılıs tabady dep oilaimyn. Sebebı, Batys bızge tıpten özınıŋ eskırgen tehnologiiasyn beruge müddelı emes. Özderı kelıp jūmys jasaǧysy keledı, söitıp, qazaqtyŋ nesıbesınen köp paida tapsaq dep oilaidy. Sondyqtan, olardyŋ kompaniialary ((Batys jäne Qytai) elımızde bır de bır "jūmysşylar men mamandardy oqytu kombinattaryn" aşqan joq. Olar daiaşy men aspazǧa deiın özderımen ala kelıp, olarǧa qazaqtan ondaǧan-jüzdegen ese artyq jalaqy berıp, Qazaqstan ekonomikasynyŋ qarajatyn qaitadan şetke alyp ketumen ainalysqany ötırık emes.... Osynyŋ bärın körıp bılıp otyryp, "paidasy joq" Batysqa, "qaupı zor Qytaiǧa" jaltaqtai beru kerekpız be? Bızge, aldymen, öz tūrmys jaǧdaiymyzdy şūǧyl köteru jolyn tabu kerek. Ol köbıne Resei jaqta ekenı de anyq... Al, Batys şe? Batys eşqaida köşıp ketpeidı. Oqityndarǧa da şekteu qoiylǧan joq... Eger, bolaşaqta sol jaqtan oqyp kelgen mamandar "jaŋa öndırıster aşyp", jaŋa tehnologiialar äkelıp jatsa, özderı oilap tauyp jatsa - quanǧannan basqa ne deimız! Būl ekeuı de bır bırıne qaişy kelıp jatqan joq.... ...Al "orystanyp ketemız" degenderge aitarym - ÖZ ÖZIŊE MYQTY BOL der edım. On millionǧa (teŋge dep şamaladym) qyzyŋ kettı arabqa künı keşe... Sol arabyŋ ne berdı bızge - qazaqty ıştei ydyratqannan basqa?....