«Qaŋtar oqiǧasynda» eŋ negızgı aŋǧarǧan närse – saiasi, äleumettık, tıptı, ǧylymi baǧytta da reformalar kerek ekenı. Taiauda referendum ötpek,superprezidenttık jüieden arylu jaiy söz boldy. Demek, bilık osyǧan deiın bızde superprezidenttık jüie bolǧanyn moiyndap tūr. Sondyqtan bilık pen qoǧam arasyndaǧy säl alşaqtyq osy jaǧdaiǧa alyp keldı. Tergeu nätijelerı tolyq şyqty deuge kelmeidı, bıraq Memleket basşysy meŋzegendei,qaŋtarda üstem tap – yqpaldy bır şoǧyr adamnyŋ bilıktı qolyna alǧysy kelıp, memlekettık töŋkerıs jasauǧa ūmtylǧany anyq. Odan qarapaiym adamdar, jazyqsyz jandar, beibıt şeruge şyqqandar, polisiia qyzmetkerlerı zardap şegıp, köz jūmdy.
Osy oqiǧanyŋ bır ziiany – qoǧamnyŋ bilıkke degen senımıne selkeu tüstı. Sol sebeptı küdık keltıruşılerdıŋ boluy – zaŋdy. Ärine, halyqtyŋ jaǧdaiy jaman emes, aştyq qysyp jatqan joq, bıraq qoǧamda äleumettık tömen taptyŋ deŋgeiı köbeidı. Ülken tap pen tömen taptyŋ arasyndaǧy alşaqtyq köbeigende narazylyq şyǧady. Endı oqiǧany maman retınde dıni jaǧynan qarap körsek. 2010-2011 jyldan bastap memleket ekstremizmmen kürestı qolǧa aluǧa tyrysty. Alaida būl küres memlekettık organdardyŋ qyzyǧuşylyq deŋgeiınde ǧana ıske asty. Bızde radikalizm boiynşa tırkeude tūrǧan adamdardyŋ sany onşa köp emes. Olardyŋ basşylyǧyn, basqaru jüiesın, qarjylandyru joldaryn tez arada anyqtap, būǧattap tastauǧa mümkındık bar. Sebebı halyq ışınde dınde tūraqty jürgenderdıŋ sany 10-15 paiyz şamasynda. Onyŋ ışınde radikalizm jolynda jürgenderdıŋ sany tıpten tömen. Radikalizmge qarsy küreske milliardtaǧan qarjy bölıne tūra, onyŋ jolyn kese almau aqylǧa qonbaidy. Osy jerde bız Prezident Qasym-Jomart Toqaevtyŋ «radikaldar qaqtyǧysqa aralasty» degen sözınıŋ şyn ekenın ūǧamyz. Iаǧni, bilıkke müddelı yqpaldy toptar sodyrlardyŋ jolyn ädeiı kespei keluı mümkın.
Taǧy bır problema – dındı azamattarǧa taratudaǧy mäseleler. «Dındı öz betıne qaldyru» dedık te, baqylaudan şyǧaryp aldyq. Kei kezde dıni mäselelerdı şekten tys saiasilandyryp jıberdık. Mysaly, jastarǧa aq-qarany tüsındırıp bere alatyn myqty dın mamandary jeterlık. Alaida aşylyp söileuge saiasat kedergı keltıredı. Al yqpaldy toptardyŋ qūramynda jürgenderdıŋ bedelı asyp, solardyŋ sözı ötıp kettı. Dınnıŋ şyndyǧyn solar aityp jürgendei körındı. Al dın salasynda jürgen mamandardyŋ köbınıŋ bılıktılık deŋgeiı tömen. Sondyqtan memleket aldaǧy uaqytta dındı baqylauǧa alu kerek dep oilaimyn. Ūlttyq qauıpsızdık komitetı qaŋtar oqiǧasyna qaida qarap otyrdy? Qaqtyǧysqa qatysty dep bırneşe dıni toptardy atady. Naqtysyn aldyn ala nege boljamady? Iаǧni, memlekettık müdde men qauıpsızdık tūrǧysynda köptegen oŋtaily özgerıster boluy tiıs. «Qaŋtar oqiǧasyna» syrtqy küşterdıŋ de qatysy boluy mümkın. Öitkenı memlekettık töŋkerıs jasau, radikalizm degen bır adamnyŋ qyzyǧuşylyǧy emes, ol ülken saiasat, syrtqy küşterdıŋ yqpaly bolady. Endı memleket damudyŋ naqty algoritmın qūryp, aldaǧy kezeŋdı boljap otyrǧany abzal.
Keŋşılık Tyşqan,
dıntanuşy
