Kinoteatrdyŋ aldynda saǧat ekı jarymda kezdesemız dep kelıskendei edı. Saǧatqa qarasa, üşten on bes minut ketıptı.
İhsan temekısın tastap, aiaǧymen myjyp tūrdy.
«Osy künge deiın menı kütkızbeuşı edı ǧoi», dep oilady.
Taŋerteŋnen sırkırep tūrǧan jauyn basylar emes. Şaştarazdyŋ aldynda qolşatyr ūstaǧan satuşy būrynǧydai kaştandy otqa pısırıp, ary-berı ötken kısılerge ūsynyp, satyp tūr...
Jas jıgıt kinoteatrdyŋ joǧarǧy qabatynan baspaldaqpen asyqpai basyp tüstı. Qarama-qarsy köşege ötıp, qalany qaq jarǧan daŋǧylǧa qarai bettedı.
Baiazit alaŋy şaiyp ötken jauynnan tazaryp, köldıŋ aina betındei jarqyraidy. Tramvailar ary-berı saldyrlap, äinekterı bulanǧan avtobustar jolauşylaryn syrtqa laqtyra sala asyǧys jöneledı.
İhsan ylǧaldy jaiaujolmen bırese tömen yldilap, bırese joǧary örmelep, köşelerdı ainalyp köp jürdı. Kinoteatr tūsyndaǧy aialdamaǧa jaqyndaǧan saiyn «Topkapydan keletın taǧy bır avtobusty küte tūraiyn. Eger osy joly kelmese, özım tartyp ketemın», dep şeşken bolady, bıraq Melahat taǧy kelıp toqtaǧan tramvaidan şyqpaǧan soŋ, qaita ornynan qozǧalmai kütedı.
Aqsaraidyŋ ūşy körınbeitın jolyna köz tastady. Saǧat üş jarymnan asa bergende küderın üze bastady.
Kelmeitını belgılı boldy ǧoi. Qyzǧa sengen osy, kelemın dese de kelmeitın ädetı bar... Aqyly bar jıgıt o bastan tüsınu kerek edı ǧoi. Onyŋ üstıne älgı mūhallebe tättısın bırge jep otyrǧanda anyq aitqany bar emes pe edı? Paltosynyŋ tüimesın yzalana jūla jazdaǧan küide «İhsan!» – dep edı, «mamam kezdesıp jürgenımızdı bıledı eken. Qūda bala Älemdar da bızdı körıp qalyp edı ǧoi, esıŋde me? Būdan bylai menı üiden şyǧarmaidy. Būl joly äpkenıŋ üiıne baramyn dep äreŋ rūqsat alyp, şyǧyp ketkem...»
İhsan qyzdyŋ būl sözıne män bermegen bolatyn. Äiel balasy emes pe, büirekten siraq şyǧarmasa joldary bolmai qalady dep oilaǧan. Sol kezde aitqan sözınıŋ astarynda talai dünie jasyrynǧanyn endı ǧana tüsıngen syŋaily. Demek, osy eken ǧoi menı sarǧaityp, kütkızıp qoiatyn jeleuı...
Onsyz da dostary däl osyndai kümännıŋ baryn sezdırıp edı, bıraq būnyŋ özı oǧan senbegen. Būǧan Bahchekapydaǧy öndırıspen ainalysatyn jas käsıpker turaly aitqan bolatyn. Sondai-aq, Melahattyŋ üiıne körşı tūratyn, medisina fakultetınde oqityn ūzyn boily jıgıttı körsetken. Dostardyŋ sol äŋgımesın ä degennen tüsınuı kerek edı. Tüsıngen bolyp, küieuge tigelı otyrǧan qyzdyŋ jıŋışke jolyn kespeu kerek edı. Jıgıttıŋ şamasy jetpedı me, älde... Qoldan kelmedı. Aqymaq bas-ai!..
Sol bır sätte köz aldyna Melahattyŋ arman-qiialy eles berdı. Älgı öz-özıne senımdı bolaşaq därıger jıgıttıŋ iyǧyna asylyp, Beioǧlydaǧy kinoteatrda otyrǧanyn körgendei bolady. Kım bıledı, däl osy sätte älgı
alaŋǧasarmen bırge şyǧar... Al būl bolsa osynda, qaltasynda ekı biletı bar. Sümıreiıp tūr. Däl osy bır kezde şeke tamyry solqyldai bastady.
Jaŋbyr sabalap tūr. Ylǧaldy qara būlttar biık üilerdıŋ şatyrlaryna bauyrlap qonǧandai.
İhsan «Saǧan būiyra ma eken?..» dep oilady. «Älemnıŋ eŋ ädemı aruyn saǧan kım beredı? Qolyŋda mektep bıtırgen belgı de joq… Erteŋ äskerge alyp ketse qatardaǧy jauynger bolyp jüresıŋ… Ömırdıŋ qyzyǧyn sonda köresıŋ. Şamaŋa qaramai, hanşaiymǧa köz salasyŋ-au!»
Gel jaqqan būira şaşynan moinyna su ketkenın baiqamady. Ekı märte tüşkırıp bolǧan soŋ ǧana esın jidy: «Nemenege bola tūrmyn?» dep öz-özıne aşulandy. Tramvai aialdamasynda bes-alty kısı tūrǧan. Solarmen qatarlasyp tūryp aldy…
Alaida däl sol kezde Melahattyŋ köşenıŋ arǧy betınen asyǧa basyp kele jatqanyn körıp qaldy. Qyz ony baiqaǧan joq. Qyzyl şälısın qolşatyrdai büktep ūstap arǧy betten ötıp, kinoteatr tūsyndaǧy köşege qarai būryldy.
İhsannyŋ jüregı dürsıldei bastady. Bıraq kütkızgenıne aşulanyp asyqpady. Tolqyǧan köŋılın basu üşın qaltasynan temekı alyp tūtatty. Söitıp, alaŋsyz aiandap kinoteatrǧa qarai bettedı.
Melahat kıreberıste töŋırekke alaŋ köŋılmen köz tastaidy. İhsandy körgende quanyştan jaryla jazdap:
– Ūzaq kütkızıp qoidym ba? – dep sūrady. – Ne bolǧanyn bılgenıŋde ǧoi.
– Jo-joq... Mülde kütkenım joq, – dedı İhsan temekısın taǧy bır soraptap, samarqau keiıp tanytqandai tütının joǧary qarai ürlep jıberdı.
Melahat malmandai bolǧan İhsannyŋ qolyn alyp jüregıne basty.
– Qaraşy, qazır jüregım toqtaidy, – dedı alqyna söilep. – Asyqqanym sonşalyq... Daiyndyǧymdy jasap, üiden şyǧa bergenımde, ülken äpkemızdıŋ abysyny kelıp qaldy. Üide menen basqa eşkım bolǧan joq. Äŋgımesın tyŋdap otyruǧa tūra keldı. Bıraq onyŋ ne degenın bılmeimın, men senı oilap otyrdym... Tüü, äŋgımesı de tausylmaidy eken tegı... Söitıp, apyl-ǧūpyl üiden şyǧyp kettım. Jezdem körıp qalmasyn dep laily jerdı keşıp öttım. Üstı-basyma qaraşy!
İhsan mız baqpady. Keşırım sūraǧandai aqtalyp, öz-özınen söilep jatqan qyzǧa mūqiiat qarap, ün qatpai, tyŋdap tūrdy.
Melahat jıgıttıŋ ünsız tūrysyn ūnatpai:
– Ne bolyp qaldy... Maǧan nege sonşa tesılıp qaraisyŋ? – dedı.
Jas jıgıt:
– Eşteme bolǧan joq, – dep jauap qatty.
Ökpe-nazdy sezgen qyz qapelımde:
– Al onda nenı kütıp tūrmyz? Kırmeimız be! Jartysynan köre beremız, – dep İhsannyŋ qolynan tartyp, zalǧa qarai jöneldı. İhsan zorǧa könıp, ikemge özın äreŋ keltırdı.
Zalǧa kırgende bırınşı film bastalyp-aq qoiǧan, tıptı aiaqtalaiyn degen. Işte otyrǧan äiel qolyndaǧy şamyn jaǧyp jıbergende, Melahattyŋ
ūzyn siraqtary jarqyrady. Jıbekten toqylǧan şūlyqtary batpaqqa bylǧanǧan eken.
Malmandai bolǧan kiımderın şeşıp, bos orynǧa jaiǧasty. Bıraq bır-bırın tanymaǧandai ūzaǧynan tıl qatpai otyrdy. Melahat oqys qimylmen şaşyn artyna jaiyp saldy da, artynan kürsınıp qaita tüiıp qoidy.
İhsan pūtqa ainalǧan tärızdı. Kinoǧa qūr telmırıp otyrdy. Melahat:
– Janym, saǧan bügın ne bolǧan? Bırdemege alaŋdap otyrsyŋ ba? Älde auyryp qaldyŋ ba? – dep sūrady sabyrsyzdanyp.
İhsan būrylyp qaramady.
– Joq, – dep qysqa ǧana jauap qatty.
– Nege köŋılsızsıŋ? Keşıkkenıme aşulandyŋ ba?
– Joq, qaidaǧy aşulanǧan!
– Anyǧyn aitsaŋşy. Ne boldy? Äitpese, renjimın.
Aldynǧy qatarda otyrǧan bır kısı būrylyp qarap edı, Melahat dauysyn bäseŋdetıp söiledı:
– Ölseŋ de aitpaitynyŋdy bılemın. Sonşama ne bolyp qaldy? Bıreu saǧan bırdeme dedı me?
İhsan ündemedı.
Kinoda kışkene bala äkesınıŋ aiaǧyna jarmasyp, jylamsyrap söileidı. Melahat:
– Bügın maǧan qatuly qabaǧyŋdy körsetu üşın şaqyrdyŋ ba? Qazır osy jerden tartyp ketemın, – dep türegelmek syŋai tanytty.
İhsan kinodan köz almai:
– Tynyş otyrsaŋ qaitedı. Kino köruge kelgen joqpyz ba? – dep qaldy.
– Solai ma?! Onda jaraidy... – degen Melahat aiaǧyn aiqastyryp, būrtiǧan küiı tıs jarmady.
İhsan Melahattyŋ jüzın körmese de özıne būrtiyp otyrǧanyn anyq sezdı.
Alǧaşqy film aiaqtalǧanşa bır-bırıne renjıgendei bolyp ünsız otyrdy.
Jaryq kenetten jarq etkende Melahat betın terıs būra qoidy. İhsan temekı tartuǧa şyǧyp kettı. Esıktıŋ saŋylauynan Melahattyŋ özıne qarap otyrǧanyn körgende, aldynan ötken äieldıŋ aşyq omyrauy nazaryn özıne tartty. Kino bastaldy, bıraq İhsan ädeiı bes minutqa keşıgıp kırdı.
Būl joly ünsız otyrǧan qyzdyŋ bar nazary kinoda. Alaida İhsannyŋ köz tastaǧanyn sezgendei bolǧanda:
– Men bärın tüsındım, – dedı. – Men saǧan masyl bola bastaǧan ekem. Menen qalai qūtylaryŋdy tereŋ oilap otyrsyŋ ǧoi. Özıŋdı sonşalyqty qinama. Būdan bylai kezdespeimız. Sonymen bärı öz ornyna tüsedı.
İhsan būrylyp qarady. Bırdeme degısı keldı de bas tartty.
Kinodaǧy Bing Krosbi ändete bastady. Melahat:
– Bılıp edım, – dedı. – Men jalyqqanyŋdy bılgen edım... El-jūrt senıŋ qandai jeŋıltek ekenıŋdı onsyz da aityp jür emes pe. Menıŋ kınäm – saǧan sendım, saǧan berıldım.
Betoramalyn alyp bırden jylai bastady. Aldyŋǧy qatarda otyrǧandar arttaryna būrylyp qarady. İhsan:
– Aqymaq bolma. Qoi endı. El bızge qarap otyr.
Melahat:
– Qarasa, qarai bersın. Menı üşın bärıbır, – dep köz jasyn sürttı.
İhsan qaraŋǧylana tüsken zalda külımsırep otyrdy. Qasyndaǧy boijetkennıŋ ökpelep jylaǧany qyzu jalǧasqan kinony da, aldyŋǧy qatarda qaita-qaita būrylyp qaraǧan kısılerdı de, sırkıregen jauyn astynda qalǧan dün-dünienı de sol bır sätte ūmyttyrǧandai edı. Qyzdyŋ şaşyn qolymen tarap:
– Boldy endı, jylamaşy, boldy! – dep özıne qarai tartty.
Melahattyŋ köz jasyna şylanǧan erınderınde qyşqyl örıktıŋ dämı bar edı.
Haldun TANER
jazuşy (Türkiia)
Türık tılınen tärjımalaǧan
Mälık Otarbaev
