Q.Mämi: Konstitusiia talaptaryn oryndau – elımızdıŋ üdemelı damuynyŋ taptyrmas şarty

2022 jylǧy 20 mausymda Konstitusiialyq Keŋestıŋ Töraǧasy Q.Mämi Parlament Palatalarynyŋ bırlesken otyrysynda Konstitusiialyq Keŋestıŋ «Qazaqstan Respublikasyndaǧy konstitusiialyq zaŋdylyqtyŋ jai-küiı turaly» jyl saiynǧy Joldauyn jariia ettı. Keŋestıŋ pıkırınşe, 5 mausymda respublikalyq referendumda qabyldanǧan «Qazaqstan Respublikasynyŋ Konstitusiiasyna özgerıster men tolyqtyrular engızu turaly» Zaŋ qoǧam men memlekettı odan ärı jaŋǧyrtudyŋ qūqyqtyq negızderın qalady. Konstitusiiaǧa tüzetuler men olardyŋ negızınde qabyldanatyn zaŋnamalyq aktıler Jaŋa Qazaqstannyŋ damuyna yqpal etedı. Joldauda Konstitusiialyq Keŋestıŋ 26 jyl ışındegı qyzmetı qorytyndylandy. Q. Mämi atap ötkendei, osy jyldary Konstitusiialyq Keŋes 140-tan astam normativtık qauly qabyldady. Qoǧamda rezonans tudyrǧan otyzdai zaŋ konstitusiialyq emes dep tanylyp, kerısınşe, bırqatar zaŋdardyŋ Konstitusiiaǧa säikestıgı rastaldy. Sonymen qatar Keŋes Ata Zaŋnyŋ normalaryn resmi tüsındıru turaly 100-den astam ötınıştı qarady. Parlamentke elımızdegı konstitusiialyq zaŋdylyqtyŋ jai-küiı turaly 27 Joldau ūsynyldy. Olarda elımızdegı konstitusiialyq baqylaudy jüzege asyru täjıribesı aşylyp, zaŋ şyǧaru prosesın jetıldıru, zaŋnamany Konstitusiiaǧa säikes keltıru turaly jäne t. b. mäseleler köterıldı. Konstitusiialyq Keŋestıŋ töraǧasy Keŋestıŋ qūqyqtyq ūstanymdarynyŋ zaŋdyq küşı aldaǧy uaqytta da saqtala beretınıne toqtaldy. Būl ūstanymdar elımızdıŋ konstitusiialyq qūrylysynyŋ negızderı, memlekettıŋ aumaqtyq tūtastyǧy, azamattyq instituty, memlekettık rämızderdı paidalanu mäselelerıne bailanysty jasalǧan. Keŋestıŋ bırqatar şeşımderı qoldanystaǧy zaŋnamanyŋ qūrylymyna, ūlttyq jäne halyqaralyq qūqyqtyŋ özara ärekettesuıne, naryqtyq ekonomika qaǧidattary men menşık nysandaryna, otbasy institutyna, qūqyq qorǧau jüiesıne, sailau prosesıne jäne adamnyŋ konstitusiialyq qūqyqtary men bostandyqtaryn ıske asyru tetıkterıne qatysty bolǧan. Joldaudyŋ jeke tarauy Keŋestıŋ konstitusionalizmdı däiektı türde bekıtudegı jäne azamattardyŋ qūqyqtyq mädenietın arttyrudaǧy belsendı rölıne arnaldy. Konstitusiialyq Keŋes Negızgı Zaŋnyŋ erejelerın ǧylymi-publisistikalyq tüsındırudı jüielı türde jüzege asyryp keledı. Osy maqsatta Konstitusiiaǧa qūqyqtyq tüsınıktemeler berıp, konstitusiialyq qūrylys boiynşa bırqatar kıtaptar şyǧaryldy. 2018 jyldan bastap Konstitusiialyq Keŋestıŋ janynda Ǧylymi-konsultativtık keŋes jūmys ısteidı. Onyŋ otyrystarynda qūqyq evoliusiiasynyŋ köptegen özektı aspektılerı qaraldy. Osy jyldar ışınde köpvektorly syrtqy saiasat aiasynda Konstitusiialyq Keŋestıŋ halyqaralyq bailanystary da damydy. Ol BŪŪ, EQYŪ, Europalyq Odaq qūrylymdarymen, Europa Keŋesınıŋ Venesiialyq Komissiiasymen tyǧyz yntymaqtastyqta jūmys ıstep keledı. Keŋes Konstitusiialyq sot törelıgı jönındegı düniejüzılık konferensiianyŋ, Konstitusiialyq baqylau organdarynyŋ euraziialyq qauymdastyǧynyŋ (töraǧalyq etedı) jäne Aziialyq konstitusiialyq sottar men oǧan teŋestırılgen instituttar qauymdastyǧynyŋ (2019-2021 jyldary töraǧalyq ettı) müşesı bolyp tabylady. Ekıjaqty qatynastar salasynda 50-den astam eldıŋ konstitusiialyq baqylau organdarymen tyǧyz bailanystar ornatylǧan. Tūtastai alǧanda, Konstitusiialyq Keŋestıŋ halyqaralyq qyzmetı qūqyqtyq memleket qaǧidattaryn bekıtu jäne Qazaqstannyŋ qolaily imidjın qalyptastyru prosesınde maŋyzdy röl atqaryp otyr. Konstitusiia – azattyǧymyzdyŋ aişyqty aiǧaǧy, egemendı Qazaqstannyŋ berık tūǧyry. Respublikanyŋ jaŋartylǧan Konstitusiiasy zaman talaptaryna sai keledı, dep qorytyndylady sözın Konstitusiialyq Keŋestıŋ Töraǧasy.