Men Qanat Qambarūlyn būrynnan bılemın. Tıptı erteden. Qanat Qambarūly Ahmetov esımı biologtardyŋ ışınde belgılı, qūrmetpen aitylaryna da qanyqpyn. Ǧalym jaily aitu, eger aitpaq keiıpkerıŋız şyn känıgı, tereŋ profildı ǧalym bolsa, öte auyr.
Öitkenı ol senıŋ az bıler salaŋ, aralaspaǧan ortaŋ. Sonou şaqta Lamark engızgen “biologiia” ılımınıŋ negızı ömır degen sözden bastau alady. Medisina, veterinariia, agronomiia, zootehnika, psihologiia, azyq öndırısı, farmokologiia, biotehnologiia, seleksiia t.b. sekıldı BÜGINGI KÜNGE kerek ǧylymdar bastauynda biologiia bar.
Men sekıldı biologiia ılımınen alşaq adam Qanat aǧamen är söilesken şaǧymda virusologiia, bakteriologiia, mikologiia, arahnologiia, akarologiia, entomologiia, kleopterologiia, teriologiia sekıldı qūlaǧyma jat, sanamnan alys terminderdı estıp osy kategoriiadaǧy tırşılık ielerı turaly mol qanyǧyp qalarym anyq.
Malekuliarly biologiia, sitologiia turaly da söz qozǧalyp, etologiianyŋ saldary ūlttyq tanymǧa äser etpei me, degen sūraq saualdarǧa da jauap ızdep keterımız de bolady.
Qanat Qambarūly är jaŋalyǧy men öz oiyn aitarda ŪLT TANYMYNA män bere otyryp, osy turaly qazaq jūrtynda qandai tüsınık bar edı dep özıne de, özgege de män berıp pıkır parasatyna bailam tastap otyrary da bar.
Sonymen...
Ǧalym
Ǧalym degenımız sūraqqa dūrys jauap beretın emes, dūrys sūraq qoia bıletın adam. Klod Levi Ross Biologiiada är jaŋalyq baqylaudan bastau alady. Bızdıŋ keiıpkerımızdıŋ de zerttegen düniesı ūzaq jyldardyŋ jemısı. Qanat Qambarūlynyŋ kandidattyq dessertasiiasy jalpaq qūrttardyŋ bır klasy sorǧyş qūrttar jaily. Ǧalym özı aitqandai būlardyŋ 4 - 30 myŋdai türı bar. Būlardyŋ bärı parazittık ǧūmyr keşedı. Şyn därejesınde osyndai kürdelı taqyryptarǧa baru üşın tereŋ aqylmen bırge qajyrly qairat kerek. Ūly jaŋalyqtar ūzaq ızdenısten soŋ ǧana aşylady. Būl ǧylymnyŋ jazylmaǧan zaŋy. Qanat Qambarūly osy bır kürdelı salany erteden zerttep keledı. Qai kezde kabinetıne kırsem de oŋ jaǧynda mikroskop tūrady. “Trmatodtyŋ köbeiu joldary mikromorfologiiasy men gistohimiiasy” būl ǧalymnyŋ kandidattyq dessirtasiiasynyŋ taqyryby. Trmatodty zertteu yjdahatty qaraumen bırge talmai ızdenudı kerek qylary sözsız. Qarapaiym közge tüspes jalpaq qūrttardy elektrondy mikroskoppen, iagnyi osy küngı sözben aitsaq - nanostrukturasyn baqylau, ony qaǧazǧa tüsıru, aqparattardy qortu sol arqyly bailam jasau eren eŋbek körınısı. Jalpaq qūrttardy zertteu ötken ǧasyrda beleŋ aldy. Parazittık ǧūmyr keşetın būl tırşılık ielerı, öte jyldam damidy. Salar jūmyrtqasy asa mol. Bärıne tän belgı ekı sorǧyşy bolady. Qanat Qambarūly osyndai qazaq balasyna asa tän emes ǧylym salasynyŋ alǧaşqy qarlyǧaştarynyŋ bırı desek jaza baspaimyz. Keiıngı doktorlyq dissertasiiasy da osy eŋbektıŋ arǧy jalǧasy tektes. Trmatodtardyŋ terılık-būlşyq ettık qabattary men asqortu qyzmetınıŋ erekşelıkterın elektron mikroskopiia ädısımen zertteuge arnalǧan. Jalpaq qūrttardyŋ būl toby özgeruge beiım ärı yŋǧailanǧyş. Izdenıs jolynda anyqtaǧan jaŋalyqtaryn Qanat aǧa Ahmetov Velikobritaniia, Vengriia, Sloveniia, İtaliia, Chehiia, Horvatiia sekıldı elderdıŋ laboratoriialarynda pysyqtap, jaŋa täjırbie jinaqtap öz bılgenımen bölısude. Iаǧni, ǧylymdaǧy aldyŋǧy qatarly şetel qazaq ǧalymymen bırge jūmys ısteude. Q.Q.Ahmetov Joŋǧar Alatauy, Zaisan oipatynyŋ bioortasy, ärtürlılıgı boiynşa Qazaqsta-Resei-Aǧylşyn ǧylymi-zertteu ekspedisiiasynyŋ jetekşısı bolyp, qyzyqty da, qyrauyr jūmystar atqardy, jaŋa paiymnyŋ, soŋǧy tūjyrymdardyŋ konsepsiiasyn jasady. Tabiǧattaǧy köptegen syr – aşylmaǧan siqyr sandyq, solardyŋ bırı dep veterenariia ǧylymdarynyŋ doktory professor Jūmaş Amangeldı Sälımgereiūlymen, Resei ǧylym akademiiasynyŋ korrespondent müşesı Donchenko A. S. bırge būzaubas qoŋydyŋ tuberkulez qozdyrǧyştaryna qarsy qasietterın zertteu jūmysy. Ärine būl ızdenıstıŋ bolaşaǧy bar, ol aldaǧy maqsattardyŋ bırı. Pavlodar qalasynyŋ tūrǧyny retınde, Qazqonaq – tabiǧi eskertkıştıŋ saqtaluyna bıraz qyzymet jasady, 90-y jyldar basynda qoqys ornyna ainalyp barajatqan kezde, nazar audartyp qoldau tapty. Osy sala aǧamyzǧa jat jūmys emes edı, ol elımızge tanymal, körşı elderdıŋ - Resei, Gruziia ǧalymdarymenen elımızdıŋ bırneşe ekspedisiialarynda, bırneşe aimaǧynda jūmys jasady. Onyŋ nätijelerıde jaman emes. Osy oraida Pavlodar memmlekettık institutynda 2005 jyly Paleontologiialyq otriadttyŋ aşyluyna mūryndyq bolǧan da osy adam, būl qūrylym jylsaiyn jūmysyn ıstep keledı, erekşe tarihi oryndy qalpyna keltıru, saqtau sekıldı kesek ıster Qanat Qambarūlynyŋ ǧalymdyq portretın aşady. Ūzaq äŋgımelesken bır tūstarda jazda maza bermes şırkei jaily da aityp qaldy. -Jalpy şırkeiler tabiǧatynda bärı derlık qansorǧyş emes. -Qyzyq eken... -İä, qyzyǧy sonda.Şırkeiler, Ertıs özenınıŋ orta aǧysynda, balaŋqūrt şaǧynda kerek asylyn tappai qalady. -Nelıkten.Būl tabiǧatta būrynnan solai ma? -Būryn bärı oidaǧydai, öz zaŋymen jürgen. Bıraq 70-ı jyldardyŋ ortasynan bastap şırkei balaŋqūrttary küş alar kezde Būqtyrma su qoimasynyŋ artyǧyn Ertıske jıberedı. Kenerınen asqan su bar balşyq, qūm , kül, saz osy jerge keledı, asa jyldamdyqpen kelgen laily suǧa şaiylyp ketpes üşın qoregı az jerlerge bekınıp dami bastaidy. Osy qiyndyqqa kezıgıp damyǧan balaŋqūrttan şyqqan eresek analyǧy şırkei, ūrpaqtaryn köbeitu üşın qorek közı retınde alternativa esebınde adamǧa şabuyl jasai bastaidy. Şırkeidıŋ er tūqymdysy qoregın ösımdıkten alady. Demek jer betındegı köp zalaldy adamnyŋ özı tudyrady. Sol üşın zardabyn tartatyn da özı... Bolǧan ıs boldy, endı osy oraida şeşım şaralar ızdeu qajet bolǧan soŋ, kelesı jūmys atqaryldy. Qanat Qambarūly ǧalym retınde Resei,Novosıbır “Sibiofirm” kompaniiasynyŋ tapsyrmasy boiynşa masa balaŋqūrttaryna qarsy qoldanatyn “Baktisid” preparatyna şırkeiler balaŋqūrttaryna qarsy paidalananuǧa tehnologiiasyn jasap qoldanysqa engızdı. Osy tehnologiia «Kedendık memeleketter odaǧyna» padalanuǧa ortaq dep bekıtıldı. Ary qarai ünsızdık... Şırkeige qarsy qoldanatyn preparatyŋ ataluy toraŋǧy aǧaşyna bailanysty. Toraŋgy – şölde ösetın terek aǧaşy ekenın de estıp taŋ qalǧanym da ras. Mysaly osy toraŋǧynyŋ atyn ǧalymdar osy künı qansorǧyştarǧa qarsy qoldanyp jürgen preparattyŋ negızı bolyp tabylatyn mikrobqa bergen – jäi tılmen jazsaq- turangienzis dep atalady. Būl aǧaş tek bızde ǧana ösedı –Ile özenınıŋ boiynda! “Bacillus thuranqienesis” dep atalar preparat keiıngı kezde osy negızde AQŞ-ta “Vektobak”, Reseide “Baktisid” degen atpen şyǧyp jatyr. Būl preparat tek masa, şırkei balaŋqūrttaryn ǧana öltıredı. Qanat aǧammen är äŋgıme men üşın ülken mektep, ORDALY qazyna.Aǧanyŋ öz sözı... Men 1961 jyly 10 aqpan künı Pavlodar oblysy, Qaşyr audanyna qarasty, Peschan asyltūqymdy zauytna qaraityn, Ertıs özennınen 30 şaqyrym dai jerde, qyr dalada jatqan Barqy dep atalatyn, kışkentai, qazaq tūǧyndary bar auylda düniege kelıppın. Barqy degen ne atau ekenın endı bılıp jürmın, menım oiymşa Uaq ruynda aty şyqqan batyrdyŋ esımen atalǧan bolu kerek. Būl auyldyŋ osy künderı orny da joq. Tek töbede ornalasqan zirattar arqyly bolǧanyn el bolǧanyn sezuge bolady. Auylǧa jaqyn biıkteu jerde eskı zirattar bolatyn, menıŋ bala kezımde de olar eskı ekenı bılınetın. Sazbalşyqqa jylqy qylymen qoi eşkı jünı aralastyryp jasaǧan küidırmegen kerpışten soqtyrylan bolu kerek, älıde sol jartylai synyp kiraǧan türınde tūr. Üide tört qyzdan keiın tuyppyn, atymdy üidegıler Qanat dep atap qoiypty. Jalaŋ aiaq , taiaqty at qylyp mınıp, nöser jyly jaŋbyrdan keiın quana şapqan auylym sol Barqy. Bul auyl tıptı öte kışkentai bolsa da, osy künı men oilasam qazaqtyŋ bır kındıgı, bır erekşe qasietı bar bolatyn jylylyǧy jaiylǧan jer edı. Mümkın kındık qanym tamǧan jer bolǧan soŋ solai bolar ma. Äkem sol auyldyŋ basşysy, agronomy bolatyn. Menıŋ oiymşa ol kısını barlyǧy şynaiy silaityn. Esımde, bala kezımıde, üidegı auyl jūmysy malǧa qaraumen ötetın. Osy mal demekşı, mal örısten qaitarda, auyldyŋ şetınde mal keler jaǧynda auyldyŋ ülkenderı –qariialary jinalyp türlı äŋgıme, estegılerın ortaǧa salyp otyratyn, bızder –balalar sol ülkenderge jaqynyraq otyruǧa tyrysatynbyz. Maldy tosuǧa men ädeiı , älgılerge jaqynyraq jerden oryn alu üşın erterek baratynmyn. Köp qyzyq ängıme, dastan, jyrlardy sol jerde estıgenım este qaldy. Sol aqsaqaldar bızderdı şettetpei, kädımgı tärbieledı dep oilaimyn. Äsırese Jūmabek degen, soǧysqa qatynasqan aqsaqaldyŋ äŋgımesı, jyr dastandary qatty qyzyqtyratyn, tıptı özı şyǧarǧan auylymyzǧa arnalǧan öleŋderı ädemı, körkem bolyp körınetın (kei jerlerın ūqpasam da), maidanda jürıp şyǧarǧandary da köp siiaqty bolatyn. Eŋ alǧaş ret sol auylda qazaqtyŋ batyrlary turaly, ejelgıden qazaqtar jer üşın el, qamyn oilap küresıp tynym tappaǧanyn bıldım. Orys-kazaktary turaly, olardyŋ qazaq ışıne qalai kelgenın, kımdı qai jerlerden quǧany jaiynda estısem de, köbın şala tyŋdap balalyqpen jürsem de, būl menıŋ ūǧynǧan tarihym. Öz jerı üşın jan berıp, jan alǧan atalarymyz bolǧanyn men sonda ūǧynǧanmyn. Keiın tereŋ ǧylymǧa barǧanda da, men qazaq degen ūlttyŋ balasymyn, men nege kem boluym kerek degen namys janymdy qairap tūratyn.
Azamat Elın süimegen, eşteŋenı süie almaidy Djordj Bairon Bügıngı qyryq qyrly jaǧdailarda syrty maqtauly, köpırme sözdı köp adamnyŋ ışkı älemı sonşa suyq, ärı bos ekenın de bılemın. Qanat aǧamyz olai emes! Är kezde, är jaǧdaiǧa da öz közqarasy bar. Ainymas aqiqat jolynan azyp, şalys baspasyn qasynda jürgender de bıledı. Sonou bala kezınen qalǧan qymbat tärbie, jaqsy tūqymnyŋ, asyl näsıldıŋ körınısı osy bolsa kerek. Dünie asty üstıne tüsıp jatqan şaqta da, özge el yŋǧaily käsıp, paidaly näsıp tapqan uaqta da, bızdıŋ keiıpkerımız äu basta taŋdaǧan joldan şet ketpei, ǧylym jolynan alystamady. Tıptı erlıkke bergısız eren eŋbekter atqarǧany da belgılı. A.D.Frezorger rektor bolyp tūrǧan şaǧynda, Q.Q.Ahmetov jaratylystanu institutynyŋ direktory edı. Oqu ǧimarattarynyŋ köbı satylymǧa şyǧarylyp, jekeşelendıru degen el jelkesın qiiar kezeŋ. Osyndai qystalaŋ künde bügıngı pedagogikalyq universitettıŋ bas ǧimaraty talapaiǧa ketuge yŋǧailanǧan. Sol kezdegı basşylyq (rektormen bırge) būǧan deiın qanşama şäkırt öndırgen ordanyŋ töbesı tozyp tūrǧanyn jeleu etıp, satamyz dep şeşken. Özı oqyǧan oqu qūjyrasynyŋ är būryşy ystyq jan, būǧan qol qusyryp qala almaǧan. Ǧimaratty jumys kalpynda saktauga ülesin qosty. Deregımız bügın ertek körınse de, sol uaqytta janqiiarlyq qadam bolatyn. Keşegı kündegı bärın satu kerek degen dürbeleŋdı, üreilı sätte, ǧylym ordasy aman boluǧa tiıstı, ärı ol memlekettık beinede bolu qajet degen şyn otanşyl jürektıŋ qylyǧy bolatyn būl. Ǧylym men bılım el qazynasy bolu kerektıgın ūǧynǧan Qanat aǧamyz kerektı jabdyqtardyŋ birazyn özi alyp özı jürıp zeinettı de, beinettı ıske kırısken ( 1996-2000 būl Keŋestık jüienıŋ qūlaǧan şaǧy edı ). Qanat aǧa ärbır älsızdıŋ qasynan tabylar janaşyr aǧa, adaldyqtan taimas dos. Būny öz basymnan ötken oqiǧadan da bılemın. Ǧylymi jūmysty tastaǧan emes, doktorlyq dissetrasiiany daiyndau üşin aldyn ala dalalyq material jinau qajettigine bailanysty barlyq bos uakytty ölkemizdiŋ talai jerinde bolyp jūmys jasady. Jinalǧan materialdardy laboratoriialyk öŋdeu, himiialyq qūrylymyn anyqtau, elektrondy mikroskopiialyk ädis arqyly kletkalyk erekşelikterin anyqtau jürip jatty. Sonymen katar 90-y jyldar aiaǧynda qalamyzdy şirkei mäselesi uşyqtyrdy, aialdamalarda, saiajailarda, tipti aşyq jürıp qydyruǧa, qystan keiın taza auada demaluǧa mümkinşilik bolmaityn bolǧansoŋ, öŋir basşylygy universitetke jügındi. Joǧarǧy oqu basşylyǧy, būl jūmysty Ahmetovke iaǧni,Qanat aǧaǧa jüktedi, osylai aǧamyzda jana ǧylymi baǧyt bastalyp ketti. Oblys äkimi künde özi, uşyqtyryp turǧan mäseleni şeşu üşin kerekti mamandardy, mekeme basşylaryn jinaityn boldy, olardyŋ arasynda aǧamyz da boldy. Birak būl tüitkıldı jaidy şeşu jūmysyna kelgende, Kanat aǧamyzdyŋ, ǧylymǧa süienip jasaǧan ūsynystary dūrys dep sanalyp iske asa bastady. Jalpy ǧylymnyŋ «aqyldy küş» ekeni anyq bilindi. Bir ai boiy şirkeilerdi zertteu üşin taŋnyŋ atuy, keştiŋ batuy jūmyspen boldy. Ony tek janūiasy anyq bıledı. Tipti şirkeilerdiŋ qaidan şyǧyp, kalai köbeietini, jaryktyŋ äseri, jeldiŋ küşiniŋ äseri taǧy basqa qasietteri zertteldi. Cöitip osy künderge şeiin koldanyp jürgen ädic algoritmy jasaldy. Osy künderi obylysymyzda şirkeimen jūmysty ǧylymi käsıbi etude jürgen barlyq mamandardy Qanat Ahmetov özi taŋdap tärbielep şyǧardy, bäri derlik onyŋ şäkirtteri. Osy jūmys onyŋ öŋirge jasaǧan eŋbegi, ony oblys tūrǧyndary bilgen dūrys dep sanaimyn. Būnyŋ bärı tamyrly tärbienıŋ jemısı! Qanat aǧanyŋ öz sözı.... Auyldyŋ şetınıŋ bärı egın bolatyn, kei jerlerı jyrtylmai qalatyn, äsırese şılık maŋdary, sol jerderde boztoǧaidyŋ ūialaryn tauyp alyp qyzyqtaitynmyn, tıptı kün saiyn baryp aqyryn qaraitynmyn. Osy boztorǧaidyŋ şyryldap köterılgenı maǧan osy künge deiın ūnaidy, köktemde, jazda osy torǧailardyŋ ünın estu üşın, qolym qalt etkende dalada alşaqtau jerge baryp tūramyn. Balalyq şaǧym eske tüsedı, äkemmmen bırge bala kezımde egındı atpenen aralaitynbyz, sol üşın menı erte ūiqyly-oiau kezımde janyna ertıp alatyn. Sodan bolsa kerek dalany osy künge deiın jaqsy körem. Auyldyŋ maŋynda ädemı jer ataulary älı esımde Aqmaŋdai, Saryat, Baisal t.b. Äkemnıŋ kökıregı oiau, közı aşyq adam bolatyn, menıŋ Ahmet atamnyŋ kenjesı. Ol kısı Oibai degen jerde (käzırgı temir jol köpırı men avto köpır arasynda) Ertıstıŋ sol jaǧasynda myŋ toǧyz jüz otyzynşy jyly düniege kelıptı. Ahmet atamyz aşarşylyqtan qaşyp janūiasyn, balalaryn aman-esen alyp qalu üşın sol jyldary Işke (Novosibir obylysyna äjemızdıŋ tuystaryn panalap, Qarasuyqta bolypty), sonan el jaǧdaiy qalypqa kelgende, qaita elge oralypty. Äkem mektepke sol Qarasuyqta baryp, bastapqy mekteptı sol jerde oqyǧan eken. Atam soǧystyŋ aldynda elge oralyp kolhozdyn malyn baǧypty, onyŋ özın äkem baqqan sekıldı, sebebı Ahmet atam keş üilenıp, soǧys aldyndaǧy jyldary jasy ūlǧaiyp qalǧan bolu kerek, oǧan qosa jasy kelgen kezderde asau üiretem dep aiaǧy synyp, özı synǧan süiekterdıŋ etın kesıp alyp tastap asauǧa qaita mınıp üige kelıp, bıraz uaqyttan soŋ – aqsaq Ahmet atanyp ketıptı. Atamyz Ahmettıŋ qazǧan qūdyǧy Aksuǧa qarasty Şaŋdy degen jerde älı bar, ol jerdı osy künge deiın “Ahmet qūdyǧy” dep ataidy. Sol jerdı panalap, meken etken adamdar osy künge deiın rahymetın aitady. Soǧys jyldary äkem 11-12 jasynda kolhozdyŋ malyn baǧyp, malǧa şapqan itterdı mıngen taimen auylǧa aidap kelgende, qasqyr ekenın bıraq bılgen eken (ol jeke äŋgıme). Anam osy Kerekudıkı. Ärine äkemnıŋ de, anamnyŋ da atalary Ertıs boiyna Baiannyŋ äulielı Qyzyltau maŋynan kelgen. Ahmet atam dombyraǧa öte şeber, küi tartatyn, tıptı Baiannan köşıp kele jatqanda ınısı suǧa ketıptı, soǧan şyǧarǧan küiı de bolatyn dep äkem aitatyn. Atam tūiyq adam bolypty, küidı tarta-tarta terlep ündemei ūzaq otyratyn dep äkem eske tüsıretın. Önerdıŋ özgeşe türı dombyrany meŋgergen osy atamyzdyŋ bar qarymyn, qazynasyn baǧalar bügın şamamyz joq. Qanmen kelgen qasiet bolar qazaqtyŋ änı men küiın estıgende jan mūŋdanyp, keude tūsym mūŋdana jylary sodan bolar dep oilaimyn. Äkem, Barqy auylynda oraza, omyrtqa uaqytynda jinaǧan aqsaqaldarǧa batyrlar jyryn oqityn, sonda älgı kısıler kei jerlerınde külıp, kei jarlerınde jylap otyratyn Mekteptı äkem jaiau, jetınşı auyldan (Leninskii) jolşybai bara jatqan, kele jatqan kölıkpen baryp Aqköl mektebınde bıtırgen. Sonan soŋ Pavlodardaǧy “auyl şaruaşylyq mektebınen” agronom mamandyǧyn alǧan, sonan soŋ Ermak “maşina traktor stansiiasynda” agronom, komsomolda qyzymet atqarypty, Peschanoeda agronom boldy , ol jaqta astyq bıtık,küştı şyǧatyn, Kenjekölde agronom bolyp zeinetke şyqty. Qambar atamyzdy özımız anyq etene tanymasaq ta, bes uaqyt namazynan qalmaǧan maŋaiyna sily, nasihaty keŋ aqsaqal bolǧanyn özımız de kördık. Ūstaz Maǧan üige üi tapsyrmasynan basqa taǧy da oilandyratyn tapsyrma beretın ūǧalımder ūnaidy. Lili Tomlin Qanat aǧa tua bıttı ūstaz. Men qai kezde barsam da kabinetı bosamaidy. Esıgınıŋ aldynda jazyp jatqan, iia jazbaq maqalasyn qūşaqtap tūrǧan studentter, magistranttar, doktaranttar tıptı oquşylardy da köremın. Öz qyzym med.akademiiaǧa tapsyrmaq bolyp daiaralar kısı ızdegende...”özderıŋde Qanat Qambarūly bar emes pe” degende tosylyp qalǧanymyz da şyndyq. Uaqyty qymbat aǧanyŋ mazasyn alǧymyz kelmegenımız ras artynan. Jūmyspen jürer, zertter sferasy keŋ ǧalymnyŋ qasynda özıŋ de artyq söilemeuge, saǧatyn parşalamauǧa tyrysaryŋ belgılı. Men Qanat aǧanyŋ aldynan qanşama şäkırtter ösıp-önıp şyǧyp, kandidat bolyp ketkenın bılemın. Tıptı keibırımen özı jazyp jürgen taqyrybyndaǧy bar eŋbegın suyryp berıp, qorǧatyp bügın aldy prorektorlar t.b. qyzmetterde jürgenınen de habardarmyn. Şäkırtı bolyp jürıp şuaǧyn körgender, şalqaq ketıp jatady. Qanat aǧa arqasynda bıraz gylym kandidattary jäne biologiiadan PhD ataqtaryn aldy, olar Almaty universitetterınde, reseidıŋ Novosibirsk qalasyndaǧy gylymi zertteu institutynda, özımızdıŋ qalamyzdaǧy universitetterde qyzymetterın atqaryp jür. Jastar össın degen aǧa köŋılmen ūsynǧan ǧylymi jobalarymen bügın ataqty-daŋqty bolyp jürgender de belgılı. Ülken joldaǧy ırı qadamdy, darhan jürektı ǧalym Qanat aǧam “būnyŋyz ne” dep sūrap qalǧanymyzda, küle, jüre jauap beredı. -Alatynymyz bolǧan soŋ alady da,-dep jymiiady da qoiady. Qanat aǧa Qambarūlynyŋ aldyn körgen qanşa şäkırttı körsem de ūstazy jaily beisuat äŋgıme aitqan bır adamdy körmeppın! Būl orasan zor baǧa. Qanat Qambarūlymen är är äŋgıme özgeşe bır qūbylys. Älem ädebietı men tarihynan mol habardar būl kısı qai salada bolsyn qamşy saldyrmaidy. El tarihy men älem tarihy jaily öz ūstanymyn ūsynyp, ony qorǧai da bıledı . Tereŋ intellektıŋ, baiypty bılımnıŋ tuyn köterıp, sybai şyǧarmai özı jöndep otyrady. Ǧūn tarihymen bastap, Orhon-Enesai jazbalaryn eske sala söilegende “men ädebietşımın” degenderdı tosyltar söz aita alady. Sondai tūstarda alaş qairatkelerınen qalǧan sypa mınez, eskı qazaqi aqsüiektık bet beredı. Kereku öŋırındegı köp adamdy tanidy. Qasietterımen bıledı. Jaqsysy men jamanyn qauzap taldamaidy. Keibırımız sekıldı kırısıp ketıp epitet, metaforasyz söilep ketpeidı. Būrynǧy eskılıktı aqsaqaldar sekıldı eşkım jaily kesıp aitpaidy. Kım turaly bolsyn jamandap, sögıp aitqanyn estımeppın. Būl qajyrly ışkı quattyŋ belgısı dep ūǧamyn. Qanat aǧa sözı.... Menen keiın bır ınım bar , qaryndasym bolǧan qaitys boldy, odan qalǧan bır ūl bar Joldasym Gülşat, ekı balam bar – bır qyz, bır ūl . Ūldan ekı nemere bar tūnǧyşy Aqylbek, kışısı Aldiiar degen «batyrlar». Osy küngı qyzyǧym solar. Aqylbek dep tūnǧyş şöberesın äkem atap kettı, Ahmet atam özınıŋ ınısınıŋ esımın, şöbereŋe qoi degen bolu kerek. Men Peschanoe orta mektebın bıtırdım, Pavlodar montajdau tehnikumynda oqydym sonan soŋ Pavlodar pedagogikalyq institutynda Lenin stipendiaty bolyp 1985 jyly tämamdadym. Kaz SSR ǦA Zoologiia institutynda biologiia gylymdarynyŋ doktory, professor Panin V.Iа. jetekşılıgımen kandidattyq 1990 j, 2004 doktorlyq dissertasiia qorǧadym. Dissetasiiama bata bergender esımderımen maqtanamyn olar akademik Gvozdev E.V. - Kaz SSR ǦA vise prezidentı bolǧan adam – SSSR belgılı parazitologı, ol kısı maǧan bıraz kıtaptaryn silap kettı, öz kıtaphanasynan. Ş.K. Satpaeva –belgılı medik, medisina ǧylymdarynyŋ doktory,sebebı menıŋ ǧylymi jūmystarym parazitologiia medisinaǧada qatynasy bar. Bügın qalyŋ jarnama, qyzyl jasyldy sözge qūmarmyz. Menımşe eŋ basty dertımız qasymyzdaǧy JAQSYNY BAIQAUDAN qalyp baramyz. El üşın ter tögıp jürgen, naǧyz eŋbek torylary sözdıŋ emes- ıstıŋ ielerı eskerusız qalyp qoiatyn sekıldı. Şyn ǧalym Qanat aǧa Qambarūly jaily būl keŋ aitylar sözdıŋ bır parasy,qalaǧany keiın. P. S. Bügıngı künde sız zerttep jürgen sala nege jetkızedı degenbız.. .Ǧylymy damyǧan el ǧana täuelsız bolady endı, bızdıkı keiıngı ūrpaq jatqa qolyn jaiyp qalmasyn degen bır ümıt,-dedı Qanat aǧa...Cerık Elıkbai,
jazuşy
