Respublikalyq qanatqaqty jobalardy ıske asyruǧa qatysuǧa Jetısudaǧy käsıporyndar men nysandardyŋ jaǧdaiy jetedı. Solai bolǧanda «jetısulyq» mazmūnnyŋ ülesı bırte-bırte ūlǧaiyp, jaŋa jūmys oryndary aşylyp, öŋırdıŋ äleumettık mäselelerın şeşuge edäuır yqpal etpek. Oǧan barlyq mümkındıkter bar. Bügın Taldyqorǧan qalasy men Köksu audanyndaǧy önerkäsıp oryndaryn aralaǧan oblys äkımı Beibıt İsabaev osy mäselege nazar audardy,- Jetısu oblysy äkımınıŋ baspasöz qyzmetı.
Mäselen, elektr jelısı qūrylysyna arnalǧan temırbeton būiymdary men konstruksiialaryn şyǧaruǧa mamandanǧan «Temırbeton» JŞS-nyŋ öndırıstık quaty - 65 myŋ m3. Mūnda 400-den astam adam eŋbek etedı.
Käsıporynnyŋ täjıribesı men mümkındıgın eskergen oblys äkımı B.İsabaev zauyt basşylyǧyna Balqaş maŋyndaǧy Moiynty-Dostyq temırjol tarmaǧynyŋ qūrylysyna qatysty respublikalyq jobany ıske asyruda öz mümkındıkterın synap köru kerektıgın aitty. Būl temırjol tarmaǧynyŋ jalpy ūzyndyǧy 530 km, sonyŋ 351 şaqyrymy oblys aumaǧynan ötedı. Joba 3 jylǧa josparlanǧan, biyl bastalady. Osy joba bailanys jüiesınıŋ temırbeton tırekterın öndırıp jetkızudı qajet etedı. Būl rette kompaniianyŋ mūndai qūrylysta täjıribesı mol. Elordada «Nūr joly» temırjol vokzalyn jäne Almaty-Şu temırjolyn saluǧa qatysqan. Sondai-aq Besköl-Aqşi, Aqşi-Köktūma-Aqtoǧai elektr jelısın tartu da maŋyzdy jobalardyŋ bırı bola alady. Üşınşıden «Temırbeton» aryq jüielerıne arnalǧan naua şyǧarumen de ainalysady. Sondyqtan käsıporynnyŋ oblystaǧy irrigasiialyq jüielerdı qalpyna keltıru jūmystaryna qatysuyna bolady. Alaköl jaǧalauyn bekıtuge de belsene kırısse, nūr üstıne nūr bolar edı. Ol üşın naqty joba äzırlenuı kerek. 20 jyldyq jūmys täjıribesı bar «Temırbeton» JŞS jūmystyŋ barlyq spektoryn – jobalaudan bastap daiyndau men ornatuǧa deiıngı barlyq jūmystardy atqarady. Atap ötsek, ötken jyly käsıporyn biudjetke 2,4 mlrd teŋge salyq kırısın kırgızgen.
«JLC Süt» JŞS zauyty süt önımderınıŋ 50-den astam türın şyǧarady. Süt osy öŋırdegı «Karimov», «Tastöbe» süt fermalarynan jinalady. Käsıporynda 230 adam jūmys ısteidı. Nysandy keŋeite tüsu üşın tauarly süt fermalaryn damytudyŋ maŋyzy zor. Oblys äkımınıŋ aituynşa, şikızat ızdep äure bolmau üşın zauyttyŋ özı şaǧyn şaruaşylyqtardy bırıktıretın zäkırlı käsıporyn bola alady. Ol üşın mäselenı şeşuge keşendı türde qarau kerek.
Köksu qant zauyty da öz jūmysyn jalǧastyruda. Ötken jyldan bastap käsıporyn üzdıksız jūmys ısteuge köşıp, qyzylşamen bırge qamys öŋdeudı de jolǧa qoiǧan. Nauryz aiynan bastap 21 myŋ tonna qant qamysy öŋdelgen, taǧy 22 myŋ tonnasy juyq arada zauytqa jetkızıledı, jol üstınde. Jalpy qant qamysyna berıletın memlekettık kvota kölemı 50 myŋ tonna. Küzden bastap zauyt qant qyzylşasyn öŋdeuge köşedı.
Jalpy qant maŋyzdy azyq-tülıkke jatatyn bolǧandyqtan qant öndırısın damytuǧa öŋırde basa män berılıp otyr. Biylǧy jyly 295 myŋ tonna şikızat öŋdeu josparlanyp otyr, sonyŋ ışınde şamamen 200 myŋ tonnasy qant qyzylşasy, odan 100 myŋ tonna qant öndırıluı tiıs. Jalpy 2025 jylǧa qarai tättı tübırdı 15 myŋ gektarǧa deiın jetkızu mejelengen. Jergılıktı şaruaşylyqtarǧa uäde etılgendei, qazır qyzylşanyŋ är kelısıne berıletın tölem 30 teŋgenı qūrap otyr. Onyŋ teŋ jartysy zauyttyŋ, jarty somasy subsidiia esebınen tölenedı. Būdan bölek Köksu qant zauyty alys audandardan jetkızıletın qyzylşanyŋ tasymaly üşın de belgılı kölemde tölem jasaidy.
Jüie qūrauşy käsıporyndar qataryn arttyruda «Taldyqorǧan» industrialdy aimaǧynyŋ maŋyzy zor. Aimaqta qajettı infraqūrylymdar jürgızılgen. Mūndaǧy jūmys ıstep tūrǧan käsıporynnyŋ bırı - «Jetısu Majiko Agrokeşenı» JŞS. Ol täulıgıne 400 tonna önım şyǧaruǧa qauqarly. Käsıporynda kūnbaǧys pen raps öŋdeledı. Ökınışke qarai äzırge şikızat Reseiden tasymaldanady. Beibıt İsabaev būl rette jergılıktı şaruaşylyqtarmen bailanys ornatu mäselesın pysyqtaudy tapsyrdy. Eger şaruaşylyqtar künbaǧys ösırse, onda käsıporyndy şikızatpen qamtamasyz etumen qatar, köpegen adamnyŋ jūmyspen qamtyluyna jaǧdai tuady. Oblys basşylyǧy öz tarapynan būl salany ılgerıletuge qandai qoldau şaralary qajettıgın zerdeleudı tapsyrdy.
Atap ötsek, bügıngı künı industrialdy aimaqta «Jetısu eksport» JŞS, «Bars technologie» JŞS, «TK «Gazoblok» JŞS, «Jetysu Ceramic» JŞS siiaqty jobalar qolǧa alynuda. Būlarda 210-nan astam jūmys orny qūrylyp, 12 mlrd. teŋge şamasynda investisiia tartylady. Qūrylys materialdaryn, akkumuliator batareialaryn öndıretın zauyttar, astyq saqtau qoimasynyŋ qūrylystaryn jürgızu jospary bar. Oblys äkımınıŋ aituynşa, industrialdy aimaqtyŋ auqymyn keŋeitıp, jaŋa investorlarmen jūmys ısteu üşın qoldanystaǧy jäne josparlanǧan jobalar ornalasqan jerlerden bölek kemınde 100 ga jer rezervte boluy tiıs. Al öndırıstık aimaqtyŋ auqymyn keŋeitu, invetorlar tartu – basty maqsattyŋ bırı.
«Aisūlu» tıgın fabrikasynyŋ ırgesın keŋeituge mümkındıgı bar. Bügıngı künı mūnda 100 adam jūmys ısteidı, ortaşa jalaqysy kırısıne qarai 100-200 myŋ teŋge aralyǧynda. Qyzmetkerler tegın tüskı aspen, kölık tasymalymen qamtamasyz etılgen. Käsıporynnyŋ aşylǧanyna köp uaqyt ötpegenımen, önımnıŋ 200-dei türın şyǧara alady, 250-den astam kompaniiamen ärıptestık bailanys ornatylǧan. Atap aitqanda olarǧa arnaiy jūmys kiımın, medisinalyq halattar, tösek jaimalaryn tıgedı. Beibıt İsabaev tıgın fabrikasy öŋırdegı medisina mekemelerın tömen baǧada öz önımderımen qamtamasyz etse, tapsyrys kölemın ūlǧaitu esebınen kırısın arttyruǧa bolatynyn aitty. «Memlekettık tapsyrystyŋ arqasynda 2-3 jylda şaǧyn käsıporyn aiaǧyna nyq tūryp, jergılıktı naryqta öz ornyn aiqyndai alady, tūraqty tūtynuşylar tabady, iaǧni öndırısın keŋeitıp, tūraqty jūmys oryndarynyŋ sanyn, jūmyskerlerınıŋ jalaqysyn köbeitedı. Būl qarapaiym halyq üşın paidaly. Biudjetke salyq tüsımderı artady, biznestıŋ äleumettık jauapkerşılıgı oryndalady. Memleket pen biznestıŋ arasyndaǧy osyndai jūmys mehanizmı tūrǧyndardyŋ äl-auqatyn arttyruǧa yqpal etuı tiıs», - dedı B. İsabaev.Taldyqorǧandaǧy qala qūrauşy ırgelı käsıporynnyŋ bırı - akkumuliator batareialaryn şyǧaratyn «Qainar-AKB» zauyty. Käsıporyn önımderın Reseige, Qytaiǧa, Äzerbaijanǧa, Täjıkstanǧa, Auǧanstanǧa, Özbekstanǧa, Gruziiaǧa, Türkmenstan jäne Qyrǧyzstanǧa, BAÄ-ge, Polşaǧa, İtaliiaǧa eksporttap otyr. Öndırıstık quaty jylyna 3,6 mln akkumuliator batareialaryn şyǧaruǧa jetedı, 1200 jūmys ısteidı. Täulıgıne 10-11 myŋ akkumuliator öndıredı, būdan bölek tozyǧy jetken nemese qoldanuǧa jaramsyz akkumuliator batareialaryn qaita öŋdeitın seh jūmys ısteidı. Bügıngı künı zauyttyŋ ırı tapsyrystardy oryndauǧa barlyq mümkındıgı bar.
«JLC Süt» JŞS zauyty süt önımderınıŋ 50-den astam türın şyǧarady. Süt osy öŋırdegı «Karimov», «Tastöbe» süt fermalarynan jinalady. Käsıporynda 230 adam jūmys ısteidı. Nysandy keŋeite tüsu üşın tauarly süt fermalaryn damytudyŋ maŋyzy zor. Oblys äkımınıŋ aituynşa, şikızat ızdep äure bolmau üşın zauyttyŋ özı şaǧyn şaruaşylyqtardy bırıktıretın zäkırlı käsıporyn bola alady. Ol üşın mäselenı şeşuge keşendı türde qarau kerek.
Köksu qant zauyty da öz jūmysyn jalǧastyruda. Ötken jyldan bastap käsıporyn üzdıksız jūmys ısteuge köşıp, qyzylşamen bırge qamys öŋdeudı de jolǧa qoiǧan. Nauryz aiynan bastap 21 myŋ tonna qant qamysy öŋdelgen, taǧy 22 myŋ tonnasy juyq arada zauytqa jetkızıledı, jol üstınde. Jalpy qant qamysyna berıletın memlekettık kvota kölemı 50 myŋ tonna. Küzden bastap zauyt qant qyzylşasyn öŋdeuge köşedı.
Jalpy qant maŋyzdy azyq-tülıkke jatatyn bolǧandyqtan qant öndırısın damytuǧa öŋırde basa män berılıp otyr. Biylǧy jyly 295 myŋ tonna şikızat öŋdeu josparlanyp otyr, sonyŋ ışınde şamamen 200 myŋ tonnasy qant qyzylşasy, odan 100 myŋ tonna qant öndırıluı tiıs. Jalpy 2025 jylǧa qarai tättı tübırdı 15 myŋ gektarǧa deiın jetkızu mejelengen. Jergılıktı şaruaşylyqtarǧa uäde etılgendei, qazır qyzylşanyŋ är kelısıne berıletın tölem 30 teŋgenı qūrap otyr. Onyŋ teŋ jartysy zauyttyŋ, jarty somasy subsidiia esebınen tölenedı. Būdan bölek Köksu qant zauyty alys audandardan jetkızıletın qyzylşanyŋ tasymaly üşın de belgılı kölemde tölem jasaidy.
Jüie qūrauşy käsıporyndar qataryn arttyruda «Taldyqorǧan» industrialdy aimaǧynyŋ maŋyzy zor. Aimaqta qajettı infraqūrylymdar jürgızılgen. Mūndaǧy jūmys ıstep tūrǧan käsıporynnyŋ bırı - «Jetısu Majiko Agrokeşenı» JŞS. Ol täulıgıne 400 tonna önım şyǧaruǧa qauqarly. Käsıporynda kūnbaǧys pen raps öŋdeledı. Ökınışke qarai äzırge şikızat Reseiden tasymaldanady. Beibıt İsabaev būl rette jergılıktı şaruaşylyqtarmen bailanys ornatu mäselesın pysyqtaudy tapsyrdy. Eger şaruaşylyqtar künbaǧys ösırse, onda käsıporyndy şikızatpen qamtamasyz etumen qatar, köpegen adamnyŋ jūmyspen qamtyluyna jaǧdai tuady. Oblys basşylyǧy öz tarapynan būl salany ılgerıletuge qandai qoldau şaralary qajettıgın zerdeleudı tapsyrdy.
Atap ötsek, bügıngı künı industrialdy aimaqta «Jetısu eksport» JŞS, «Bars technologie» JŞS, «TK «Gazoblok» JŞS, «Jetysu Ceramic» JŞS siiaqty jobalar qolǧa alynuda. Būlarda 210-nan astam jūmys orny qūrylyp, 12 mlrd. teŋge şamasynda investisiia tartylady. Qūrylys materialdaryn, akkumuliator batareialaryn öndıretın zauyttar, astyq saqtau qoimasynyŋ qūrylystaryn jürgızu jospary bar. Oblys äkımınıŋ aituynşa, industrialdy aimaqtyŋ auqymyn keŋeitıp, jaŋa investorlarmen jūmys ısteu üşın qoldanystaǧy jäne josparlanǧan jobalar ornalasqan jerlerden bölek kemınde 100 ga jer rezervte boluy tiıs. Al öndırıstık aimaqtyŋ auqymyn keŋeitu, invetorlar tartu – basty maqsattyŋ bırı.
