Osydan biraz ýaqyt buryn belgili bir tulǵa aqyn jáne batyr Mahambetti Abaıdan bıik kóremin, dep aıtyp edi. Endi mine qamshy.kz saıtynda "Abaı 21 ǵasyrda ómir súrse, ary ketse bloger bolatyn edi" degen maqala jarııalandy. Osy maqalada aıtqany jarııalanǵan bir kásipker óziniń aıtqanyn aqıqat de sanaıdy: "Aıtqanym bireýge unamas. Biraq aqıqatty aıtatyn kez keldi dep oılaımyn. Ony dál qazir qabyldaı almasańyzdar da, bolashaq urpaq túsinedi dep úmittenemin. Qazaqtyń maqtanyshy kim deseń bári Abaı deıdi. Men munymen kelispeımin. Abaıdy óz basym moıyndamaımyn" . Kásipkerdiń aıtqany ózine aqıqat ekeni aıan. Jáne zaıyrly memlekette árkim óz pikirin bildirýge erikti. Basqalar onyń aýzyna "qaqpaq bolmaıtyny" da ras. Qaqpaq bolmaıdy da.
Men de ózimniń aqıqatymdy alǵa tartaıyn. Birinshiden "O dúnıelik bolǵandar aıaq-qolyn sermep ózin qorǵaı almaıdy". Bul aqıyq aqyn Ábdilda Tájibaıulynyń aqıqaty. Bunymen eshkim de, tipti osy kásipker de talasa almas. Kásipker osyny bile otyryp Abaı týraly aıtyp otyr. Árıne erki bar, aıtsyn. Abaı báribir Abaı bolyp qala beredi.
Kásipker suraqty tótesinen qoıypty da óz suraǵyna ózi jaýap beripti: "Abaı qandaı jaqsylyǵy úshin osynsha dáripteledi? Qıyn-qystaý zamanda qol bastady ma, el bastady ma? Ol tipti aýyl basqarǵan emes. Ol aqyldy, jaqsy adam. Biraq búkil qazaq úlgi bolarlyqtaı kemeńger tulǵa emes". Abaıdy "búkil qazaq úlgi alatyndaı kemeńger emes" dep aıtqan kásipker Abaıdyń nege úlgi bola almaıtyny týraly birde bir ýáj keltirmegen. Abaıdyń óleńderi, onyń qara sózderi, eshteńesi joqtaı.
Osylaı degen kásipker aqynnyń ákesin maqtapty: "Qunanbaı naǵyz azamattyǵymen kózge túsken adam. El basqardy. Shynymen de úlgi bolarlyq tulǵa". Kásipkerdiń bul sózimen tipti de talasýdyń qajeti joq. Nege? Sebebi kásipker bul pikirinde Qunanbaıdyń da úlgi bolarlyq bir isin naqty mysal retinde keltirmegen. Solaı bola tura "Abaı bizdiń zamanymyzda ómir súrse ary ketse tanymal bloger ǵana bolatyn edi" deıdi. Al qurmetti tanymal blogerler kásipkerdiń osy pikirine "Biz búgin Abaıdan kem emespiz" dep ún qosar ma eken, álde únsiz qalar ma eken?
Kásipker Abaı týraly: "Birinshi qara sózinde osy jasqa kelip ne bitirdim, endi ne istemekpin degen oıǵa keledi. Ol kezde Abaı 45-te bolatyn. Demek 45 jasqa deıin Abaı túk bitirmegen. Qur qydyrǵan, dombyra tartqan. Eshnárse istegisi kelmegen" dep jazady. Al, endi ózderińiz oılap kórińizdershi, shynymen de "...45 jasqa deıin Abaı túk bitirmegen. Qur qydyrǵan, dombyra tartqan" ba?
Sonymen kásipker: "Osynyń bárin ne úshin aıtyp otyrmyn, maqsatym ne?" dep suraq qoıady. Jáne óz suraǵyna ózi: "Keńes úkimeti qazaqtyń ıgi jaqsylaryn qurtyp tyndy. Biraq halyqty aldaı turýy shart edi. Sondyqtan úlgi bolarlyq tulǵa retinde Abaıdy tańdap aldy. Áýezov bolsa artylǵan mindetti joǵary deńgeıde atqaryp shyqty" dep jaýap bergen.
Kásipkerdiń tujyrym jasaýy da qyzyq: "Áýezov bolsa artylǵan mindetti joǵary deńgeıde atqaryp shyqty" deıdi. Sonda "Abaı joly" syndy álemniń kóptegen tilderine aýdarylǵan roman-epopeıa jazý bıliktiń tapsyrmasyn op-ońaı oryndaýǵa bolatyn is dep oılaıtynyn jasyrmaıdy. Kásipkerdiń bul oıyn qoldaıtyndar bar ma eken?
Odan ary qaraı kásipker "Biz áli kúnge deıin Abaı sııaqtymyz. Qazaq otyryp alyp oılanǵandy, aspanǵa qarap armandaǵandy, eshnirse isteýge qulqy joq, ómirden baz keshýge daıar. Munyń bári sol ıdeologııanyń, jaqsy pıardyń tikeleı áseri" deıdi. Biraq nege ekeni belgisiz sózin "men" dep bastap "biz" dep kópshiliktiń atynan sóılep ketkeni de túsiniksiz. ("eshnirse" dep maqalada keltirgendeı kóshirip jazdym. Bul sóz "á" árpi arqyly "eshnárse" dep jazylady).
Kásipker taǵy bylaı deıdi: "Shyn mánisinde qazaqta úlgi bolarlyq tulǵalar kóp. Kereı men Jánibek, Qasym han, Abylaı handar naǵyz azamattar. Solar sııaqty bolýǵa umtylýymyz tıis. Sonda ǵana myqty bolamyz". Buǵan ne deýge bolady? Eshteńe de. Sebebi eshqandaı naqty saraptamalyq oılar joq. Jalpylama aıtylǵan sóz.
Kásipker "Erikkennen Abaıǵa tıisip otyrǵanym joq" deıdi. Onyń joǵaryda keltirgen sózderinen uly Abaıǵa tıisken eshteńe baıqamadym.
qamshy.kz kásipkerdiń sýretin Abaıdyń sýretinen buryn ornalastyrypty. Esimin de atapty. Maqul, bulaı etý ózderiniń erki.
Al, men Abaıdyń atyn jazdym. Sebebi men Abaıdy bilemin. Kásipkerdiń atyn jazǵan joqpyn, sebebi ol atyn ataıtyndaı alyp bara jatqan pikir bildirgen joq.
Kásipker óziniń pikirin: "...bolashaq urpaq túsinedi dep úmittenemin" depti.
Al, siz ne deısiz, qurmetti zamandas bolashaq urpaq kásipkerdiń sózinen ne túsiner eken? Eger onyń sózderi bolashaq urpaqqa jetse, árıne. Aı qaıdam, jete qoıar ma eken?
Berdaly OSPAN,
"ADYRNA" ulttyq portaly.
