Osydan bıraz uaqyt būryn belgılı bır tūlǧa aqyn jäne batyr Mahambettı Abaidan biık köremın, dep aityp edı. Endı mıne qamshy.kz saitynda "Abai 21 ǧasyrda ömır sürse, ary ketse bloger bolatyn edı" degen maqala jariialandy. Osy maqalada aitqany jariialanǧan bır käsıpker özınıŋ aitqanyn aqiqat de sanaidy: "Aitqanym bıreuge ūnamas. Bıraq aqiqatty aitatyn kez keldı dep oilaimyn. Ony däl qazır qabyldai almasaŋyzdar da, bolaşaq ūrpaq tüsınedı dep ümıttenemın. Qazaqtyŋ maqtanyşy kım deseŋ bärı Abai deidı. Men mūnymen kelıspeimın. Abaidy öz basym moiyndamaimyn" . Käsıpkerdıŋ aitqany özıne aqiqat ekenı aian. Jäne zaiyrly memlekette ärkım öz pıkırın bıldıruge erıktı. Basqalar onyŋ auzyna "qaqpaq bolmaityny" da ras. Qaqpaq bolmaidy da.
Men de özımnıŋ aqiqatymdy alǧa tartaiyn. Bırınşıden "O dünielık bolǧandar aiaq-qolyn sermep özın qorǧai almaidy". Būl aqiyq aqyn Äbdılda Täjıbaiūlynyŋ aqiqaty. Būnymen eşkım de, tıptı osy käsıpker de talasa almas. Käsıpker osyny bıle otyryp Abai turaly aityp otyr. Ärine erkı bar, aitsyn. Abai bärıbır Abai bolyp qala beredı.
Käsıpker sūraqty tötesınen qoiypty da öz sūraǧyna özı jauap berıptı: "Abai qandai jaqsylyǧy üşın osynşa därıpteledı? Qiyn-qystau zamanda qol bastady ma, el bastady ma? Ol tıptı auyl basqarǧan emes. Ol aqyldy, jaqsy adam. Bıraq bükıl qazaq ülgı bolarlyqtai kemeŋger tūlǧa emes". Abaidy "bükıl qazaq ülgı alatyndai kemeŋger emes" dep aitqan käsıpker Abaidyŋ nege ülgı bola almaityny turaly bırde bır uäj keltırmegen. Abaidyŋ öleŋderı, onyŋ qara sözderı, eşteŋesı joqtai.
Osylai degen käsıpker aqynnyŋ äkesın maqtapty: "Qūnanbai naǧyz azamattyǧymen közge tüsken adam. El basqardy. Şynymen de ülgı bolarlyq tūlǧa". Käsıpkerdıŋ būl sözımen tıptı de talasudyŋ qajetı joq. Nege? Sebebı käsıpker būl pıkırınde Qūnanbaidyŋ da ülgı bolarlyq bır ısın naqty mysal retınde keltırmegen. Solai bola tūra "Abai bızdıŋ zamanymyzda ömır sürse ary ketse tanymal bloger ǧana bolatyn edı" deidı. Al qūrmettı tanymal blogerler käsıpkerdıŋ osy pıkırıne "Bız bügın Abaidan kem emespız" dep ün qosar ma eken, älde ünsız qalar ma eken?
Käsıpker Abai turaly: "Bırınşı qara sözınde osy jasqa kelıp ne bıtırdım, endı ne ıstemekpın degen oiǧa keledı. Ol kezde Abai 45-te bolatyn. Demek 45 jasqa deiın Abai tük bıtırmegen. Qūr qydyrǧan, dombyra tartqan. Eşnärse ıstegısı kelmegen" dep jazady. Al, endı özderıŋız oilap körıŋızderşı, şynymen de "...45 jasqa deiın Abai tük bıtırmegen. Qūr qydyrǧan, dombyra tartqan" ba?
Sonymen käsıpker: "Osynyŋ bärın ne üşın aityp otyrmyn, maqsatym ne?" dep sūraq qoiady. Jäne öz sūraǧyna özı: "Keŋes ükımetı qazaqtyŋ igı jaqsylaryn qūrtyp tyndy. Bıraq halyqty aldai tūruy şart edı. Sondyqtan ülgı bolarlyq tūlǧa retınde Abaidy taŋdap aldy. Äuezov bolsa artylǧan mındettı joǧary deŋgeide atqaryp şyqty" dep jauap bergen.
Käsıpkerdıŋ tūjyrym jasauy da qyzyq: "Äuezov bolsa artylǧan mındettı joǧary deŋgeide atqaryp şyqty" deidı. Sonda "Abai joly" syndy älemnıŋ köptegen tılderıne audarylǧan roman-epopeia jazu bilıktıŋ tapsyrmasyn op-oŋai oryndauǧa bolatyn ıs dep oilaitynyn jasyrmaidy. Käsıpkerdıŋ būl oiyn qoldaityndar bar ma eken?
Odan ary qarai käsıpker "Bız älı künge deiın Abai siiaqtymyz. Qazaq otyryp alyp oilanǧandy, aspanǧa qarap armandaǧandy, eşnırse ısteuge qūlqy joq, ömırden baz keşuge daiar. Mūnyŋ bärı sol ideologiianyŋ, jaqsy piardyŋ tıkelei äserı" deidı. Bıraq nege ekenı belgısız sözın "men" dep bastap "bız" dep köpşılıktıŋ atynan söilep ketkenı de tüsınıksız. ("eşnırse" dep maqalada keltırgendei köşırıp jazdym. Būl söz "ä" ärpı arqyly "eşnärse" dep jazylady).
Käsıpker taǧy bylai deidı: "Şyn mänısınde qazaqta ülgı bolarlyq tūlǧalar köp. Kerei men Jänıbek, Qasym han, Abylai handar naǧyz azamattar. Solar siiaqty boluǧa ūmtyluymyz tiıs. Sonda ǧana myqty bolamyz". Būǧan ne deuge bolady? Eşteŋe de. Sebebı eşqandai naqty saraptamalyq oilar joq. Jalpylama aitylǧan söz.
Käsıpker "Erıkkennen Abaiǧa tiısıp otyrǧanym joq" deidı. Onyŋ joǧaryda keltırgen sözderınen ūly Abaiǧa tiısken eşteŋe baiqamadym.
qamshy.kz käsıpkerdıŋ suretın Abaidyŋ suretınen būryn ornalastyrypty. Esımın de atapty. Maqūl, būlai etu özderınıŋ erkı.
Al, men Abaidyŋ atyn jazdym. Sebebı men Abaidy bılemın. Käsıpkerdıŋ atyn jazǧan joqpyn, sebebı ol atyn ataityndai alyp bara jatqan pıkır bıldırgen joq.
Käsıpker özınıŋ pıkırın: "...bolaşaq ūrpaq tüsınedı dep ümıttenemın" deptı.
Al, sız ne deisız, qūrmettı zamandas bolaşaq ūrpaq käsıpkerdıŋ sözınen ne tüsıner eken? Eger onyŋ sözderı bolaşaq ūrpaqqa jetse, ärine. Ai qaidam, jete qoiar ma eken?
Berdaly OSPAN,
"ADYRNA" ūlttyq portaly.
