Prezident Qasym-Jomart Toqaev «Ädılettı Qazaqstan: zaŋ men tärtıp, ekonomikalyq ösım, qoǧamdyq optimizm» atty Qazaqstan halqyna Joldauynda ūlt densaulyǧyn nyǧaituǧa jäne azamattardy äleumettık qoldau jüiesın qaita jandandyruǧa baǧyttalǧan keşendı şaralardy jüzege asyru mındetın qoidy.
Memleket basşysynyŋ tapsyrmalaryn jüzege asyru aiasynda elımızde densaulyq saqtau salasyn sapaly türde jaŋǧyrtuǧa baǧyttalǧan jüielı şaralar keşenı jüzege asyryluda. Būl jūmys ärbır azamat üşın medisinalyq kömektıŋ qoljetımdılıgı men sapasyn arttyruǧa baǧyttalǧan. Basty maqsat – halyqtyŋ ömır süru jasyn ūzarta tüsu. 2025 jyly 14 şıldede mındettı medisinalyq saqtandyru mäselelerı jönındegı jaŋa Zaŋǧa qol qoiyluy maŋyzdy qadamdardyŋ bırı boldy.
«Memleketımızdıŋ erekşe basymdyqtarynyŋ bırı – halyqtyŋ densaulyǧyn qorǧau. Bızdıŋ maqsatymyz 2029 jylǧa qarai halyqtyŋ ortaşa ömır süru ūzaqtyǧyn 77 jasqa deiın jetkızu. Jalpy būl maqsat qoljetımdı. Jyl saiynǧy dinamikada halyqtyŋ densaulyǧynyŋ oŋ körsetkışterı baiqalady. 2024 jyldyŋ qorytyndysy boiynşa halyqtyŋ ortaşa kütıletın ömır süru ūzaqtyǧy alǧaş ret 75 jastan asty. Memleket basşysy men Ükımettıŋ qoldauy arqasynda halyq densaulyǧynyŋ negızgı körsetkışterın jaqsartuǧa mümkındık tuyp otyr», – dep atap öttı densaulyq saqtau ministrı Aqmaral Älnazarova.
MÄMS jüiesı engızılgennen berı densaulyq saqtau salasyn qarjylandyru kölemı üş esege artty. Būl halyqtyŋ joǧary tehnologiialyq jäne qymbat qyzmetterge qoljetımdılıgın keŋeituge mümkındık berdı.
Endı barlyq medisinalyq kömek naqty ekı bölıkke bölınedı: el tūrǧyndarynyŋ barlyǧyna memleket tolyq kepıldık beretın bazalyq paket jäne saqtandyrylǧan azamattarǧa arnalǧan keŋeitılgen saqtandyru paketı.
«14 şıldede tiıstı Zaŋǧa qol qoiyldy. Osy Zaŋ boiynşa mındettı äleumettık medisinalyq saqtandyru men tegın medisinalyq kepıldendırılgen kömek kölemı paketterınıŋ ara-jıgı naqty bölınetın bolady. Saqtandyru märtebesıne qaramastan barlyq azamattarǧa eŋ köp taralǧan jäne äleumettık mänı bar aurular boiynşa skrinigter qoljetımdı bolady. Onkologiialyq, jürek qan tamyrlary aurularyn erte anyqtauǧa arnalǧan skrinigterdıŋ jaŋa türlerı engızılude. Sondai-aq midaǧy qan ainalymy būzyluyn erte anyqtau üşın 50 jastan asqan er azamattarymyzǧa jaŋa skrinig türı engızıledı. Äleumettık mänı bar aurularǧa küdık tuǧan jaǧdaida tekseruler barlyǧyna tegın bolady», – dep atap öttı Aqmaral Älnazarova.
«Mındettı äleumettık medisinalyq saqtandyru turaly» Zaŋda densaulyq saqtau jüiesınıŋ qarjylyq tūraqtylyǧyn nyǧaituǧa baǧyttalǧan bırqatar şarany jüzege asyru közdelgen.
Äleumettık osal toptardy MÄMS-pen qamtudy keŋeitu: Halyqty barynşa jüiege tartu maqsatynda äleumettık osal toptaǧy azamattar üşın jarnalardy jergılıktı atqaruşy organdardyŋ töleu tetıgı engızıledı. Būl normany jüzege asyru 2026 jylǧa qarai qosymşa 1 mln-nan astam adamdy MÄMS jüiesımen qamtuǧa mümkındık beredı.
Ädıl jarna jüiesın engızu: Äleumettık ädılettılık qaǧidatyn saqtau üşın Äleumettık medisinalyq saqtandyru qoryna audarym jasalatyn kırıstıŋ joǧarǧy şegı alynyp tastalady. Būl täsıl azamattardyŋ jüiege ülesın olardyŋ tabysyna sai etıp, sala biudjetıne jyl saiyn qosymşa 200 mlrd teŋgege deiın qarjy äkeledı.
Memlekettık qarjylandyrudy arttyru: Jeŋıldıktı sanattaǧy 11 mln azamat üşın memleket jarnasynyŋ mölşerlemesın kezeŋ-kezeŋımen arttyru közdelgen. Būl şara 2030 jylǧa qarai qarjylandyru kölemın 289 mlrd teŋgege deiın ūlǧaituǧa mümkındık beredı.
Bıryŋǧai medisinalyq qyzmetter paketın qalyptastyru: 2027 jyldan bastap memleket kepıldık beretın tegın medisinalyq kömek kölemı (TMKKK) men MÄMS paketı arasyndaǧy naqty aiyrmaşylyqty belgıleitın bıryŋǧai paket engızıledı. Osylaişa ärbır azamat memleket kepıldık beretın qyzmetterdı jäne saqtandyru esebınen körsetıletın qyzmetterdı naqty bıle alady.
2024 jyldyŋ qorytyndysy boiynşa elımızde ömır süru ūzaqtyǧy alǧaş ret 75,4 jasqa jettı. Ana ölımı körsetkışı 12%-ǧa tömendep, tarihi minimumǧa jettı. Sondai-aq neonataldyq ölım 20%-ǧa, säbi ölımı 11%-ǧa, al bala ölımı 8%-ǧa azaidy.
2024 jyly elımızde alǧaş ret «Fetaldy medisina» innovasiialyq tehnologiiasy engızıldı: 71 jatyrışılık (ūryqqa) operasiia jasalyp, nätijesınde 96 närestenıŋ ömırı saqtalyp qaldy. Jaŋa tuǧan säbiler hirurgiiasy da qarqyndy damuda – 2025 jyldyŋ alǧaşqy jartyjyldyǧynda tua bıtken damu aqaulary bar 600 närestege ota jasaldy.
Auytqulardy erte anyqtau üşın elde tiımdı infraqūrylym qalyptastyryldy – Bır kündık klinikalar, Ūryqty qorǧau ortalyqtary aşyldy. Balalarǧa tuǧannan bastap tört türlı skrining jürgızıledı: neonataldyq, audiologiialyq, psihofizikalyq jäne oftalmologiialyq. Būl jūmys nätijesın berdı – tua bıtken aqaulary bar balalar arasyndaǧy bastapqy mügedektık 7,5%-ǧa tömendedı, al jaŋa tuǧandardyŋ ömır süru deŋgeiı 88%-dan 93%-ǧa deiın artty.
Balalarǧa körsetıletın kömektı jaqsartu üşın ärbır AMSK ūiymynda pediatriialyq bölımder ūiymdastyryluda. IýNİSEF qoldauymen emhanalarda Balalardy damytu jäne erte aralasu ortalyqtary aşylyp jatyr. Bügınde osyndai 100 ortalyq jūmys ısteidı, onda damuynda qiyndyqtary bar balalar keşendı kömek alady. Balalar arasynda autizm diagnozy qoiylǧandar sanynyŋ köbeiuıne bailanysty olardyŋ reabilitasiiasyna arnalǧan tösek-oryn sany 4 esege artty.
Analardy qoldau üşın alǧaş ret äielderdıŋ reproduktivtık densaulyǧyn nyǧaituǧa baǧyttalǧan «Analar saulyǧy» baǧdarlamasy ıske qosyldy. Sonymen qatar şalǧai auyldardaǧy äielder üşın joǧary qauıp tobyndaǧy jüktı äielderdı aldyn ala gospitalizasiialauǧa arnalǧan «Salauatty ana» pansionattary aşylyp jatyr.
Elımızde älemnıŋ jetekşı medisinalyq ortalyqtarymen qatar qoiatyn bıregei operasiialar jasaluda. Jürek pen ökpenı transplantasiialau, sondai-aq büirektıŋ üşjaqty aiqaspaly transplantasiiasy siiaqty asa kürdelı operasiialar jasalady. Qazaqstan osyndai operasiialar oryndalatyn älemdegı alty eldıŋ qataryna kıredı.
Mi aurularyn emdeude «Gamma-pyşaq» tehnologiiasy qoldanylsa, onkologiialyq dertterge qarsy zamanaui protondyq terapiia engızılude.
İnfraqūrylymdy jaŋartu baǧytynda auqymdy jūmys jürgızılude. «Auylda densaulyq saqtaudy jaŋǧyrtu» ūlttyq jobasy aiasynda josparlanǧan 655 nysannyŋ 538-ı salyndy.
«Būl nysandar būryn medisina nysandary bolmaǧan auyldarda, sondai-aq eskırgen jäne beiımdelmegen ǧimarattardyŋ ornyna salynuda. Nätijesınde şamamen 1 million auyl tūrǧyny medisinalyq qyzmetpen qamtylady», – dep atap öttı densaulyq saqtau ministrı Aqmaral Älnazarova.
36 oblystyq auruhana men 17 perinataldyq ortalyqqa jaŋǧyrtu jūmystary jürgızılude. Balalar bölımşelerındegı tösek-oryn qory 38%-ǧa ūlǧaidy. Şamamen 2,1 myŋ bırlık medisinalyq jabdyq satyp alynyp, sonyŋ nätijesınde jaraqtandyru deŋgeiı 86%-ǧa (62%-dan) deiın östı.
Densaulyq saqtau jüiesınde kadr daiarlaudy küşeitu, därı-därmek baǧasyn tömendetu jäne sifrlyq transformasiiany damytu şaralary qabyldanuda.
Densaulyq saqtau jüiesınde kadrlyq mäseleler de şeşılude. «Pediatriia» mamandyǧy qaita engızılıp, öte tapşy 14 balalardy emdeu mamandyǧy boiynşa rezidentura aşyldy.
«Adami kapitaldy damytu baǧytynda medisinalyq bılım berudı küşeitıp, nauqastardy derbes qabyldauǧa basymdyq bere otyryp, meiırbikelık täjıribenı damytamyz. Üzdıksız käsıbi damu simuliasiialyq ortalyqtary men qaşyqtan oqytu plaformalary arqyly engızemız. Jyl saiyn medisinalyq oqu oryndaryna qabyldanatyn talapkerler sanynyŋ köbeiuı därıger käsıbınıŋ märtebesın arttyrudyŋ belgısı. 2025 jyly medisinalyq joǧary oqu oryndarynyŋ tülekterı 11 600 mamandy qūrady. Olardyŋ üşten ekısı öŋırlık bölu boiynşa medisinalyq ūiymdarǧa jūmysqa ornalasty. Mamandardy öŋırlerge tartu üşın memleketten qoldau şaralary jüzege asyryluda. Memleket basşysynyŋ tapsyrmasy boiynşa qosymşa äleumettık qarjylai kömek qarastyrylǧan. Kadr tapşylyǧyn azaitu maqsatynda auyldyq eldı mekenderge jūmysqa kelgen asa tapşy mamandyqtar därıgerlerge 8,5 million teŋge kölemınde tölem qarastyrylǧan», – dep atap öttı Aqmaral Älnazarova.
Farmasevtika salasynda 2029 jylǧa deiın otandyq därı-därmek öndırısı ülesın 50%-ǧa jetkızu jönındegı tapsyrmany oryndau boiynşa şaralar qabyldanuda. Baǧa qalyptastyrudyŋ aşyqtyǧyn arttyru maqsatynda şektı baǧalardy aiqyndau tetıgı qaita qaraldy: artyq şyǧyndar alynyp tastaldy jäne djenerikterdıŋ baǧasy tüpnūsqa preparattar qūnynyŋ 30%-yna deiın tömendetıldı. Tek «SQ-Farmasiia» satyp alatyn eŋ qymbat 20 därılık preparat boiynşa ǧana şamamen 18 mlrd teŋge ünemdeluı közdelude. Jalpy alǧanda, TMKKK jäne MÄMS jüiesı aiasynda şektı baǧalar 19%-ǧa tömendeidı, al köterme jäne bölşek sauda segmentterınde 30%-ǧa deiın tömendeidı dep kütılude.
Referenttık baǧa belgıleudıŋ jaŋa modelın engızu därı-därmek qūnyn 12%-ǧa tömendetuge mümkındık berıp otyr, al jalpy ekonomikalyq tiımdılık şamamen 50 mlrd teŋgenı qūrady.
Būl qarajat terapiianyŋ qoljetımdılıgın keŋeituge jäne sapasyn arttyruǧa baǧyttalady. Sonymen qatar ambulatoriialyq därılık qamtamasyz etu tızımı oŋtailandyrylyp, būl öz kezegınde innovasiialyq preparattardy engızu üşın qosymşa resurstar bosatuǧa mümkındık beredı.
Sonymen qatar salanyŋ sifrlyq transformasiiasy jürgızılıp jatyr. Bıryŋǧai memlekettık medisinalyq aqparattyq jüie qūryluda. Qabyldaular turaly jalǧan jazbalarmen küresu maqsatynda 2024 jyldyŋ tamyzynan bastap pasientterdı sifrlyq säikestendıru jobasy («Sifrlyq qūjat» jäne Face ID arqyly) ıske qosyldy. Nätijesınde negızsız körsetılgen medisinalyq qyzmetter kölemı 6%-ǧa (4,7 mlrd teŋgege) azaidy.
Sūranysy eŋ joǧary 8 medisinalyq anyqtama türı sifrlandyryldy:
· 073/u «Kölık qūralyn basqaruǧa rūqsat beru»,
· 075/u «Medisinalyq anyqtama»,
· 052-2/u «Balanyŋ densaulyq pasporty»,
· 026/u «DKK qorytyndysy»,
· 069/u «Sanatorii-kurorttyq karta»,
· 076/u «Qaru ūstauǧa rūqsat alu»,
· 038/u «Uaqytşa eŋbekke jaramsyzdyq turaly anyqtama».
Jyl basynan berı aqparattyq jüielerde 4,7 mln-nan astam osyndai qūjat tırkeldı. Qazırgı uaqytta «eŋbekke jaramsyzdyq paraqtaryn» qaǧaz türınde qoldanudy tolyqtai alyp tastau jūmystary jürgızılude. Medisinalyq aqparattyq jüielerdıŋ funksionaly oŋtailandyrylyp, medisina qyzmetkerlerıne tüsetın jükteme 40%-ǧa deiın azaidy. Maŋyzdy qadamdardyŋ bırı – biylǧy jyldyŋ qyrküiegınen bastap jasandy intellekt negızındegı «därıger kömekşısın» engızu, būl diagnostika üderısın oŋtailandyruǧa jäne qatelıkterdı barynşa azaituǧa mümkındık beredı.
