Tramptyŋ Ukrainadaǧy soǧysty toqtatuǧa arnalǧan 28 tarmaqtan tūratyn josparyn Memlekettık hatşy Marko Rubionyŋ qatysuymen AQŞ prezidentınıŋ arnaiy elşısı Stiv Uitkoff äzırledı, dep habarlaidy "Adyrna".
ABC News basylymynyŋ jazuynşa, äzırge aldyn ala jäne özgeruı mümkın jospar beisenbı künı Ukraina prezidentı Vladimir Zelenskiige tanystyryldy.
Financial Times basylymynda 28 tarmaqtan tūratyn beibıtşılık josparynda «Ukraina senımdı qauıpsızdık kepıldıgın alady» delıngen.
Tramptyŋ beibıtşılık josparynda ne aityldy?
1. Ukrainanyŋ egemendıgı rastalady.
2. Resei, Ukraina jäne Europa arasynda bärın tegıs qamtityn agressiiaǧa qarsy kelısım jasalady. Soŋǧy 30 jyldaǧy barlyq tüsınıksızdıkter rettelgen bolyp sanalady.
3. Reseidıŋ körşıles elderge basyp kırmeitını, al NATO odan ärı keŋeimeitını kütılıp otyr.
4. JaHandyq qauıpsızdıktı qamtamasyz etu jäne yntymaqtastyq pen bolaşaq ekonomikalyq damu mümkındıkterın keŋeitu maqsatynda barlyq qauıpsızdık mäselelerın şeşu jäne şielenıstı azaituǧa jaǧdai jasau maqsatynda Qūrama Ştattar deldaldyǧymen Resei men NATO arasynda dialog ötkızıledı.
5. Ukraina senımdı qauıpsızdık kepıldıgın alady.
6. Ukraina Qaruly Küşterınıŋ sany 600 myŋ adammen şekteledı.
7. Ukraina öz konstitusiiasyna NATO-ǧa kırmeitını turaly erejenı engızuge kelısedı, al NATO öz jarǧysyna Ukrainanyŋ bolaşaqta odaqqa qabyldanbaityny turaly erejenı engızuge kelısedı.
8. NATO Ukraina aumaǧyna äskerın ornalastyrmauǧa kelısedı.
9. Europalyq joiǧyş ūşaqtar Polşada ornalastyrylady.
10. AQŞ kepıldıgı:
AQŞ kepıldık üşın ötemaqy alady.
Eger Ukraina Reseige basyp kırse, ol kepıldıkten aiyrylady.
Eger Resei Ukrainaǧa basyp kırse, şeşuşı üilestırılgen äskeri jauaptan basqa barlyq jahandyq sanksiialar qalpyna keltırıledı, al jaŋa aumaqtardy tanu jäne osy kelısımnıŋ barlyq basqa artyqşylyqtarynyŋ küşı joiylady.
Eger Ukraina Mäskeuge nemese Sankt-Peterburgke zymyrandy sebepsız ūşyrsa, qauıpsızdık kepıldıgı jaramsyz bolyp sanalady.
11. Ukraina EO müşelıgıne qūqyly jäne būl mäsele qarastyrylyp jatqan kezde europalyq naryqqa qysqa merzımdı jeŋıldıkpen qol jetkızedı.
12. Ukrainany qalpyna keltıru boiynşa jahandyq quat paketıne özgelerden basqa mynalar kıredı:
a. Tehnologiia, derekterdı öŋdeu ortalyqtary jäne jasandy intellekt siiaqty joǧary ösımdı salalarǧa investisiia salu üşın Ukrainany damytu qoryn qūru.
b. Qūrama Ştattar Ukrainamen bırge Ukrainanyŋ gaz infraqūrylymyn, sonyŋ ışınde qūbyrlar men qoimalardy bırlesıp qalpyna keltıru, damytu, jaŋǧyrtu jäne paidalanu salasynda yntymaqtasady.
c. Qalalar men tūrǧyn audandardy qalpyna keltıru, qaita qūru jäne jaŋǧyrtu üşın soǧystan qiraǧan audandardy qalpyna keltıru boiynşa bırlesken küş-jıger.
d. İnfraqūrylymdy damytu.
e. Paidaly qazbalar men tabiǧi resurstardy öndıru.
f. Düniejüzılık bank būl prosesterdı jedeldetu üşın arnaiy qarjylandyru paketın äzırleidı.
13. Resei älemdık ekonomikaǧa qaita integrasiialanady:
a. Sanksiialardy alyp tastau kezeŋ-kezeŋımen jäne jeke tärtıpte talqylanyp, kelısıledı.
b. Qūrama Ştattar energetika, tabiǧi resurstar, infraqūrylym, jasandy intellekt, derekterdı öŋdeu ortalyqtary, Arktikada sirek kezdesetın metaldardy öndıru jobalary jäne basqa da özara tiımdı korporativtık mümkındıkter siiaqty salalarda özara damu üşın ūzaq merzımdı ekonomikalyq yntymaqtastyq turaly kelısım ornatady.
c. Resei «Ülken segızdıkke» qaita qosyluǧa şaqyrylady.
14. Toqtau salynǧan qarajat kelesıdei paidalanylady: 100 milliard dollarlyq toqtatylǧan reseilık aktivter AQŞ bastaǧan Ukrainadaǧy qaita qūru jäne investisiialyq jobalarǧa investisiialanady. AQŞ būl jobadan tüsetın paidanyŋ 50%-yn alady. Europa Ukrainany qaita qūruǧa qoljetımdı investisiiany arttyru üşın 100 mlrd dollar qosady. Qalǧan toqtatylǧan reseilık qarajat belgılı bır salalarda bırlesken jobalardy jüzege asyratyn bölek AQŞ-Resei investisiialyq qoryna tartylady. Būl qor qaqtyǧystyŋ qaita bastaluyna jol bermeu üşın küştı yntalandyru maqsatynda qarym-qatynastardy nyǧaituǧa jäne ortaq müddelerdı keŋeituge baǧyttalǧan.
15. Osy kelısımnıŋ barlyq erejelerın ılgerıletu jäne olardyŋ saqtaluyn qamtamasyz etu üşın AQŞ-Resei qauıpsızdık jönındegı bırlesken jūmys toby qūrylady.
16. Resei Europa men Ukrainaǧa qatysty küş qoldanbau saiasatyn zaŋmen bekıtedı.
17. Qūrama Ştattar men Resei iadrolyq qarudy taratpau jäne ony baqylau turaly şarttardyŋ, sonyŋ ışınde SNV-1 şartynyŋ merzımın ūzartuǧa kelısedı.
18. Ukraina Iаdrolyq qarudy taratpau turaly şartqa säikes iadrosyz memleket boluǧa kelısedı.
19. Zaporoje atom elektr stansiiasy MAGATE baqylauymen ıske qosylady, al öndırılgen elektr energiiasy Resei men Ukraina arasynda teŋ bölınedı – 50:50.
20. Ekı el mektepter men qoǧamda ärtürlı mädenietterdıŋ özara tüsınıstıgı men tözımdılıgın damytuǧa, sondai-aq näsılşıldık pen alalauşylyqty joiuǧa baǧyttalǧan bılım beru baǧdarlamalaryn engızuge mındettenedı.
a. Ukraina dıni tözımdılık jäne tıldık azşylyqtardy qorǧau turaly EO erejelerın qabyldaidy.
b. Ekı el de barlyq kemsıtuşılık şaralaryn joiuǧa kelısıp, ukrain jäne reseilık BAQ pen bılım beru mekemelerınıŋ qūqyqtaryna kepıldık beruge kelısedı.
c. Barlyq nasistık ideologiia men äreketter qabyldanbauy jäne tyiym salynuy tiıs.
21. Aumaqtar:
a. Qyrym, Lugansk jäne Donesk, sonyŋ ışınde Qūrama Ştattary tarapynan de-fakto Resei aumaǧy retınde tanylady.
b. Herson men Zaporoje qaqtyǧys syzyǧy boiynda toqtatylady, būl qaqtyǧys syzyǧy boiynda de-fakto tanudy bıldıredı.
c. Resei bes aimaqtan tys baqylaityn basqa kelısılgen aumaqtardan bas tartady.
d. Ukraina äskerı qazırgı uaqytta baqylauyndaǧy Donesk oblysynyŋ bölıgınen ketedı, al būl ketu aimaǧy Resei Federasiiasyna tiesılı aumaq retınde halyqaralyq deŋgeide tanylǧan beitarap demilitarizasiialanǧan buferlık aimaq bolyp sanalady. Resei äskerı būl demilitarizasiialanǧan aimaqqa kırmeidı.
22. Bolaşaq aumaqtyq şekaralar turaly kelısımge qol jetkızılgennen keiın Resei Federasiiasy men Ukraina būl şekaralardy küşpen özgertpeuge mındettenedı. Būl mındetteme būzylǧan jaǧdaida eşqandai qauıpsızdık kepıldıgı qoldanylmaidy.
23. Resei Ukrainanyŋ Dnepr özenın kommersiialyq qyzmet üşın paidalanuyna kedergı keltırmeidı jäne Qara teŋız arqyly astyqtyŋ erkın ötuı turaly kelısımderge qol jetkızıledı.
24. Şeşılmegen mäselelerdı şeşu üşın gumanitarlyq komitet qūrylady:
a. Qalǧan tūtqyndar men adam denelerı «barlyǧyna barlyǧy» qaǧidaty negızınde aiyrbastalady.
b. Ūstalǧan jäne kepılge alynǧan barlyq beibıt tūrǧyndar, sonyŋ ışınde balalar qaitarylady.
c. Otbasyn bırıktıru baǧdarlamasy ıske asyrylady.
d. Qaqtyǧys qūrbandarynyŋ azabyn jeŋıldetu üşın şaralar qabyldanady.
25. Ukraina 100 künnen keiın sailau ötkızedı.
26. Osy qaqtyǧysqa qatysqan barlyq taraptar soǧys kezındegı äreketterı üşın tolyq raqymşylyq alady jäne bolaşaqta eşqandai talap qoimauǧa nemese şaǧymdardy qarastyrmauǧa mındettenedı.
27. Būl kelısım zaŋdy küşke ie bolady. Onyŋ oryndaluyn prezident Donald Tramp töraǧalyq etetın Beibıtşılık keŋesı baqylaidy jäne kepıldendıredı. Būzuşylyqtar üşın sanksiialar qoldanylady.
28. Barlyq taraptar osy memorandumǧa kelıskennen keiın ekı tarap ta kelısımdı oryndaudy bastau üşın kelısılgen pozisiialarǧa şegıngennen keiın atysty toqtatu bırden küşıne enedı.
Aita ketsek, būǧan deiın 21 qaraşada Resei prezidentı Vladimir Putin AQŞ-tyŋ josparyna qatysty tüsınıkteme bergenın jazdyq.
