1939-jyly mausymnyŋ 21-ınde Qazaqstan jazuşylarynyŋ ekınşı qūryltaiy aşyldy. Oǧan respublika jazuşylary ǧana emes, Keŋes Odaǧynyŋ şartabynan meimandar keldı. Mūhtar Äuezov, İvan Şuhov, Leonid Sobolev qatysty.
Qūryltaiǧa Semei oblysy delegasiiasynyŋ qūramynda barǧan Qaiym Mūhamedhanūlyna pavlodarlyq aqyn Estai Berkımbaev erekşe äser ettı. «Keŋ maŋdaily, közıne oi tūnǧan, qas-kırpıgı qalyŋ, qiiaq mūrtty, şoqşa saqaldy kısı eken, - dep jazypty Qaiym aǧa estelıgınde. - Janyna jaqyn baru qiyn boldy. Delegattar, aqsaqal aqyn-jazuşylar, änşı-küişıler, jornalşylar qorşalap ala qoiady. Ol dombyrany kelıstıre tartyp, än şyrqaidy...
Bız üige qaitqanda bır poiyzda, bır vagonda boldyq. Jolauşy jūrt jol boiy bızdıŋ vagonǧa jinalyp, Esekeŋdı ortaǧa alyp, äŋgımelesıp, än salǧyzyp mäz-mäiräm bolysty. Aqyn aqsaqal, jasy 70-te bolsa da, jıgıtşe köŋıldenıp, körıktenıp otyrdy. Men odan Semeide tüsıp, menıŋ üiımde bıraz uaqyt meiman boludy ötındım. Ol kelıstı.
Üide ony sözben, äŋgımemen mazalaǧan joqpyn. Dem aluyna, tynyǧuyna jaǧdai jasadym. Öte qarapaiym kısı eken. Küi-kütım talǧaǧan joq. Qoŋyr ündı dombyrasyn anda-sanda qolyna alyp, baiaulata än salady.
Ärine, ekeuı syrlasa äŋgımelestı de. Jas aqyn, ǧalym Qaiym özıne ǧajap ūnaǧan aǧasynyŋ ömırı men şyǧarmaşylyq jolyn bıluge qūmartty. Bırde eŋ alǧaşqy änı turaly aityp berudı ötındı. Estai säl aŋtarylyp, sodan keiın oiǧa şomyp bıraz otyrdy da, pästeu qoŋyr ünmen äŋgımesın bastady. Qaiymnyŋ estelıgıne üŋılelık: «Alǧaşqy änımnıŋ aty - «Horlan». 20 jasymda şyǧardym. Ol ǧaşyqtyqtan tudy. Sūŋqar bolysyndaǧy Qypşaq-Örık ruy sūltanynyŋ Horlan degen qyzy bar eken. Men ony bır toida baiqap qaldym. Än şyrqap otyrǧanmyn. Yntalana tyŋdaǧan toptan erek ekı qyzǧa közım tüstı. Körkemdeuınıŋ aty Horlan eken. Toiǧa sıŋlısı ekeuı kelıptı. Men bırden ǧaşyq bolyp qaldym. Sol keşte tanystyq, söilestık. Ol da menı ūnatyp qalypty. Söitıp... ekeuımız tabystyq. Airylmasqa serttestık. Kelesı jyly qyzdy alyp qaşatyn boldym, sebebı mende aittyrar mal joq. Bıraq alyp qaşa almadym. Äkesı qalaida bılıp qoiyp, basqa bıreuge ūzatyp jıberdı...».
Arada alty jyl ötkende Estai Horlandy ädeiılep ızdep baryp, körıp qaitqan. Olar 1931-jyly, jastyqpen hoş aitysqan, kärılıkke aiaq basqan kezderınde, soŋǧy ret körısıptı.
Estai Qaiymnyŋ üiınde ekı apta qūrmet-qoşemet körıp, üiıne kememen qaitqan. Ekeuı sodan keiın 1945-jyly - Abaidyŋ 100 jyldyǧyna arnalǧan saltanatty toida jüzdesıptı. Toidy ötkızu jönındegı komissiianyŋ jauapty hatşysy Qaiym ony qūrmettı meiman retınde ädeiılep şaqyrǧan. Estai sol joly Qaiymmen hoştasu öleŋın jäne fotosuretın keiın Ahmet Jūbanovqa tabystap, olar sazgerdıŋ «Zamana būlbūldary» kıtabyna engızılıptı.
Qaiym Estaimen kezdesulerın, onyŋ «Horlan» änınıŋ tarihyn dos-joldastaryna aityp berıp jürgen. Sol äŋgımelerı bır künı gäzette jariialansyn. Basqa bıreu özınıŋ körıp-bılgenı etıp qymsynbastan jazypty. Ony estıgen Qaiym aǧa aşu şaqyrmai, säl jymiyp: «E, meilı. Ännıŋ şyǧu tarihy jūrtqa tarai berse boldy emes pe?» dei salypty.
Alla Beliakinanyŋ «ANYZ ADAM - AQİQAT TŪLǦA» («Chelovek-legenda») kıtabynan.
Orysşa nūsqasynan erkın audarǧan – Ǧabbas Qabyşūly.
