«Ögei balanyŋ» mūŋǧa oranǧan taǧdyry

5390
Adyrna.kz Telegram
http://adyrna.kz/content/uploads/2018/08/James_Beckwourth.jpg
Djeims Grinvud – äigılı britandyq jazuşy, mamandyǧy – jurnalist. Qarapaiym otbasynan şyqqan Grinvud bırneşe keremet tuyndyny düniege äkelgen. Onyŋ tuyndylarynyŋ arqasynda Londondaǧy gazetterdıŋ tirajdary köbeie bastaǧan. Maǧan da, özge oqyrmanǧa da erekşe äser syilaǧan  Djeims Grinvudtyŋ «Ögei bala» tuyndysy jaily aitqym keledı. Aty aityp tūrǧandai äŋgımede üisız, küisız jetım balanyŋ basynan ötkergen qiyn künderı turaly baiandalady. Basty keiıpker Djim ögei şeşesı men qanypezer äkesınıŋ körsetken azabynan üiınen qaşyp ketuge mäjbür bolyp, amalsyzdan ūrlyq jasauǧa deiın barady. Köşede tanysqan dostarymen bırge türlı äreketter jasap, laşyqta küneltedı. Jazuşy ömırı jaily  mälımetterge süiensek, onyŋ özı qaŋǧybastarmen jürıp, Londondaǧy kedeiler tūratyn aimaqta ǧūmyr keşken. Bälkım, jazuşy öz ömırı men şyǧarmaşylyǧyn ūştastyrǧan bolar... Djim – şyrǧalaŋ ışınen sytylyp şyqqan jetı jasar büldırşın. Alty jasynda anasynan aiyrylǧan būl jetkınşek sūmpaiy da, ötırıkşı, qulyǧyna qūryq boilamaityn ögei şeşesınen äbden qaǧaju jep ösedı. Al äkesı – ışımdıkke salynǧan, jüregınde bauyr etı balasyna degen bır tamşy jyluy joq, meiırımsız adam. Ekınşı äielınıŋ sözıne erıp, tuǧan ūlyna qorlyq körsetedı. Öz ūlyn eş aiausyz soqqyǧa jyǧatyn qandai jüreksız äke? Tıptı, ol öz ūlynyŋ köşe kezıp, qaiyr sūraǧany üşın ūialǧan da, qinalǧan da joq. Üiınen qaşyp ketken ūlyn tauyp alǧan kezde köpşılıktıŋ közınşe ūlyn bet qaratpai sabap, sūmdyq masqaralaidy. Būl – naǧyz qatıgezdık. Jas jetkınşektıŋ anasynan erte aiyrylyp, tasbauyr äkesınen qorlyq körgenı osy kıtapty qolyna alǧan kez-kelgen oqyrmannyŋ jüregın auyrtpai qoimaidy. Hikaiattyŋ «Men jetımmın» dep bastaluynyŋ özı qandai jan tebırenterlık. Üiınen qaşyp, jat ortada jürgen Djimnıŋ ışkı jandüniesınde: «Äkem menı ızdep tauyp alsa ne ısteimın? Ol menı aiamai soǧatyny anyq. Üige oralmaǧanym jaqsy» degen üreiı boldy. Ol osylai ömır boiy äkesınen qorqyp jüru üşın emes, baqytty bolu üşın ömırge keldı emes pe?! Onyŋ äkesı kışkentai oiyn balasynyŋ baqytty balalyq şaǧynyŋ kül-talqanyn şyǧardy.  Kışkentai Djim äkesınıŋ janynda jürse de, oǧan qarap boi tüzemedı. Ol şarasyzdyqtan ūrlyqpen ainalysty, alaida, ol öte aqyldy, meiırımdı bala edı. Osy äŋgımege qazaqtyŋ «Jaqsydan üiren, jamannan jiren» degen maqaly negız bolatyn tärızdı. Jazuşynyŋ kışkentai Djimdı jaqsy keiıpker etıp şyǧaruy – oqyrmanǧa ülgı. Qanşa qiyndyqtan sürınbei ötıp, tüzu jolǧa tüskenı – oi salarlyq oqiǧa. Tuyndymen tanysqan oqyrman boiyndaǧy kereksız qasietterden auylyn aulaqqa salyp, Djim sekıldı aqyldy ärı eŋbekqor boluǧa talpynady dep oilaimyn. Bügınde, ökınışke orai, Djim sekıldı jetım qalǧan balalar örkeniettı öskeleŋ ūrpaq tärbielep otyrǧan qoǧamymyzdyŋ bır bölıgın qūraityndyǧy –aşy şyndyq. Analarynyŋ meiırımın körmei erjetken ūldar, boijetken qyzdar jatqan büldırşınder qanşama?! Resmi derekterge süiensek, 80 myŋǧa juyq jetım balalar bar eken. Eşqandai säbi jetım bolu üşın tumaidy, ärbır säbi baqytty bolu üşın ömırge keledı.     Bır sözben aitqanda, Djeims Grinvudtyŋ bırtuar şyǧarmaşylyǧynyŋ  üzdıgı «Ögei bala»  tuyndysyn oqu arqyly kökeiıme köp närse tüidım. Ata-anasyz ömırdıŋ bos, jalǧan ekendıgın ūqtym. Şynynda, menıŋ äkem men Djimnıŋ äkesınıŋ arasy jer men köktei. Parasatty da, qamqor äkemnıŋ bolǧanyna quanamyn. Äŋgıme ata-ananyŋ orny eşteŋemen ölşeuge kelmeitındıgın ūǧyndyrady. Qazırgı taŋda ata-anasymen jiı kekıljıŋge keletın jasöspırımder bar. Menıŋşe, būl şyǧarma jas oqyrmandy ömırde tüzu jol tabuǧa, ata-ana qadırın tüsınuge baulidy. Jazuşynyŋ şeberlıgınde söz joq. Ol tek jetım bala jaily jazdy, alaida, men aǧylşyndyqtardyŋ älemıne enıp, bır sätke jer şarynyŋ solar mekendeitın aimaǧynda ömır sürgendei boldym. Ūlybritaniianyŋ, Londonnyŋ ömırımen tynystadym. Äŋgımenı oqyǧan ärbır oqyrmannyŋ közıne jas, kökıregıne şer tolatyny sözsız. Menıŋ köŋılımdı bosatyp, jüregımdı syzdatqan tuyndy sızge qandai äser qaldyrar eken? Endeşe, Djeims Grinvudtyŋ «Ögei bala» tuyndysymen tanysyp körıŋız!

Şalqarova Aidana Erbolqyzy,

Qyzylorda qalasyndaǧy №145 orta mekteptıŋ 11-synyp oquşysy

 
Pıkırler