Qazaǧym dep janyn salǧan aǧamyz da baqilyq boldy - SAIаSATTANUŞY

Baltaş, balta, aibalta... Aǧatai... Mansap pen düniege masattanudy, ataq pen daŋqty, keudege taǧatyn qaŋyltyrdy ary iterıp qoiyp, qazaǧym dep janyn salǧan aǧamyz da baqilyq boldy. Qazaq Ǧylym Akademiiasynyŋ tarih jäne etnografiia institynda aspirant kezım. 86 –ŋ jeltoqsan lebı qazaq jastaryn ruhani bırıktırıp, qazaq tılın saqtau, baspanasyz otbasylardy jermen qamtamasyz etu, qazaq mektepterı men synyptaryn aşu, bılımdı jastardy daiarlap, elge qyzmet etu tärızdı asqaq armandar jalyndy jürektermen ūştasyp jatty. Jeltoqsannan keiın, aǧa buyn, orta men kışı buyn bır-bırımızdı ıştei qoldap, qamqorlyq tanytyp, «isı qazaq» degen termin osy kezde asa bır salmaqty söz boldy. «Ülken aǧanyŋ» bastan sipap bodanda ūstap otyrǧanyn, tarihşy bolsaq ta köp bıle bermeppız. Paradqa şyǧamyz, «halyqtar dostyǧy» dep uralaimyz. Baiqoŋyrdan ūşqan kosmonavtar men kommunistık parti Ortalyq Komitetı Saiasi Biuro müşelerınıŋ portretterın är jerge ılıp, jattaimyz, paradta köterıp jüremız. Jüre berıppız.. 1990 jyldyŋ jazynda, Almaty maŋyndaǧy jerlerdı, qazaq jastary bolyp basypala bastadyq. Baltaş aǧany sonda alǧaş köruım. Ol kezde bilık qazekeŋde emes edı. Keiınnen bıldık qoi, aǧalardyŋ qazaq üşın «öz maidandary» bar ekenın. Tıl, jer, mamndar daiarlauda aǧalar ymmen qimyldap, tıze qosyp amaldaǧanyn. «Orbitanyŋ» joǧary jaǧynda jatqan bızderge ülken adamdar kele bastady. Jer basyp alu zaŋsyz äreket,- dep qoiady. Qazaqtyŋ sözı intonasiia men tonǧa bailanysty, qatty sözder jinaǧy bolsa da qoŋyr dauspen sozyp aitqanda, besık jyryndai bolady emes pe. Baltaş aǧamyzdyŋ türı sūsty bokserdai bolǧanymen, jürek jyluyn isı qazaq sezıp qoidyq. «Ketpeimız, osy jerdı sız ben bızdıŋ babalarymyz qasyq qanyn tögıp jürıp mūra etken!»dep şuyldaimyz. Aǧalardyŋ auzynan basqa söz şyqsa da, meiırım men qazaǧym-au,- degen lebız kelıp tūrdy. Būl jönınde 2020 jyly «Almatyny kım qazaqtandyrdy?» degen materialym jaryq körgen edı, sol jerden tolyq oqyrsyzdar. Sıltemesın soŋyna qoiarmyn. Ǧūmyrlaryn el erteŋıne arnaǧan asyl aǧalardyŋ eŋbekterı men qyzmetterı turaly älı talai jazylar, zertteler. Halyq özınıŋ janaşyrlaryn ūmyta qoimaidy. Keler ūrpaq altyn ärıppen esımderın tıze jatar. Qazaqtyŋ qalqany bola bılgen aǧalarymyz bırtındep Jaratuşynyŋ qūzyryna ketıp jatyr. Sän-saltanatsyz, orkestr men saliutsız. Şynymen de, būl düniedegı qūr daŋǧyrdyŋ qajetı qanşa? Ol jaqta sūralatynyŋ jasaǧan amaldaryŋ. Elıŋ men jerıŋdı, artyŋdaǧy ūrpaǧyŋdy oilap, jügırgen qyzmetıŋ. Baltaş aǧamyz qolynan kelgenın jasady. Alla künälaryn keşıp, jany jannatta boluyn näsıp etsın. İä, qazaq elı taǧy bır ötkır aibaltasynan aiyryldy..Aǧalardyŋ ornyn basatyn qalqandar men aibaltalar jas ūrpaqta tärbielenıp, ruhtary şyŋdalyp jatyr ma eken... https://kaz.zakon.kz/5021679-almatyny-k-m-aza-tandyrdy.html

Madiiarov Mirhat – tarih ǧylymdarynyŋ kandidaty, qoǧamtanuşy, saiasattanuşy, dıntanuşy 17.08.2022jyl.