Jambyldyq jastarǧa äskerge baruǧa qanşalyqty daiyn?

1526
Adyrna.kz Telegram
https://adyrna.kz/content/uploads/2022/08/bc7f6976-08e4-484d-81af-03b457acb12b.jpeg

Äskerge öz erkımen baruǧa yntaly bozbalalar barşylyq. Bıraq olardyŋ ülesı äskerden qaşatyndarmen teŋesıp keledı. «Bäigege qosar atyŋnyŋ erın alma, terın al, küreske tüser batyrdyŋ köŋılın jaila, şerın al» degen halyq danalyǧy. Keide äskerge baruǧa qūlyqsyz jastardy oilasaq, osy oramdy söz eske tüsedı. Ärine, otyz jyldyŋ bederınde örkeniettı elderdıŋ köşınen qalmaudy közdep, aşyqtyq qaǧidatyn ūstanǧan memleketımız damudyŋ jaŋa kezeŋıne aiaq basty. Degenmen būl şeşımnıŋ keide būrys tūstaryn da baiqamau mümkın emes. Nege deseŋız, äskerge baruǧa nietı joq jastar men patriottyq tärbienı ūmytqan ata analar äleumettık jelıde nebır sūmdyqty estıp, bılıp otyr. Sodan bolar keide otbasynyŋ ülkenderı erjetken balasyn äskerden alyp qaludyŋ qam-qareketın oilastyryp baǧady.

Al elımızde Otan qorǧauǧa tek äskeriler ǧana emes, ärbır er azamat jauapty emes pe? Juyrda äleumettık jelıde taraǧan bırneşe beinematerialdan diplom qorǧauǧa kelgen tülekterdı jappai äskerge alyp ketıp jatqan äskerilerdıŋ äreketın baiqadyq. Söitsek, Taraz qalasynda da diplomdyq jūmysyn qorǧauǧa barǧan jastardy eskertusız qorǧanys ısterı jönındegı bölımge alyp ketıp jatqan sarbazdar bar eken. Mäselen, qala tūrǧyny Ainūr Älseiıtova özınıŋ Taraz politehnikalyq kolledjınıŋ soŋǧy kursynda oqityn ūlyn diplomdyq jūmysyn qorǧauǧa barǧan künı eskertusız alyp ketkenın aitady.

– Ūlym Taraz politehnikalyq kolledjınde programmist mamandyǧynda oqityn. Biyl oquyn aiaqtap, jūmysqa ornalasuǧa daiyndalyp jürgen. Sodan 17 mausymda diplomyn qorǧauǧa barǧan bır top bozbalany äskeriler kölıkpen alyp ketıptı. Bızge eşqandai şaqyrtu qaǧazy kelmedı. Sodan ne kerek, habardy tüste estıp, alyp ūşyp qorǧanys departamentıne jettık. Negızı balam özı äuelden äskerge baryp, Otan aldyndaǧy boryşyn öteudı azamattyq mındetı sanaityn. Öse kele sol sözınen taimady. Men de erjıgıt äskerge baru kerek dedım. Balamnyŋ şeşımıne qarsylasqam joq. Negızı balamnan kolledjde diplom qorǧaǧan balalardy äskerge alyp ketude degen habardy bırer kün būryn estıgenım bar. Barǧanymyzda ondaǧylar balaŋyz araǧa ekı kün salyp, Qyzylordaǧa barady dedı. Bıraq Taraz qalasynan jiylǧan jastardyŋ qatary köp bolǧannan ba, äiteuır qūjattaryn rettep ülgermeptı. Sodan Qyzylordaǧa audannan şaqyrylǧan jastar köptep baratyn bolsa, qaladaǧylardyŋ denı qaldy. Sol arada äskerge baruǧa üzıldı-kesıldı qarsylyq bıldırgen jastardy qinap ūstamady bılem. Keiın araǧa apta salyp, Petropavlǧa balamyzdy şyǧaryp saldyq. Onda 6613 äskeri bölımıne barypty. Keşe äskeri bölımdegıler «Whatsapp» messendjerınen top qūryp, bızdı de qosqan. Endı sol toptan balalarymyzdyŋ suretın körıp, jaǧdaiyn bılıp otyrmyz. Demalys künderı habarlasyp tūramyz. Endı tūŋǧyşymyzdyŋ artynan ergen ekınşı 16 jastaǧy ūlym da äskerge baratyn kündı kütıp jür. Ärine, bız de balamyzdyŋ el tūtqasyn ūstaityn myqty azamat bolyp qalyptasuyn qalaimyz, – deidı Ainūr Älseiıtova.

Äskerge barmaudy oilastyratyndardan da aila artylmaidy. Al mūndai jastar zaŋnan, tärtıpten qūtyla almaidy. Sebebı barşaǧa qoiylar talap ortaq. Qazaqstan Respublikasynyŋ «Äskeri qyzmet jäne äskeri qyzmetşıler märtebesı» turaly Zaŋyna säikes äskerge jaramdy 18 ben 27 jas aralyǧyndaǧy Qylmystyq jauapkerşılıkke tartylmaǧan kez kelgen Qazaqstan azamaty merzımdı äskeri qyzmetın öteuge mındettı. Negızı elımızde äskerge şaqyru nauqany jylyna ekı ret, iaǧni köktem, küz ailarynda jüredı. Biyl da sol ürdıs boiynşa oblystyq qorǧanys ısterı jönındegı departamentınde äskerge şaqyru nauqany qyzu jürıp jatqanyn baiqadyq. Mūny bız äleumettık jelıdegı jylt etken jazbalardan da bılıp otyrmyz. Departament öŋırdegı jergılıktı äskeri basqaru organdarynda äskeri esepte tūratyn 18 ben 27 jas aralyǧyndaǧy er balalarǧa (äskerge şaqyrylatyn) 1414 nömırınen SMS arqyly habar joldap, tūrǧylyqty mekenjaiy boiynşa äskerge şaqyru qaǧazdaryn taratqan.

Sonymen köktemgı äskerge şaqyru nauqanynda qorǧanys ısterı jönındegı departament arqyly 1300-den asa azamat äsker qataryna şaqyrylǧan. Būl körsetkıştıŋ byltyrmen salystyrǧanda edäuır joǧary ekenı baiqalady. Atalǧan departament azamattardy merzımdı äskeri qyzmetke şaqyru jūmystaryn tiıstı zaŋnamaǧa säikes qataŋ türde jüzege asyrudan taiqymaǧan. Zaŋ aiasynda oblys äkımdıgınıŋ bılım basqarmasymen kelısılgen josparǧa sai bılım mekemelerınıŋ tülekterın medisinalyq kuälandyrudan ötkızıp, bos jastardy äskerge jöneltu jūmystary jüielı jürgızılıp jatqan körınedı.

Qoldanystaǧy zaŋnamada merzımdı äskeri qyzmetke şaqyrudan jaltarǧandardy Äkımşılık jäne Qylmystyq jauapkerşılıkke tartu mäselesı qaralǧan. Aşyp aitsaq, QR Äkımşılık qūqyqbūzuşylyq turaly Kodeksınıŋ 647-babynda äskerge şaqyrylǧandardy belgılengen merzımde däleldı ärı sebepsız kelmegenı üşın 5 ailyq eseptık körsetkış mölşerınde aiyppūl salu közdelgen. Sondai-aq medisinalyq kuälandyrudan jäne tekseruden ötuden jaltarǧandarǧa 3 ailyq eseptık körsetkış mölşerınde aiyppūl salu Äkımşılık Kodekstıŋ 648 babynda qaralǧan.

Būdan bölek şaqyrtudan jaltaru deregı boiynşa zaŋǧa baǧynbaǧandarǧa Qylmystyq Kodekstıŋ 387-babynyŋ 1-bölıgınde körsetılgen 1000 ailyq eseptık körsetkış nemese tüzeu jūmystaryna tartu qaralǧan. Tıptı bolmasa 1 jylǧa deiın bas bostandyǧynan şekteu közdelgen. Sol baptyŋ 2-bölıgıne säikes äskerge barmaudy oilaǧandar özınıŋ densaulyǧyna ziian keltırıp, auru-simuliasiia nemese jalǧan qūjat jasauǧa oqtalsa, oǧan 3000 ailyq eseptık körsetkışke deiın aiyppūl salu mındettelgen.

Bügınde oblystyq Qorǧanys ısterı jönındegı departamentındegı äskerge şaqyru nemese merzımdı keiınge qaldyru bölımınde barlyq sūraqtar boiynşa keŋes alu üşın jedel jüie jūmys ısteidı. Būl jüie Qorǧanys Ministrlıgınde de bar. Onda jauapty, lauazymdy tūlǧalar tūrǧyndardy tolǧandyrǧan barlyq sūraqtarǧa tüsındırme beredı. Sonymen qatar oblystyq Qorǧanys ısterı jönındegı departamentınde de senım telefondary ornalasqan. Barlyq jergılıktı äskeri basqaru organdarynda «Facebook», «Instagram» jelısınde akkaunt aşylǧan. Bır sözben aitqanda, kerı bailanys mäselesıne de erekşe köŋıl bölınude.

Talǧat Amanov üş aida üş balasyn äskerge jıberıp, köpke ülgı körsetken äke. Ol 12 jyldan berı memlekettık qyzmette eŋbek etıp jürgen auylyna syily, tırlıgıne tiianaqty azamattardyŋ bırı. Bügınde Baizaq audany, Yntymaq auyldyq okrugınıŋ apparatynda bas maman. Balalardyŋ anasy Gülbaq Qūrymbaeva balabaqşada tärbieşı. Ülgılı otbasynyŋ törtınşı ūly, 16 jasar Aidar da ekı jyldan soŋ aǧalarynyŋ ızınen äskerge barudy qazırden josparlai bastapty. Ol qazır äkesı sekıldı voleibol oinaudy şeber meŋgerıp jürgen talantty, armany asqaq jas. Bıraq sol armanyna jetu üşın äuelı äskerge barudy oilastyrǧany quantarlyq jait.

– Rasynda üş ūlymdy ızdı-ızınen äskerge jıberemın degen oi būryn- soŋdy tüsıme de kırmeptı. Balalardyŋ şeşımı şyny kerek, özımızge de kütpegen jaŋalyq boldy. Soǧan qaramastan olardyŋ şeşımıne qarsy kele almadym. Sebebı özım balalarymdy buyny qataia bastaǧan kezden sportqa baulyp, patriottyq tärbiege de sol sätten män bergen adammyn. Bız Keŋes ükımetı tūsynda 2 jyldyq äskerdı kördık. Eseidık, şynyqtyq, qataidyq, jaŋa dostar taptyq. Menıŋşe, patriottyq tärbienıŋ qainaǧan ortasy äskerde. «Er jıgıttıŋ moinynda qyl arqan şırımes» degen. Sondyqtan jas balanyŋ otbasynan jyraqta jürıp, Otan aldyndaǧy boryşyn öteimın degen tılegıne tosqauyl bola almaisyŋ.

Äskerge bırınşı ortanşy ūlym Aidyn attandy. Ol bır ai Almatydaǧy äskeri bölımde bolsa, keiın Aqtauǧa teŋız äskerınıŋ qosyna qosyldy. Artynşa 1999 jyly tuǧan ülken ūlym Aibek portty qalaǧa attandy. Keiın aǧalaryna qarap boi tüzep jürgen 18 jasar ūlymyz Aidos ta äskerge baratynyn aityp, Qostanaidaǧy Ūlttyq ūlan jauyngerlerınıŋ qosynda sap tüzedı. Demalys künderı ūldarym habarlasqanda hal-jaǧdai sūrasyp tūramyz. Üşeuı de äskeri ömırge beiımdelgenın aituda,– deidı sarbazdardyŋ äkesı.

Auyldyq okrug äkımı apparatynyŋ äskeri esep jürgızuşı bas mamany Aidos Iŋkärbektıŋ aituynşa, köktemgı äskerge şaqyru nauqanynda 335 tütını bar Yntymaq auylynan 2 balany äsker qataryna qosu mındettelgen. Bıraq Talǧat Amanovtyŋ kenje ūlynyŋ artynan qūrdastary ılesıp, äskerge baruǧa niet bıldırgen soŋ, jospar artyǧymen oryndalypty.

Oblystyq ardagerler keŋesınıŋ 72 jastaǧy qūrmettı aqsaqaly Ydyrys Iýnusovtyŋ aituynşa, balalarǧa patriottyq tärbie beru ısı balabaqşadan bastaluy kerek. – 4 ūl, 3 qyzdan 30 nemere, 7 şöbere süiıp otyrǧan ülgılı otbasydanbyz. Bır şöberem naq qazır Şymkentte äskeri mındetın ötep jür. Ekınşı nemerem de äskerge baruǧa daiyndaluda. Özım sonau 1969 jyly Keŋes ükımetı tūsynda Qapşaǧaida gidro rotada ekı jyl Otan aldyndaǧy boryşymdy ötedım. Keiınnen bızdı 22 şaqyrym jatqan Talǧar audanyna apardy. Sonda jürıp, qaru ūstaudy, kez kelgen jerden taza auyz su şyǧarudy üirendık. Sonda tüigenım, äskeri ömırdıŋ tärtıbı, tärbiesı jastarǧa ülken sabaq. Qazır el ükımetı äskerdı tiımdı ūiymdastyrudy myqtap qolǧa aluda. Būl, ärine, oryndy qimyl. Oqu bıtırgen jasqa omalyp üide otyru jaraspaidy. Qazır oilanyp qarasaq, bız patriottyq tärbienı aqsatyp alǧandaimyz.

Būryn mekteptegı alǧaşqy äskeri daiyndyq sabaǧynda bır apta aşyq jerde daiyndyqtan ötetınbız. Äskeri ömırdı şama-şarqymyzǧa qarai tüsınetınbız. Qazır aqparattyq däuırde äskeri ömırdıŋ köleŋkelı tūstaryn estıp, jaǧa ūstaityn boldyq. Bızdıŋşe, tärbielık maŋyzy joǧary jūmystarǧa mektep jasynan kırısu kerek. Qazır äsker dese «uaqytymdy bosqa ötkızgım kelmeidı» deitınder köbeigen. Demek, jastardyŋ äskerge barmauyna naryqtyq zaman da belgılı bır deŋgeide äser etude.

Būryn äskerde mamandyǧy joq jastar qūrylys batalonyna baratyn. Onda sarbazdar dänekerleuşı, moliar, tas qalauşy, ūsta syndy mamandyqtardy meŋgerıp, oŋ-solyn baǧamdap, jūmys ıstep, tıptı qaitarda auylyna aqşamen oralatyn. Keiın sol jūmysyn bolaşaǧymen bailanystyryp, şaŋyraq kötergendı kördık. Qazır osy şaruany qaita qolǧa alu kerek dep esepteimın. Mysaly, bügınde auylşaruaşylyq salasyna jastardyŋ barǧysy joq. Sondyqtan jemısı mol ıstı qazır qolǧa alyp, tabysy joǧary jūmysşy mamandyqtaryna jastardy tartsaq, aqsap tūrǧan salalardy damytuǧa ülken serpılıs bolar edı. Elımız 30 jylda damudyŋ daŋǧyl jolyna tüstı. Bıraq jasyratyny joq, ideologiia jaǧy aqsap tūr. İdeologiia bolmasa, bügıngı berekelı bastamalardan paida şamaly, – deidı qariia.

Ydyrys Iýnusovtyŋ aituynşa qazır äskerge baramyn dep ūmtylǧandardyŋ joly bolmai, kerısınşe barǧysy joqtar ketıp jatqan körınedı. Būl da bolsa qoǧamnyŋ keselı deidı aqsaqal. – Qazırgı jastar qiyndyq körmei ösken soŋ, äskerge barudan qaşady. Äskerge şaqyrsa, baladan būryn, ata- anasy qorqatyn kün de taiady. Jıgıt degen barlyq synǧa tözımdı boluy kerek qoi. Äskerden jaltarǧandar keiın otbasyn qalai asyramaq? Onyŋ üstıne qazır äskerde Otan qorǧauşylarǧa barlyq jaǧdai jasalǧan. Nemeremnen sūrasam, qazır äskerde mamandar kündelıktı är sarbazdy tekserıp, jaraqaty bar- joǧyn anyqtaitynyn aituda. Al būryn denemızdı tekseru degen atymen joq edı. Soǧan qaramastan äskerdıŋ tärtıbı jeŋıldegen saiyn oqystan qaza tapqandar köbeiıp kettı.

Bügınde äskeri bölımmen ata-analar da bailanysyp, balasynyŋ dauysyn estıp, söilesıp tūrady. Odan artyq ne kerek? Jastardyŋ patriottyq sezımın bala kezden oiatyp, dūrys tärbie bere bılu kerek. «Süirep qosqan tazy tülkı almas» degen. Sonda jetektep alyp qatarǧa qosqan jastan qandai sarbaz şyǧady? Ötkenge oralsaq, keŋes ökımetı tūsynda äskerge barmaǧandardy el-jūrt auru dep oilaityn. Köpşılık ortada äskerge barmaǧandar basyn tömen salyp, qymsynatyn. Qoş, batys elderınde äskerge barǧandarǧa täp-täuır qarjy tölenedı eken degendı estıdık. Bız de sol täsıldı qoldansaq, Otanyn aqşaǧa qorǧaityn jas, tuǧan jerın aqşaǧa satuǧa da daiyn bolyp jetılmesıne kım kepıl?

El Prezidentı Qasym-Jomart Toqaev Jaŋa Qazaqstan qūramyz dedı. Mıne, sol ıstıŋ basynda ideologiiaǧa myqtap köŋıl böluden bastaǧan läzım. Qalǧany sätımen keledı. Jastar Otanymnan ne alamyn dep emes, Otanǧa ne beremın deuı kerek! Ata-analar balasyna tiıstı bılım aluǧa jaǧdai jasamai, qala berdı äskerge jıbermese ne paida? Qazır tärbienı üiden, balabaqşadan bastau kerek. Sebebı bala kezdegı tärbie tasqa oiǧan taŋbadai joiylmaidy. Ūlty düngen bolsa da, balalarym men nemerelerım qazaq mektebınde oqyp, qazaqşany jetık meŋgerıp aldy. Būl da tärtıp pen tärbienıŋ arqasy dep bılemın, – deidı aqsaqal.

Bügınde äskerge şaqyrtu kelse, qaraly qaǧaz kelgendei üreilenetın otbasylar da bar. Densaulyǧynyŋ mükıstıgıne şara qabyldamai, şükır etetınderge ne dersıŋ? Ol azdai qazır köru mümkındıgı tömendegen jastardyŋ ülesı de az emes. Qyryq syltauy tausylmaityndar qaitse de ailaǧa basyp, äskerden qaşyp jatqanyn körıp te jürmız. Äskerge barmai, ailasyn asyrǧanyna maqtanatyndar keler jaŋa tolqynǧa qandai ülgı körsetpek? Qalai degende de, äskerge şaqyru nauqanynda zaŋ jüzınde qolǧa alynǧan şaralarǧa qarsy kelmegenımız dūrys. Sebebı batyr Bauyrjan Momyşūly aitqandai, «Tärtıpsız el bolmaidy, tärtıpke bas igen qūl bolmaidy!» emes pe?!.

Pıkırler