XX ǧasyr basyndaǧy qazaq halqynyŋ azattyq küresınıŋ basynda tūrǧan Ä.Bökeihanov, A.Baitūrsynov, M.Dulatov tärızdı aibyndy Alaş azamattarynyŋ elımızdıŋ jarqyn bolaşaǧy üşın aianbai eŋbek etkenı barşaǧa mälım. Atalǧan ūlt ziialylary saiasi qyzmetterımen ǧana emes, sondai-aq özderınıŋ öleŋ-jyrlary arqyly da qalyŋ eldı jailaǧan qaraŋǧylyq būltyn seiıltuge bar küşterın sala bıldı. Būǧan M.Dulatovtyŋ «Oian, qazaq!» öleŋı men A.Baitūrsynovtyŋ «Masa» öleŋderı arqyly köz jetkıze alamyz.
Būl ekı şyǧarma avtorynyŋ da negızgı aitar oiy – ūiqydaǧy halyqty oiatyp, olardy jaŋaşa ömırge, erkındıkke, eldıkke baulu. M.Dulatov «Oian, qazaq!» öleŋınde:
«Közıŋdı aş, oian qazaq, köter basty,
Ötkızbei qaraŋǧyda beker jasty.
Jer kettı, dın naşarlap, hal aram bop,
Qaraǧym, endı jatu jaramas-ty»,-dep, qazaǧynyŋ eşbır oisyz, hareketsız «qalǧyp» jürgenın, söitıp bärınen qūr qalǧandyǧyn aşyna jyrlaidy. Ömırdı bosqa ötkızbei, özge elder tärızdı jaryqqa ūmtyluǧa şaqyrady.
Osy syndy A.Baitūrsynov özınıŋ «Masa» öleŋınde:
«Üstınde ūiyqtaǧannyŋ ainala ūşyp,
Qaqqy jep qanattary būzylǧanşa.
Ūiqysyn az da bolsa bölmes pe eken,
Qoimastan qūlaǧyŋa yzyŋdasa?»- degen joldar arqyly yzyŋdap ūşqan masa bolyp qalyŋ ūiqydaǧy enjar halqyn oiatpaq bolady. Ol da Mırjaqyp tärızdı elınıŋ közın aşyp, olardyŋ jalqaulyqtan arylyp, jaŋa ömırge aiaq basuyn aŋsaidy. Osydan-aq ekı öleŋdı bır arnaǧa toǧystyryp tūrǧan olardyŋ ideialyq qazyǧy, iaǧni alaş jūrtyn oquǧa, öner-bılımge, mädenietke baulyp, basqa eldermen terezesı teŋ bolarlyq därejege jetkızu ekenın baiqauǧa bolady. M.Dulatov «Oian,qazaq!» öleŋınde «naizamenen türtse de», qazaqtyŋ oianbaitynyn aita kele:
«Halyqqa, jastar, basşy bol!
Qaraŋǧyda jetektep»,- dep, halqyn osyndai halden qūtqarar jastarǧa ümıt artady. A.Baitūrsynovtyŋ da aitary osyǧan ūqsas: «qalpyldaq qaiyq mınıp espesı joq, teŋızde jürmız qalqyp köşpesı joq»,-dep özı jyrlaǧandai, sol qoǧamǧa köŋılı tolmai, alaştyŋ endıgı künıne alaŋdauşylyq bıldıredı.
Qorytyndylai kele, M.Dulatovtyŋ «Oian, qazaq!» öleŋı men A.Baitūrsynovtyŋ «Masa» öleŋıne tereŋ üŋıle otyryp, olardy ortaq bır ideia ündestırıp tūrǧanyn aŋǧaramyz. El basyna kün tuǧanda «etıgımen su keşıp», bırtūtas Alaş ideiasy töŋıregıne bırıkken M.Dulatov pen A.Baitūrsynovtyŋ būl öleŋderı – küllı halyqtyŋ oianyp, bostandyqqa qol jetkızuın aŋsaǧan, ızgı tılekten tuyndaǧan igı şyǧarmalar. Bügıngı täuelsız el ūrpaqtary olardyŋ azattyq jolyndaǧy küresın eşuaqytta ūmytpaityny sözsız.
Säbina İGILIK,
Äl-Farabi atyndaǧy QazŪU-dyŋ
Filologiia jäne älem tılderı fakultetınıŋ 2 studentı
