Kındık jūrt – Qazaqstanym
Tudyryp pıkır talasyn,
Jaiym joq eldı ekşemek,
Bölmeimın qazaq dalasyn:
Jetısu,
Jaiyq,
Kökşe – dep.
Daŋqtan darqan däuletım,
Şabyttyŋ şoǧyn şat üstep,
Bölmeimın baba äuletın:
Oŋtüstık,
Şyǧys,
Batys – dep.
Oiatyp tünde üş ret,
Injuıŋ tapsyn ızgı öleŋ.
Ūly dep,
Orta,
Kışı – dep,
Bölmeimın jäne «jüzge» men.
Şapaǧat şaǧym şaşty ıreŋ,
Köŋıldı bilep qūt kenen.
Jaudan da beter qaskünem
Jūrtymdy,
Jerdı jıktegen.
Joiylsyn adam alasy,
Keppegen künşıl ūrty udan.
Qarqara qazaq dalasy,
Teŋızı,
Tauy bır tuǧan!
Jaŋbyrly jazdyŋ jalty igı,
Şalǧynǧa tüsıp şyq-teŋge.
Qazaqtyŋ jany aŋqidy:
Jusannan,
Qardan,
Sütten de!
Arǧymaq şalyp qyrlarǧa,
Süiemın kündı,
Ai tösın.
Ruhymdy körıp tūrǧanda,
Ruymdy sūrap qaitesıŋ?!
Bölmeimın türge tündıktı eş,
Tūǧyrda tūram tas tüiın.
Qandary bırge kındıktes:
Qart Aral,
Ertıs,
Kaspiiım.
Töseulı körpe, törı keŋ,
Tabatyn tuys,
Dos talai.
Janymnyŋ bırge kögımen:
Gurev,
Şymkent,
Qostanai...
Saryarqa jerı – som altyn,
Būrymy bidai,
Sändı iyq.
Maŋǧystau – donor,
Jomartym
Ǧasyrǧa jatqan qan qūiyp.
Qaratau jerı – qazynam,
Tolaǧai ısten tapty yrys.
Sylyŋǧyr Syrdyŋ jazynan,
Syrǧasyn qaqty aq kürış.
Būlbūlǧa toly kögaly,
Jetısu jerı – jyrşy älem.
Jaiyqtyŋ begei borany,
Serılıgıŋ üşın bır sälem!
...Sairattyŋ qūmbyl qūs tılde,
Janymnyŋ jaz aǧystaryn.
Tılegım senıŋ üstınde,
Kındık jūrt – Qazaqstanym!
***
Şanaqtardy şaiqasa şapaǧat ün,
Şabyttyŋ şerbetınen tatady aqyn.
Şülen şaqta jyr jazdym şamyrqanyp,
Şyrt ūiqyda jatyrsyŋ, mahabbatym.
Äuezımdı äldilep aq tün-aǧys,
Qanatty qiiandarǧa qaqtym alys.
Muza – menıŋ mūratym märtebelı,
Terbetıp tūr janymdy tättı vals.
Şaŋyraqqa şattyqpen kırseŋ külıp,
Şabyt, senı qaitemın qūr sendırıp.
Şartaraptyŋ şamdaryn qualadym,
Şylymymdy bır jaǧyp, bır söndırıp.
Parasat pen peiıldı teŋge bölıp,
Jaqsylyq joralǧysyn jön körelık.
Alpys aqqu törımdı tamyljytyp,
Dariǧa aspan barady döŋgelenıp.
Tūrpatyna tūtpastan tündı būiym,
Säbi aqyn oilardan syndy miyŋ.
Jyr-anasy jebeidı jalǧyz ǧana,
Perı bolǧan perzenttıŋ jyndy küiın.
Balqaimaǧy baqyttyŋ betınde erıp,
Otauynda şabyt qūs otyr delık.
Jyrǧa toly däpterım jatyr alda,
Paiǧambardyŋ jalǧyzy sekıldenıp...
İdilliia
Qiyndyqta küizelgen men be synyp,
Köreiık körpemızge jön kösılıp.
Pırädar bop qaitemın paqyrsyǧan,
Mende de bar, ärine, pendeşılık.
Kökırekte kısınep barşa qūlyn,
Jalǧyzdyqta saqtadym jan sabyryn.
Quartpady kün nūry köktemenıŋ,
Qar astynan qyltiǧan qarşa gülın.
Qatelıkten qyzaryp betım-besın,
Esıgınde tırlıktıŋ jetıldı esım.
Serılıktıŋ syiqy da soqyr tiyn
Basyŋnan baqa-şaian sekırgesın.
Şeksızderge jatatyn şetı ūlasyp,
Şapaǧatqa armannyŋ oty ǧaşyq.
Kristaldai kırşıksız degendı de,
Pendelıktıŋ jüredı toty basyp.
Estelıkter tüsırıp eske nenı,
San aluan sūraqtar ses beredı.
Taǧdyrdyŋ azdy-köptı taiaǧy ma...
Er jıgıt kektemeidı eşteŋenı.
Tırşılıkke yntazar taban-sülık,
Torabymdy sapardan tabam şyǧyp.
Jamandyqtyŋ jaǧasy jyrtylmaidy,
Alty alaşqa aǧaiyn – adamşylyq!
Tepsınetın tabanda temırdı üzıp,
Şyndyqty da moiyndar nebır būzyq.
Irı qylyp jaratyp äldekımdı,
Irılıktı süimeitın ömır qyzyq!
Qūdaişylar kütkende kökten şyraq,
Ömır degen – aǧyzyp ötken sūr at.
Qasyq qany qazaqtyŋ bolsa mende
Şendılerden jürmespın şekpen sūrap.
Qasietın tanytqan qaspaq bettıŋ,
Balalyqtan bastalar bastapqy ekpın.
Qulyqtar men sūmdyqqa kıjıngende,
Tırşılıktı keledı tastap ketkım.
Tözımderdıŋ tozdyryp kök taǧasyn,
Jönsızdıkten aitamyz joqqa da syn.
Adam da bır mäjıǧūn köbelek qoi,
Özı tyǧyp jüredı otqa basyn!
Aşylu apogeiı
Aşidy almaǧaiyp köŋıl-airan,
Tırşılık teketıres – toly maidan.
Joǧalǧan jaqūttarym jetı kömbe,
Tabaiyn otyz beste ony qaidan?!
Qaitkende qylamyn dep halyqty eleŋ,
Jyrymmen jürekterge jaryq berem.
Bolmystyŋ bederlerın bıle tüstım,
Bıtpeitın Ömır degen älıppeden.
Qaibırde basyp jürıp qiynǧa aiaq,
Syilastan bälsınbedım – syiymdy aiap.
Öleŋnen altyn azap arqaladym,
Baqytty öter me eken būiyrmai-aq?!
Tozbasyn azamattar tekke esırıp,
Tiıstı basqa qyrau, betke sülık.
Dauryqqan dastarqandas dostardyŋ da,
Keşesı kele-kele kettı öşıgıp.
Jaryqqa körınse de jäi kıtabym,
Jasymnan meken ettım oi būtaǧyn.
Jyr-anam jylaǧanda jūbandyryp,
Quanyş qamşylady qaiǧy tabyn.
Öleŋ bop örtegende boiymdy alau,
Izdeidı bolaşaqtan toiym qalau.
Täŋır de keşırmeitın tasyrlyq qoi,
Talantty tırısınde moiyndamau!
Köŋıldıŋ baiqalmasyn qoş kemdıgı,
Saulyqqa kötereiık tosty endıgı.
Tırınıŋ sanatynda joq de menı,
Jürekten aqyndyǧym öşken künı.
Janymnyŋ jalǧyz būlbūly
Jaiqalyp jonda qyr gülı,
Jaryqtan tabar toiat kım?
Janymnyŋ jalǧyz būlbūly
Jazira taŋda oiattyŋ.
Oiattyŋ menı näzıgım,
Jüzıŋde jüzıp nauşa kün.
Jaiyqtyŋ jalpaq jazyǧyn,
Sipady şaştan sausaǧyŋ.
Käzine quyp keŋdıkten,
Jūlqyna tartty jarau at.
Özender menen köl bıtken,
Tıledı tūnyq salauat.
Şanaqtan şattyq şertemın,
Jaŋbyrlar jandy juady aq.
Jardan da būryn örtedıŋ,
Qarşadai kezden dualap.
Maŋdaiǧa qonǧan baq qūsym,
Bauyryŋa kökten būlt ensın.
Üş balamnan da tättısıŋ,
Üş balamnan da ülkensıŋ!
Sanamda seksen sän aşyp,
Bauraǧan boidy küipaz ün.
Közımde tūrǧan qaraşyq,
Jürekke bıtken jihazym.
Amandyq degen dästürge,
Sertınıŋ aitpas syrt änın.
Jälelder jatqan tas türme,
Syndyra almaǧan sūŋqarym!
Lebıŋnen erıp ılezde,
Qūrlyqtyŋ keter qar-mūzy.
Anamdai darqan mınezge,
Aqiqat şaldyŋ jalǧyzy.
Köŋıldıŋ qūty – berık tın,
Tılegım senı tapty aiqyn.
Hor qyzynan da körıktım,
Qyzyl altynǧa satpaimyn!
Jolyŋda senıŋ jürgenge,
Tatymas tükke täj qūny.
Baǧaŋdy bekzat bılgenge,
Mazasyz tırlık mazmūny.
Magellan tappas beketın,
Jūmbaǧy jetı jas endık.
Jyndylyǧy da jetetın,
Faraon fäni-äsemdık!
Tüŋılıstı de ümıt qyp,
Tajaldan täuır tözım-ken.
Jetpısten tauyp jıgıttık,
Botasy sansyz boz ıngen.
Tamaşaŋ tuyp terısten,
Ezulei almas eş yryŋ.
Qasymdy süigen perıştem,
Abaidan qalǧan jesırım.
Tüspeidı qolǧa tal ūşy...
Tappadym teŋeu – syi atyn.
Dalamnyŋ ūşan dauysy,
Darynǧa bıtken ūiatym!
Baǧamdy bılıp bır künı,
Talqyǧa tüser töl eŋbek.
Janymnyŋ jalǧyz būlbūly –
Ölemın,
Sen dep –
Öleŋ dep!
Kalmykov mektebındegı oi
Armysyŋ,
Ata-mektep!
Ana-mektep!
Jatyr ma janaryŋda dala köktep?!
Eşkımnıŋ enşısıne en taqpaǧan,
Eşkımdı qarǧamaǧan qara bet dep.
Aqjoltai armandardyŋ tasyn qūiyp,
Sen biık!
Zaman biık!
Ǧasyr biık!
Meşıtıne jügıngen mäzın qūsap,
Keteiın bäldenbeitın basymdy iıp.
Mūzarty mūŋdarymnyŋ kettıŋ be erıp,
Eles te – zymyraǧan ekpındı elık?!
Esıgı jabylmaityn erkelıgım,
Tūrady saǧan jiı jetkım kelıp.
Jürekke jasaǧasyn jyr estılık,
Tozbaidy saltanattyŋ syny eskırıp.
Jiyrma jyl būryn ūşqan jūmaǧyma,
Ūlymdy keldım bügın ılestırıp.
Bekerge bettemedık bösıp tegın,
Bärınen qymbat eken besıktegı ün!
Körmedım senıkındei jyly qabaq,
Jyly söz senıkındei esıtpedım.
Tabiǧat barşamyzǧa kekıl berıp,
Jetpegen jıgıttıkke jetıl dedık.
Arhivy balalyqtyŋ qaldy sende,
Jartysy jüregımnıŋ sekıldenıp.
Bıtkende balapanǧa berış qanat,
Äkettı älemıne jol ūşqalaq.
Süieitın qoltyǧymnan senı oiladym,
Taǧdyrym tüksigende terıs qarap.
Şabandoz şyqpasa da menen kerım,
Tanytty kökıregım öleŋge ebın.
Joǧymdy jylatpai-aq jetıstırıp,
Qatemdı keşıretın, kemeŋgerım!
Jürgende köŋılımnıŋ qoşy köktep,
Qai mūndar qūlynyŋdy meşın etpek.
Jaratqan at jalynda bärımızdı,
Osy jer!
Osy halyq!
Osy mektep!
Işkılıktı qoiǧan jıgıttıŋ jyry
Byjyldasa bätşaǧar qatyn-mysyq,
Aiaz tılı arqama batyrdy üsık.
Ala taŋnan aşylmai araq düken,
Äserlendım üidegı ätırdı ışıp.
Aǧyp tüse jazdasa miyŋ synap,
Bas jazudyŋ azaby qiyn, şyraq!
Joldastarym jalt berıp jöneledı,
Qoimaǧasyn künbe-kün tiyn sūrap.
Mūndarlyqtyŋ tazalap mys tegeşın,
Qyrsyq sumen bastaldy küştı egesım.
Aqyl aitqan tuysty söktım bylai:
«Işmerezder kündeidı ışpegesın!».
Adamdyqtan azǧandy ez dep kemıt,
(Taşkentte de qaŋǧydym özbekke erıp).
Jaqsy maman deidı de bastyq bıtken,
Ar jaǧyna qalady söz keptelıp.
Saltanattyŋ estılmei sazy maşyq,
Joǧalady köktemge jaz ūlasyp.
Öle süigen jarym da bır kezdegı,
Avtonomiia bop kettı ajyrasyp.
Toǧyşarlyq kır qylyp jaǧamdy üime,
Qarap jürıp qadaldy tabanǧa ine.
Otauymnyŋ būiyrmai bosaǧasy,
Qanşa märte tünedım qaraŋǧy üide?!
Aramyzda araqtyŋ jıgı tūryp,
Küŋırendı köŋıldıŋ künı tymyq.
Kım bolǧanyŋ kezınde mäsele emes,
Qandai jaman qalǧanyŋ ūmytylyp!
Jüregımdı tyrnaidy mūŋ-qaiǧy ūlyp,
Osy eken ǧoi dünie, dyrdai bülık.
Tırşılıkte jalǧyz-aq berıletın,
Ūiattan da jıberdı jūrdai qylyp.
Tūrmaǧasyn tūǧyrda bekıp qanat,
Qaraketıŋ – tısı joq ketık taraq.
Talailardyŋ tūlparyn mertıktırıp,
Talailardyŋ tübıne jetıptı araq.
Äpende joq, ärine, künädan bos,
(Qūrbaqalar qūdyqqa qūlaǧanǧa öş).
Işpegen de nūsqasy ırılıktıŋ,
Işpegender jeŋedı, jylaǧan dos!
Avtobustaǧy aiqas nemese tuǧan tıl
Avtobus talai joldyŋ belın keşıp,
Jappady ketkender men kelımge esık.
Qalyŋ jūrt otyrǧanda qalǧyp-mülgıp,
Qaldy şal bozbalamen kerıldesıp.
Jüitkıgen maşinanyŋ jürısı ūŋǧyt,
Ketkendei qoltyǧyna ūry süŋgıp.
Qazaq tılın bılmegen qazaq üşın,
Būzyldy aqsaqaldyŋ türı sūmdyq.
Közınen şaşyratyp otty küreŋ,
Ūruǧa ūialdy ma el köptıgınen.
Är nenı byldyrlaǧan beişaraǧa,
Bezıldep saqaly da kettı, bılem!
«Aqymaqqa sanasaŋ da aqyr menı,
Enşalla, tausylǧan joq aqyl kenı.
Mūrtyndai Gitlerdıŋ mūrtyŋ qūrsyn,
Obalyŋ ata-anaŋa, paqyr!» – dedı.
Qaldyrmas qasiet pen köneŋdı ūmyt,
Tuǧan tıl – tüsıngenge tereŋ bılık.
Ne ısteimın bozbalanyŋ kökıregın,
Jasaǧan jaratqasyn kereŋ qylyp.
Tuǧan tıl – būrqyraǧan börte besık,
Ūqpaǧan ūiatyŋdy kelte neşık?!
Süiemın saqalynan osy şaldy,
Otyrǧan özıŋ üşın jelkelesıp.
Tuǧan tıl – tektılerdıŋ mi eŋbegı,
Tuǧan tıl – imanymnyŋ ien kögı.
Sen arqyly bozbala äkem menıŋ,
Anamdy alǧaş ret süiem dedı.
Tuǧan tıl – aqyndarǧa dıŋgektı öleŋ,
(Janymdy jaryǧyŋmen bırlep kelem).
Qai kösem de aluan tıldı bılıp,
Äuelı kındık tılın qūrmettegen!
Dalamnan otarşyldyq mazaqty ürlep,
Ǧasyrym körsetedı ǧajap qūrmet.
Tuǧan tılde aitamyn men äuelı,
Ūlan-ǧaiyr ūltpyn dep,
Qazaqpyn dep!
Mahambetter toitaryp töre mesın,
Ūly Abai – aspandaǧy bölek esım.
Mūhtar tılın ūmytsam,
Ūltym menı
Kreske Hristostai şegelesın!
Pendelıktıŋ pärşalap bet perdesın,
Paryqsyzdy ar degen sot tergesın.
Qazaq emes dep kettım,
Qazaq emes!
Tılın jūtqan «jetımdı» jek körgesın...
Qaroidaǧy tolǧanys
Aiauly anaŋ – aqiqat ta,
Ataŋ – kek!
Törelerdıŋ tättı qanyn tatam dep,
Börılermen börılerşe beldesken,
Sen menen de baqyttysyŋ,
Mahambet!
Tös etıŋdı maiystyryp tas tırlık,
Quanyş pa? –
Köjekteiın qaşty yrǧyp.
Sadaqada sapyrylysqan jūrtyŋa,
Jaugerlıkte būiyrmaǧan bas bırlık.
Zaman degen
Zaman emes – qari tün,
Bytyradai bölınıptı jan ūiqyŋ,
Basyŋ kettı,
Myna mylqau dalanyŋ,
Adamdyqqa jetkızem dep «är itın»...
O, Mahambet!
Tättı mūŋ
Janymnan kördım keşe tün,
Janaryŋ jäumıt, jan qūrbym.
Jūpary senen esetın,
Jaiyqta jauǧan jaŋbyrdyŋ.
Jalǧanda jaŋǧaq tättı oi köp,
Jazmyştan jürdık syi kütıp.
Jelbırep jelge aq köilek,
Joǧaldyŋ qaida qūiǧytyp?!
Jaralǧan jansyŋ jyr üşın,
Jasyrmai ony aita alam.
Jiyrma bes – almas qylyşym,
Jadyma tüstı-au qaitadan.
Jürekke syrnai sazyn ber,
Jantalas ūqpai eşqaşan.
Jügırdı betke äjımder,
Jabysty myna şaşqa şaŋ.
Jaŋǧyrsa keide syr näzık,
Jauapty deisıŋ būǧan kım?
Joqtasam senı, jyr jazyp,
Jabyqqan sätte jūbandym.
Jūmbaǧy şalqar şaqpenen,
Jadaǧai ümıt tūtattym.
Joǧaldyŋ qaida, ättegen,
Jalǧasy bolmai kıtaptyŋ.
Janymdy jauyp qūm selı,
Jıktemen öşımdı eşkımnen.
Joǧaltyp alǧan bır senı,
Jürektı keşırmespın men!
