Biyl taǧy da joǧarǧy oqu ornyna tüsu üşın test tapsyryp, qūlap qaldym. Qūlap qaldym degenım qoiu aitylǧan söz şyǧar, anyǧynda sürınıp kettım. Armandap jürgen grantyma bır ǧana balym jetpei, tegın oqudyŋ tabaldyryǧy attatpai , tauanym şaǧylyp, auylǧa tartyp otyrdym.
Tegınde sabaqqa zeiındı edım. Zerek oqydym. Babym kelıskenmen baǧym janbai-aq qoiǧany. «Jä» deimın ışımnen: «Jeter , endı tapsyrmaimyn! Universitetıŋdı jelkemnıŋ şūŋqyry körsın».
Osyndai aluan oidyŋ qūşaǧyna kömılıp, elge baratyn avtobusqa mınıp, ornyma jaiǧastym. Menıŋ qasymdaǧy orynǧa eludı eŋserıp qalǧan er aǧasy otyrdy. Äjımsız, jyltyr jüzdı, jıpsık közdı kısı eken. Qaltasynan taraǧyn suyryp, töbesındegı seldır şaşyn sılki tarady da, bır ürlep ornyna salyp qoidy. Ätır me, odekolon ba, äiteuır iıssudy aianbai qūiynypty. Qolqamdy qauyp, jüregım qysyla bastady. Myna «müŋkıgen myrzany» jergılıktı intelligentsıŋ-au dep topşyladym. Bız mıngen PAZİK bır itınıp aldy da irek joldarmen qala syrtyna jorta jöneldı. Avtobus joldaǧy jyrtyqqa tüsıp, «solq» etkende ışındegıler seŋdei soǧylysyp qaldyq
- Ostorojno! Ne drova vezeş! – dep saŋq ettı körşım. «Eşqandai komfort joq» dep qosyp qoidy. Byrşyǧan maŋdaiyn, jelkesın köldei oramalmen kezek sürtıp, alqymyndaǧy galstugın bosatty. Menı endı ǧana baiqaǧandai betıme bır qarady da:
-Bauyrym, baǧytymyz bır eken, bılısıp otyraiyq. Türıŋe qarasam student siiaqtysyŋ. Qaida oqisyŋ? - dedı.
-Student emespın, Tapsyrǧam. Tüse almai qaityp baramyn.-dedım.
-Qaisysyna tapsyryp eŋ?
-Jurnalistikaǧa
-Solai de. Kezınde qyzymdy tüsırıp edım jurnalistikaǧa. Qazır «Habarda» ısteidı. Oquǧa tüsu - otar qaiyru emes. Oǧan baaas kerek! - dedı sūq sausaǧymen şekesın şertkılep.
-Bır balym ǧana jetpei qaldy.
-Auyldyq kvotany qosqanda ma?
-Men qalalyq mekteptı bıtırdım. Kvotam joq. Auyldaǧy mektep 9 jyldyq bolǧan soŋ 10, 11-dı qaladan aiaqtadym.
-Beker ıstegensıŋ, – dedı älgı aǧam: - Äke-şeşeŋ aldyn aŋdamaityn adamdar eken. Är närsenı künılgerı josparlau kerek qoi. Mysaly men söittım. Saǧan bır äŋgıme aitaiyn, tyŋda!
Senen bırer jas ülken qyzym bar. Sol balamnyŋ bolaşaǧyn erte bastan oilastyrdym. Qūdai qosqan qosaǧym, jeŋgeŋdı aitam, ūlty - ūiǧyr. Almatyda oqyp jürgenımde tanysyp, şaŋyraq kötergemız. Şonjynyŋ qyzy ǧoi, qazaqşaǧa sudai. Sonyŋ septıgı tidı. Qyzym 16-ǧa tolyp, jeke kuälık alarda, ūltyn qazaq emes, ūiǧyr dep jazǧyzdym. Söitıp Şynarym - Chinar bop şyǧa keldı. Bız negızı qalada tūramyz. «Tıl basqarmasy» mekemesı «Memlekettık tıldı qoldanu men damytu» bölımderı, JOO-lar ūiymdastyratyn baiqaularǧa qatysyp, qazaqşa aǧyp tūrǧan «ūiǧyr qyzym» top jaryp, memleket tarapynan bölıngen jeŋıldıkterdı enşılep jürdı. Keiın 11-synyptyŋ soŋǧy toqsandaryn auyldyq mektepten bıtırttım. Ol jaqta ınım bar. Qazır de sol bauyryma bara jatqan betım ǧoi. Qyzyma auyldyq kvota bölınuı üşın solai jasadym. Baiqadyŋ ba, basyŋ ıstese bärınıŋ retın tabuǧa bolady. Balam test tapsyryp, belgılı balyn alǧan soŋ, universitetke qūjat ötkızdık. Qyzym Qazaqstandaǧy az diasporanyŋ ökılı ärı memlekettık tıldı jetık bıletın basqa ūlt balasy retınde, auyldyq kvota arqasynda grantty qinalmai jeŋıp aldy. Vot tak, bauyrym! Naǧyz äke men siiaqty bolu kerek.(Keŋkıldep küldı). Qazaqtyŋ «Erkek üş jyldyǧyn, äiel üş kündıgın oilaidy» degen maqaly bar. Ūǧyp al!» - dedı.
- Qazaqtyqtan sadaǧa ket!- dedım ışımnen. «Müŋkıgen myrzanyŋ» sasyq qulyq, pasyq aqylynan jüregım ainydy. Qazaq qalmaqtan qatyn alsa da, qyrǧyzdan qatyn alsa da düniege kelgen balasy qazaq bolyp tuuşy edı, Qazaqtyŋ namysyn taptatpai, ata jolyn quuşy edı. Al bügıngı öz müddesı üşın ūltyn op-oŋai sata salatyn «saudaşy» ūrpaqtyŋ bırı - mynau, tūqymy-anau. Ūltyŋdy aiyrbastau - satqyndyq, Otandy satu – opasyzdyq!
- Opasyz satqyn ekensız!- dedım oǧan ojyraia qarap. Būdan ärı qasynda otyruǧa şydai almai, jürgızuşıge «Avtobusty toqtat!» - dep aiqai saldym da, orta joldan tüsıp qaldym. Namyssyz, ruhsyz, halqym dep kökıregı qars airylmaityn, jüregı qazaq dep soqpaityn beişaranyŋ qasynda tynysym tarylyp ketkendei boldy...
Oquǧa tüsu üşın ūltymdy satuym kerek bolsa büitken oquy qūrysyn!.
Aibek Oralhan
