Äleumettık salaǧa basymdyq beremın – Künbolat Ömırbai

«Men özımnıŋ sailaualdy baǧdarlamamda äleumettık salaǧa erekşe köŋıl bölıp jatyrmyn. Öitkenı qazırgı taŋda halyqtyŋ äleumettık jaǧdaiy öte tömendep ketken. Būl endı bärıne belgılı jaǧdai dep bılemın. Odan keiın ekınşı basymdyq berıp otyrǧan baǧyttardyŋ bırı – būl elımızde jappai etek alǧan korrupsiia mäselesı. Üşınşı basym baǧyttardyŋ bırı retınde ekonomikany damytuǧa erekşe köŋıl bölıp otyrmyn. Onyŋ ışınde auyl şaruaşylyq tauaryn öndırıp, halyqty azyq-tülıkpen qamtamasyz etuge män beru qajet. Sondai-aq tauar öndıru öndırısımen ainalysatyn zauyttar, fabrikalar aşuǧa köŋıl bölu kerek. Iаǧni, naqty ekonomikanyŋ damuyna efektı beretın salalarǧa köŋıl audaru asa maŋyzdy bolyp otyr. Sonymen qatar Qazaqstannyŋ qazırgı eonomikalyq jaǧdaiynda är balaǧa 18 jasqa deiın 40 567 teŋge beruge äbden bolady. Būl köptegen damyǧan memleketter qoldanatyn ürdıs. Balalar bızdıŋ bolaşaǧymyz. Är ata-ana balasynyŋ keleşekte ülken azamat bolǧanyn qalaidy. Künı keşe Äzıret Sūltan meşıtınde jūma namazyna bardym. Meşıttıŋ aldynda tūrǧan adamdardyŋ ışınde qaiyr sūrap otyrǧan mügedek jandar köp. Qazırgı kezde halyqtyŋ köpşılıgınıŋ jaǧdaiy qaiyrşylyq deŋgeiıne tüsıp ketken. Meşıtten tömen tüssek mektep jasyndaǧy oquşy qūrt satyp tūr. Ol «Aǧalar eŋ bolmasa 2-3 qūrttan satyp alyp ketıŋızderşı. Päterdıŋ aqşasyn tölei almai jatyrmyz» deidı. Al endı sol qyz meşıttıŋ aldynda qūrt satyp tūru kerek pe? Ol qyz keleşekte elıne qyzmet etetın maman boluy üşın mektepte oqyp, bılım alu kerek emes pe? Ökınışke qarai qazırgı kün körıs deŋgeiımızdıŋ tömendıgı ony sol jerge aparyp tūr. Sondyqtan memleket bır nemese bes balasy bolsa da, eŋ tömengı kün körıs deŋgeiınde järdemaqy beru kerek. Sebebı balalarymyz meşıttıŋ aldynda qaiyr-sadaqa sūrap tūrmauy tiıs. Är otbasynyŋ jaǧdaiy är türlı. Bır adam bala-şaǧasyn kerek-jaraqpen qamtamasyz ete alady, ekınşı adamnyŋ oǧan mümkındıgı joq. Järdemaqy arqyly äleumettık jaǧdaidy retteimız. Ekınşıden är balaǧa 40 567 teŋge järdemaqy beru eldegı demokrafiialyq jaǧdaidy jaqsartady. Elımızdegı 20 million halyqtyŋ sany älemde 9 oryn alatyn memleket üşın öte az. Sondyqtan da bızge demografiialyq jaǧdaidy köteruımız kerek. Al balalarǧa jaqsy deŋgeide järdemaqy berıletın bolsa, onda qordalanyp qalǧan köp mäsele özdıgınen şeşıledı», – deidı kandidat.

«Qazır Qazaqstanda eŋ tömengı jalaqy 70 myŋ teŋge. Jetpıs myŋ teŋge ailyqpen Astana qalasynda ömır süru mümkın be? Mūndai jalaqymen qazır auyldyq jerde ömır süru mümkın emes. Sol sebeptı eŋ tömengı jalaqyny eŋ kemı 1,5 esege köbeitu kerek. Jalpy eŋ tömengı jalaqy 100 myŋ teŋgeden kem bolmauy kerek. Auyldyq jerde eŋ tömengı jalaqy 100 myŋ teŋge bolyp bekıse, ırı qalalarda jergılıktı mäslihattardyŋ şeşımımen eŋ tömengı jalaqynyŋ koeffisientın 1,5-2 esege köteretın bolsaq, onda kemı 140-150 myŋ jalaqy tölenetın bolady. Eŋ tömengı jalaqyny köteru bızge ne beredı? Käsıpker nemese zauyt-fabrikalar qarapaiym jūmysşyny jaldaityn bolsa, 150 myŋnan az jalaqy tölei almaidy.

Al endı mügedektık pen zeinetaqy mölşerıne keletın bolsaq, qazır köptegen analarymyz, kökelerımız Sovet odaǧy kezınde jūmys ıstedı. Olar kezınde keleşek Qazaqstan üşın de jūmys ıstegenın ūmytpau kerek. Alaida Sovet odaǧy tarqaǧannan keiın olardy jūmys ötılı bolmai qaldy. Sonyŋ saldarynan olar 45-50 myŋ,  ary ketse 60 myŋ teŋgenıŋ zeinetaqysyn alyp otyr. Şyn mänısınde olardyŋ zeinetaqysy 100 myŋ teŋgeden joǧary bolu kerek. Olar soŋǧy 25-30 jylda zaŋdy türde jūmys ıstemegen şyǧar, bıraq onyŋ aldynda eŋbek ettı ǧoi. Būdan bölek eş jerde tırkeude tūrmaǧan, bıraq kündelıktı jūmys ıstep jürgen azamattar bar. Auyl şaruaşylyǧy salasynda jūmys ıstep jürgen azamattar barşylyq.  Olardyŋ bärı kün tün demei eŋbek etıp jatyr.  Olarǧa qartaiǧan kezde zeinetaqy tölenuı kerek qoi. Ūzyn sözdıŋ qysqasy zeinetaqy men mügedektık üşın berıletın järdemaqyny 2 ese köbeitu kerek dep esepteimın. Eger deputat bolsam, osy mäselenı Parlamentte köteretın bolamyn», – deidı ol.

"Adyrna" ūlttyq portaly