AQSh-tyń áskerı áýe jáne teńiz qorǵanys kúshteri Qytaıdy aınala qorshap otyr. AQSh pen Qytaı arasyndaǵy salmaqty kıkiljiń 1979 jyly da oryn alǵan bolatyn. Odan keıingi ýaqyttarda AQSh pen Qytaı arasy dál qazirgi ýaqyttaǵydaı shıelenisken emes. 2016 jyly eki el arasyndaǵy saýda sattyq boıynsha taýar aınalymy 560 mıllıard AQSh dollarynan asqan edi. 2017 jyly AQSh pen Qytaı arasyndaǵy saýda qarym qatynasy asa joǵary deńgeıdi kórsetti. Bul soma 710,4 mıllıard AQSh dollaryn qurady. Sonyń ishinde:
• elektroqurylǵylar — 146 mlrd dollar;
• mashıny bólshekteri — 110 mlrd dollar;
• jıhaz ónimderi — 32 mlrd dollar;
• sporttyq zattar men oıynshyqtar — 26 mlrd dollar;
• plastmassa — 16 mlrd dollar;
• qyzmet kórsetý salasy — 17 mlrd dollaryn quraǵan.
Al apta saıyn eki el arasynda ushaqpen 110 reıs bir birine attandyrylady eken. AQSh ta 120 myńdaı qytaılyq azamattar oqysa, Qytaıda júrgen AQSh azamattary 20 myńǵa jeter jetpes kórsetkishte eken. Qazirgi ýaqytta munyń barlyǵy aıtarlyqtaı dárejede tómendep ketti. Donald Tramptyń arnaıy tapsyrysymen AQSh tarapynan Qytaıǵa 1300 taýar túrin ótkizbeý boıynsha buıryq kúshine endi. Búgingi kúni eki eldiń arasyndaǵy kıkiljiń asqynyp, sankııalyq soǵystar men túrli saıası ári halyqaralyq deńgeıdegi kıkiljińge alyp kelip otyr. AQSh pen Qytaı arasynda IT tehnologııalar salasyndaǵy sankııalyq soǵys joǵaryda atalǵan qarajattyń asa kóp bóligin menshiktedi. Bul salada Qytaıdyń IT ónertabystaryn jymysqy jolmen urlaýy, avtorlyq quqyqty óreskel buzýy áshkerelenip, asa mol qarajattan qaǵyldy. AQSh óziniń IT salasyndaǵy kóptegen óndirisin Malaızııaǵa, Sıngapýrge, Úndistanǵa, Vetnamǵa fılıaldaryn salyp, kóshirip jatyr. Qytaıdaǵy oryn alǵan jaǵdaıdan keıin qytaılyq alyp kompanııalar AQSh tyń saýda mınıstrlikterine ótinish jazýmen toqtady. Kıkiljiń munymen toqtaǵan joq. AQSh Qytaıdyń ishki saıasatymen oryn alyp jatqan jazalaý lagerlerdegi jazalaý sharalaryn, adam quqyqtarynyń taptalýy eshqandaı halyqaralyq quqyqtyq normalarǵa saı emes dep aıyptap otyr. Qytaıda dál qazirgi ýaqytta kammýnısttik ultshyldyq dıktatýra ornap, ózge ulttardyń quqyn taptap, ómirlerine qaýip tóndirip jatyr. Onyń ishinde bizdiń etnıkalyq qazaqtarymyz da bar. Kóptegen saıası úırený lagerleri jumys jasap jatyr.
Imperııalyq múdde álemdi bóliske salǵan ımperııanyń bárine tán tarıhı qubylys.
AQSh taraby dál qazirgi ýaqytta Qytaıdy jan jaqtan qorshap, áskerı áýe kúshteri men teńiz qorǵanys kushterin Úndi muhıty men Tynyq muhıty araldaryna, Taıvan araldaryna, Avstralııa, Japonııa, Fılıppın, Indonezııa, Gong Kong jáne Ońtústik Qytaı teńizderi aımaqtaryna, qurlyq bóliginde Aýǵanstan men Pakıstanda qonystandyrǵan.
Áskerı bazalardy óz araldaryna qondyrýǵa ruqsat bergen elderdiń barlyǵy AQSh tyń ustanymyn qoldap otyr. Osydan biraz buryn da Fılıppınniń araldaryna «Rýzvelt» atty soǵys laınerleri men júzdegen bombalaýshy ushaqtaryn alyp kelgen. Bul AQSh tyń Azııa qurlyǵyndaǵy úlken ımperııalyq múddesiniń iske asatynyn kórsetip otyr. Jaǵdaıdyń qalaı aıaqtalaryn ýaqyttyń ózi kórseter.
Bekbolat Qarjan
"Adyrna" ulttyq portaly
