Oppoziialyq jurnalist Jamal Haşoggidıŋ ölımıne bailanysty batys elderınıŋ ötkır synyna ūşyraǧan Saud Arabiiasy hanzadasynyŋ jaŋadan jaqtastaryn tabuǧa tyrysyp jatqany aitylady.
Saud Arabiiasynyŋ taq mūragerı Mūhammed bin Salman Qytaidyŋ mūsylmandardy "lagerlerde qaita tärbieleu" täjıribesın qoldady dep habarlady Newsweek saity. Ol jūma künı resmi saparmen Qytaiǧa kelgen edı.
"Qytaidyŋ ūlttyq qauıpsızdıktı saqtau üşın terrorizm jäne ekstremizmmen küres jürgızuıne qūqyǧy bar" dedı hanzada Pekinde. Onyŋ sözın Qytaidyŋ memlekettık arnalary jariialaǧan.
Qytaida Mūhammed bin Salman vise-premer Han Chjenmen kezdesken. Taraptar energiia öndırısı men himiia önerkäsıbı salasynda ärıptestık ornatu boiynşa maŋyzdy kelısımderge qol qoiǧan. Sarapşylar ekı el ekonomikasynyŋ tyǧyz qarym-qatynasta ekenın aitady. 2018 jyly ekı el arasynda jürgızılgen sauda-sattyq kölemı 63 milliard AQŞ dollaryna jetken.
Qytaidan būryn ol Päkıstanda bolǧan. Päkıstannyŋ resmi tūlǧalary da būǧan deiın Qytaidyŋ Şyŋjaŋda jürgızıp otyrǧan saiasatyn aqtai söilegen.
Qūqyq qorǧauşylar mūsylman memleketterınıŋ lagerlerge bailanysty ünsız qalǧanyn jiı synaidy. Būǧan deiın tek Türkiia ǧana arnaiy mälımdeme jasap, Qytaidy mūsylmandarǧa arnalǧan "qaita tärbieleu lagerlerın" jabuǧa şaqyrǧan. Būǧan jyldam reaksiia tanytqan Qytai Türkiianyŋ öte ülken qatelık jasap otyrǧanyn jetkızgen.
Soŋǧy derek boiynşa, Qytaida qamalǧan mūsylmandar arasynda ūiǧyr, tatar, qazaq, qyrǧyz, özbek bar.
Qytaida tūratyn etnikalyq qazaqtardyŋ tuystary būǧan deiın Qazaqstannyŋ ırı qalalarynda baspasöz konferensiiasyn ötkızıp, Astana men Pekinnen kömek sūraǧan. Keibır azamattar Qazaqstandaǧy Germaniia, AQŞ elşılıkterıne baryp, mäselege aralasuyn ötıngen.
Būǧan deiın Qytai batysyndaǧy jaǧdaiǧa bailanysty Euroodaq, Human Rights Watch ūiymy alaŋdauşylyq bıldırgen.
SALMANNYŊ ARAB JURNALİSI ÖLIMINE QATYSY BAR MA?
Washington Post şoluşysy, arab jurnalisı Jamal Haşoggidıŋ ölımınen soŋ Saud Arabiiasy halyqaralyq qauymdastyqtyŋ ötkır synyna ūşyrady. Ötken jyldyŋ aiaǧynda AQŞ ortalyq barlau basqarmasynyŋ (SRU) sarapşylary Haşoggidı öltıruge tapsyrmany taq mūragerınıŋ özı ǧana bere alady degen qorytyndy jasaǧan.
Äuelı Saud Arabiiasy bilıgı "Haşoggi elşılık ǧimaratynda öltırıldı" degen aqparatty joqqa şyǧardy. Bırneşe apta ötken soŋ Er-Riiad būl aqparatty rastap, jurnalist ölımıne bailanysty 15 şaqty adamǧa aiyp taǧylǧanyn habarlady. AQŞ senaty jäne keibır Euroodaqqa müşe elder Salmannyŋ jurnalist ölımıne qatysy bar dep esepteidı.
Al Saud Arabiiasy AQŞ senatynyŋ rezoliusiiasyn aiyptap, "dälelsız tūjyrym jasauyn" synaǧan.
Aqpan aiynyŋ basynda Türkiia prezidentı Rejep Erdoǧan tört ai būryn öltırılgen jurnalistıŋ ölımıne bailanysty AQŞ "äreketsızdıgın" synap, jurnalist ölımınıŋ jai-japsary aşyluy tiıs dep mälımdegen.
Luz Ding@luzdingyuSaudi Crown Prince Mohammed said during meeting with Xi Jinping "China has the right to carry out anti-terrorism and de-extremization work for its national security." -reported CCTV 7PM News.
Būǧan deiın bırqatar etnikalyq ūiǧyr ūltynyŋ ökılderı hanzadany resmi sapary aiasynda "qaita tärbieleu lagerlerı" mäselesın köterıp, ekonomikalyq ärıptesıne qysym jasauǧa şaqyrǧan. Alaida hanzadanyŋ Pekindegı mälımdemesı ūiǧyrlardyŋ köŋılın qaldyrǧan.
Abdugheni Sabit@AbdugheniSabit
Basylym oppoziialyq jurnalist Jamal Haşoggidıŋ ölımıne bailanysty batys elderınıŋ ötkır synyna ūşyraǧan Saud Arabiiasy hanzadasynyŋ jaŋadan jaqtastaryn tabuǧa tyrysyp jatqanyn jazady.
BŪŪ-nyŋ deregınşe, Qytai batysyndaǧy Şyŋjaŋ-Ūiǧyr avtonomiialyq ölkesınde şoǧyrlanǧan saiasi tärbieleu lagerlerınde millionǧa deiın mūsylman otyruy mümkın. Qytai bilıgı olardy "käsıptık üirenu ortalyǧy" retınde körsetuge tyryssa, adam qūqyǧyn qorǧauşylar men lagerde bolǧan azamattar olardyŋ "türmege ūqsas" ekenın aitady.
"Azattyq" radiosy
