Men käsıptı keibır ıs-äreketke degen adamnyŋ şabyty dep tüsınemın. Bırınşıden, dıntanumen bailanysty mamandyq nemese käsıp turaly aitu üşın aldymen dıntanu ūǧymynyŋ nenı bıldıretının anyqtau kerek. Iаǧni, dıntanu degenımız ne?
«Dıntanu» terminı mazmūny jaǧynan öte keŋ (mysaly, «saiasattanu», «äleumettanu», «qūqyqtanu» jäne t.b. siiaqty). Onyŋ astynda dındı ǧylymi-filosofiialyq zertteuge qatysty köp närsenı jinaqtauǧa bolady: dın tarihy, salystyrmaly dın, dın psihologiiasy, dın sosiologiiasy, dın filosofiiasy jäne t.b. Būl pänderdıŋ barlyǧynyŋ öz tarihy, özınıŋ klassikalyq ädebietı, damu logikasy jäne öz şekaralary bar, bıraq ol tolyq anyq bolmasa da, būl «şekaralyq qaqtyǧystarǧa» jäne olardyŋ gipotetikalyq ierarhiiadaǧy orny turaly daularǧa äkeledı. Soǧan qaramastan, būl pänder boiynşa ǧylymi zertteuler özara bailanysty, nätijeler ortaq.Sondyqtan men dıntanudy tek dın turaly naqty ǧylymdardy ǧana emes, sonymen qatar onymen bailanysty filosofiialyq, mädeni jäne ädısnamalyq zertteulerdı de qamtityn kürdelı jäne pänaralyq sala dep atar edım. Ekınşıden, jalpy dıntanu ǧylymynyŋ salystyrmaly türde jas bolǧandyqtan (onyŋ qalyptasuynyŋ basy XΙX ǧasyrdyŋ ekınşı jartysynda bastalady), jäne onyŋ otandyq nūsqasynyŋ taǧdyrynyŋ erekşelıgın eskersek, dıntanu mamandyǧy retınde, menıŋ oiymşa, ädetten tys eşteŋemen erekşelenbeidı. Üşınşıden, käsıbi maman retınde dıntanuşy negızınen ekı keiıpte äreket etedı: zertteuşı jäne oqytuşy; ekı jaǧdaida da ol sarapşy retınde sūranysqa ie boluy mümkın. Dıntanu zertteuşı retınde ǧylymi niette batyl boluy, ünemı ızdenıs üstınde bolyp, pıkırtalastarǧa daiyn boluy kerek. Oqytuşy retınde ol akademiialyq, sabyrly, barlyq közqarasty obektivtı türde bıldıruı jäne t.b. kerek. Bıraq sarapşy retınde ol özınıŋ bılımı men senımın ärqaşan obektivtılıkke qyzyǧuşylyq tanytpaityn tapsyrys beruşınıŋ ümıtımen salystyra otyryp, «pyşaqtyŋ jüzınde» jüruge mäjbür. Törtınşıden, dıntanudy käsıp (mındet) retınde qarastyratyn kez keldı. Iаǧni, būl ūǧymnyŋ astarynda şabyttandyratyn ǧana emes, mındetteitın de närse bar. Dıntanu mamandyǧy üşın käsıptıŋ jeke qajettılıgın sezınu jäne jeke zertteu qyzmetınıŋ jalpy paidalylyǧyna senımdılık bolatyn käsıptıŋ asyl mänımen şektelıp köreiık. Dıntanudy käsıp retınde taŋdaǧandar özderı jazǧan mätınderınıŋ (kıtap, maqala) söilemderınde oidy tūjyrymdai otyryp, laiyqty jäne qajettı ıs jasaitynyna senımdı. Käsıbi dıntanuşylar arasynda jūmysy men bos uaqytynyŋ köp bölıgın bır osy salaǧa arnaityn yntaly azamattar köp pe? Keibır adamdar menımen kelıspeuı mümkın. Bıraq men mūny bıreudı renjıtu üşın jasap otyrǧan joqpyn. Men özım bolaşaq dıntanuşymyn. Al sūraqtardy eŋ aldymen özıme qoiamyn. Keide aitylǧandardyŋ keibırı turaly oilar menı ǧana emes, özgelerdı oilandyratynyna senımdımın. Dındı ǧylymi zertteuge degen qyzyǧuşylyq pen jeke beiımdılık älı käsıp emes. Kez-kelgen ǧylymnyŋ qūndylyǧy oǧan degen äleumettık qajettılıkpen anyqtalady. Jaqynda QR prezidentı Qasym-Jomart Toqaev äkımdermen jäne memlekettık organdardyŋ basşylarymen kezdese otyryp dın salasyndaǧy jūmysty jandandyrudy tapsyrdy:
«Halqymyzdyŋ dünietanymyna sai dästürlı islamdy därıpteu asa maŋyzdy. Onyŋ ǧylymi-teoriialyq negızın damytu qajet. Öskeleŋ ūrpaqtyŋ ruhani tärbiesın nazardan tys qaldyruǧa bolmaidy. Şyn mänınde, būl – öte maŋyzdy mäsele. Ony betımen jıbersek, ūlttyq salt-sanamyzdan aiyrylyp qaluymyz mümkın. Äkımderge qūzyrly organdarmen bırlesıp, dın salasyndaǧy jūmysty jandandyrudy tapsyramyn», – dedı Qasym-Jomart Toqaev.
Būl mäselemen tek dın qyzmetkerlerı ǧana emes, dıntanuşylar jäne özge de ǧalymdar ainalysatyny sözsız. Körıp otyrǧanymyzdai dıntanudyŋ qūndylyǧy qoǧamnyŋ ǧylymi zertteu arqyly qol jetkızıletın dın turaly senımdı bılımge degen qajettılıgı men kölemımen anyqtalady. Būdan basqa eşteŋe joq. Kez-kelgen qoǧamda dınge degen sūranys bolǧandyqtan, dındı dūrys tüsınu qajettılıgı bar jäne ärdaiym bolady. Būl üşın dıntanuşy mamandyǧy bar, ol oǧan qyzmet etedı jäne būl onyŋ käsıbı (mındetı).
«Dıntanu» mamandyǧynyŋ 1-kurs magistranty Şantemisov Ermek Ǧylymi jetekşı: filosofiia ǧylymdarynyŋ doktory, professor Borbasova Qarlyǧaş Moldaǧalievna
