Dauly sailaudan keiın Mäjılıstıŋ jūmysqa kırıskenıne bır ai boldy. Osy aralyqta deputattardyŋ tosyn äreketı «sailau ädıletsız öttı» degen pıkırlerden basym tüstı.
«AMAN BOLYŊYZ!»
Mäjılıs öz jūmysyn bastamas būryn közge tüsken deputattardyŋ bırı Ardaq Nazarov boldy. Majoritarlyq sailau jüiesı boiynşa Almaty oblysynan sailanyp kelgen azamat jurnalisterdıŋ sūraqtaryna jauap bermei, synnyŋ astynda qaldy. Erejesız jekpe-jektıŋ şeberınıŋ äreketı äleumettık jelıde qyzu talqylanyp, jūrt «halyqtyŋ sūraqtaryna jauap bermese nege deputat boldy?» dep jappai aiyptady. Keiın jurnalister atalǧan deputattyŋ «tärtıbıne» bailanysty Mäjılıs töraǧasy Erlan Qoşanovqa şaǧymdanǧannan soŋ Ardaq Nazarovtyŋ aryny basylyp qaldy.Bır qyzyǧy ol özınıŋ äreketın bylai tüsındırdı: «Bıraz sūraqtarǧa jauap berılmedı dep uaiymdap otyrǧandaryŋyzdy bılemın. Bız sportşymyz ǧoi, ringke qyzdyrynbai kırmeimız. Däl sol siiaqty saiasi ringte de qyzdyrynyp, jan-jaqty baǧamdap, ışkı kuhniasyn körıp baryp jauap bergenımız dūrys bolady. Jaqsy-jamandy tarazylaityn, baǧa beretın uaqyt älı alda. Aitpaqşy jurnalister qauymyna alǧysymdy bıldıremın, bızdı saiasi maidanǧa kırmesten būryn şyŋdap jatyrsyzdar», dep jazdy ol.
Äu basta jurnalisterdıŋ sūraǧyna «Aman bolyŋyz» dep tüsınıksız jauap bergen deputattyŋ özı bır «qaterden» aman qaldy. Endı būdan bylai ol jurnalisterdı renjıtpeitın şyǧar dep ümıttenemız.
TOSYN SAUAL
Aitpaqşy, Ardaq Nazarovtyŋ eŋ alǧaşqy deputattyq saualy da qyzyq boldy. Mäjılıs deputatyn tolǧandyrǧan mäselenıŋ bırı LGBT-nyŋ elımızdegı jaǧdaiyna arnaldy.
«8 säuırde Astanada feminister şeruı öttı. Būl künı tūrmystyq zorlyq-zombylyqqa qarsy miting bolady degen. Bıraq, olai bolmady, jinalǧandar äiel teŋdıgın aitudan bastap, soŋynda gomoseksualizmdı nasihattady. Örımdei balalar, arasynda oquşylar da bar, LGBT jalauyn jamylyp jür. Jalpy, soŋǧy kezde elımızdıŋ aqparattyq keŋıstıgınde bırjynystyq neke, gomoseksualizm, jynysty auystyru sekıldı mäseleler erkın nasihattalyp jatyr. Eŋ soraqysy, gei-propoganda qazır Astana men Almaty sekıldı ırı qalalardyŋ jekemenşık mektepterınde de öte qarqyndy nasihattalyp jatyr», - deidı ol.
Azamattardyŋ ışınde deputattyŋ saualyn qoldaǧan da, qarsy bolǧan da azamattar boldy. Halyqtyŋ bır bölıgı LGBT-nıŋ ısıne bei-jai qaramai, olardyŋ ıs-äreketıne qarsy naqty şara qabyldau kerek dep sanasa, al ekınşı top elımızde būdan da maŋyzdy mäseleler bar ekenın alǧa tartty. Būl azamattar Ardaq Nazarovtyŋ deputattyq saualyn dıni közqarasymen bailanystyryp, elımızdıŋ zaiyrly memleket ekenın eske saldy.
MYŊ QŪBYLǦAN ZAIYTOV
Belgılı aitysker aqyn Rinat Zaiytovtyŋ «Amanat» partiiasynyŋ atynan Mäjılıs deputataty boluy jūrttyŋ erekşe baqylauynda. Alaida alaman aitysta ötkır öleŋderımen tanylǧan aqyn öz pozisiiasynnan auytqi bastaǧan sekıldı. Soltüstık Qazaqstan oblysyndaǧy 19 separatistıŋ äreketınen keiın jūrt Petropavl men Pavlodardyŋ atyn özgertudı qaita talap ete bastady. Mıne, osy kezde jurnalister deputattan atalǧan qalanyŋ atyn auystyru jaiyn sūraǧan bolatyn.«Petropavl qalasynda onsyzda separatistık ıs-qimyldy körıp jatyrmyz. Bız qala atauyn auystyramyz desek būl zaŋǧa qarama-qaişy. Keiın halyqtyŋ narazylyǧy tumaitynyna kım kepıldık beredı? Olar narazylyq tudyruy mümkın. Osy jaǧyn bız rettep, zaŋ aiasynda halyq ta ündemeitındei, bız de qanaǧattanatyndai jolyn tabuymyz kerek. Narazylyq bıldıretın jergılıktı halyq bar. Aiyna bır ret Petropavlǧa baramyn. Oǧan qarsy bolyp otyrǧan özge ūlt emes, öz ūltymyzdyŋ adamdary da bar, - dedı Rinat Zaiytov.Ūzyn sözdıŋ qysqasy deputat qos qalanyŋ atauyn auystyrudy «otqa mai qūiu» dep sanaitynyn aitty. Bır qyzyǧy 2018 jyly Petropavlda ötken aitysta ol "Qalany Qyzyljar dep atau kerek!" dep özı tılımen aitqanda «otqa mai qūiǧan» bolatyn. Naqtyraq aitsaq ol: Arqasyn aqyn nege suyndyrsyn? Aqiqat aita almasam qūnym qūrsyn. Qalany Qyzyljar dep atau kerek, Kelıspes ūlttar bolsa qyryn jürsın. Ol atty biyldan aq qaldyrmaiyq, Ükımet nazaryna ılındırsın. Sebebı biyl Putin keledı eken, Sol kezde ol da közın sürındırsın. Elımnıŋ azattyǧy bar ekenın, Jerımnıŋ atauynan bılıp jürsın, - degen bolatyn. Bır kezde ötkır öleŋımen tanylǧan «ot auyzdy» aityskerdıŋ qolǧa mandat tigende özgerıp ketkenı qyzyq boldy. «Maǧan dosyŋdy körset, men senıŋ kım ekenıŋdı aitaiyn» degen tämsıldei, bıraz «myqtyny» deputattyq mandat berıp kım ekenın bılıp aluǧa bolady eken.
BAPİ NEGE BAIYPTY BOLMADY?
Rinat Zaiytovtan keiın jūrttyŋ nazaryn özıne erekşe audaryp otyrǧan deputattyŋ bırı Ermūrat Bapi dep aitsaq qatty qatelespeitın sekıldımız. Şirek ǧasyr boiy oppozisiialyq «Dat» gazetın şyǧaryp, Nazarbaev jüiesımen arpalysqan azamat Toqaev bilıgı kezınde jūmsara bastady. Sodan bolsa kerek, jūrt arasynda «Ermūrat Bapi bilıkpen kelısımge kelıp, Mäjılıs deputaty boldy» degen äŋgıme jiı aitylady. Majoritarlyq sailau jüiesı boiynşa synǧa tüsken talai myqtynyŋ joly kesılgende Ermūrat Bapidıŋ deputat boluy joǧarydaǧy küdıktı rastai tüsetındei. Säuırdıŋ 10-y künı Jaŋaözennıŋ 100-den astam azamaty Astanaǧa kelıp, Energetika ministrlıgı aldynda qonyp şyqty. Sol kezde ereuılşılerdıŋ aldyna deputattardyŋ arasynan tek Ermūrat Bapi, Rinat Zaiytov jäne Maqsat Tolyqbai ǧana bardy. Jurnalisterdıŋ bırı «Keşelı berı Jaŋaözendık azamattarǧa nege kelmedıŋızder?» dep sūraǧanda Ermūrat Bapi «Keşe kelgende bır närse şeşıletın be edı?!» dep dürse qoia berdı. Köktemnıŋ suyq künınde bır tün dalada qonǧan azamattardyŋ aldynda mūndai söz aitu qanşalyqty dūrys boldy? Qyzu qandy jaŋaözendıktıŋ bırı oqys söilep, deputatty masqara etuı mümkın edı ǧoi. Bır sözben aitqanda Ermūrat Bapige halyqtyŋ aldynda baiypty bolǧany jön sekıldı. Mūndai mınezdı halyqqa emes, jauapsyz şeneunıkke körsetkenı äldeqaida oryndy bolar edı. Osy aptada Ermūrat Bapi Samat Äbıştı qūtqaru üşın Kärım Mäsımovtı "qūrban ettı" dep mälımdedı. Deputat ŪQK-degı jedel şaralarǧa jauapty bolǧan eks-prezidenttıŋ nemere ınısı – ŪQK töraǧasynyŋ būrynǧy bırınşı orynbasary Samat Äbıştı “jäi ǧana bosata salyp”, qalǧanyn jauapqa tartqanyn ädıldık dep sanamaidy. Deputat mūny eks-prezident Nūrsūltan Nazarbaev pen prezident Qasym-Jomart Toqaev arasyndaǧy “kelıssözdıŋ” körınısıne balaidy. Mäjılıs deputaty öte oryndy pıkır bıldırıp otyr. Tek ol būl mälımdemenı jurnalistıŋ sūraǧyna jauap bergen kezde emes, Mäjılıste deputattyq saual retınde köteruı kerek edı.JAŊBYRŞİN NEDEN JAŊYLDY?
Ermūrat Bapi, Rinat Zaiytov jäne Maqsat Tolyqbai Jaŋaözen azamattaryna jolyǧyp, olardyŋ jaǧdaiyn sūrap jürgende Edıl Jaŋbyrşin jyly kabinetınde deputattyq saual äzırlep jatqanyn aitady. Iаǧni taiaq tastam jerdegı jerlesterıne jarty saǧat uaqytyn qimaǧan azamat osy kezde Jaŋaözendık jūmysşylardyŋ mäselesın deputattyq saual retınde daiyndaǧanyn aityp, aqtaldy. Būl kezde äleumettık jelıde «Maŋǧystau oblysynan majoritarlyq sailau jüiesı boiynşa sailanǧan Edıl Jaŋbyrşin nege jerlesterıne barmaidy?» degen sūraq qyzu talqylanyp jatqan bolatyn. Būl sūraqqa Mäjılıs deputaty qalai jauap berdı?«Jaŋaözendık jūmysşylardyŋ mäselesı köpten berı qordalanyp, aitylyp kele jatqan mäsele. Sondyqtan būl jerde jüielık kemşılıkter bar. Sol boiynşa jūmystar jasaluy kerek. Būl - bır. Ekınşıden, men «BekÄli» kompaniiasynyŋ basşysymen ötken senbı künı Aqtauǧa arnaiy baryp, kezdestım. Ol körsetken qūjattardy Astanaǧa alyp kelıp, ekı kün boiy sony saralap arnaiy Bas prokuratura, «Samūryq Qazyna» jäne Energetika ministrlıgıne hat joldadym. Al jaŋaözendık jūmysşylarǧa nege barmadyŋyz degen sūraqqa keler bolsam, negızı köşede, dalada mäsele şeşılmeidı. Olar kötergen mäsele qūjat boiynşa menıŋ qolymda bar. Ony atalǧan kompaniianyŋ basşylary men jūmysşylary jaqsy bıledı. Olarmen Aqtau qalasynda kezdestım», – dep jauap berdı.Negızı qandai da bır oblysta problema tuyndasa, eŋ bırınşı sol öŋırden sailanyp kelgen azamattar äreket etuı kerek. Edıl Jaŋbyrşinnyŋ jaŋylǧan tūsy osy boldy dep esepteimız. Būǧan qosa ötken bır ai ışınde balalary ıstı bolyp, basy dauǧa qalǧan deputattar da boldy. Mäjılıstegı «Auyl» partiiasy fraksiiasynyŋ deputaty Jiguli Dairabaevtyŋ qos ūlyna sot şeşımı şyqqan soŋ, qoǧam deputattyŋ mandaty toqtatylady dep kütken. Alaida olai bolmai şyqty. Mäjılıske bır mandatty okrugten sailanǧan «Amanat» partiiasyna müşe deputattyŋ ūly äkesı sailauǧa tüser-tüspeste şu şyǧardy. Ol belgılı baluan Däulet Tūrlyhanovtyŋ ūly – Nūrasyl Tūrlyhanov. Ol Almatydaǧy bır adammen janjal kezınde araşaǧa ūmtylǧan taǧy ekı adamdy soqqy astyna alǧan. Bıraq būl da Tūrlyhanovtyŋ mandatyna äser etpegen küiı qaldy. Mäjılıs sailauynyŋ nätijesı būrmalanǧany turaly mäsele deputattardyŋ osyndai äreketterınıŋ tasasynda qalǧan siiaqty. Sailau nätijesımen kelıspeitın būrynǧy kandidattardyŋ bır toby «halyqtyq parlament» qūrǧan. Alaida bır märte rūqsat etılmegen jiyn ötkızıp, aiyppūl salynyp, keibıreulerı bırneşe täulıkke qamalǧan soŋ būl toptyŋ da ünı öşe bastaǧan siiaqty.
Serık Joldasbai, «Adyrna» ūlttyq portaly
