Elimizdiń mektep baǵdarlamasynnyń tarıhynda 1969 jyly Jalańashkóldegi bolǵan qaqtyǵys jaıly aqparat joqtyń qasy dep aıtýǵa bolady. Al onyń qanshalyqty mańyzdy bolǵany týraly, óskelen urpaq bilmeıdi degen tujyrym jasaýǵa týra keledi. Bıyl sol oqıǵa oryn alǵanyna 50 jyl tolyp otyr.
Ókinishke oraı, bıliktiń shıki saıasaty arqasynda, bilim salamyz shirip, kóptegen qatelikter oryn alǵan. Jastarǵa arnalǵan, amanat retinde qajetti aqparattyń basym bóligi joq, oqytylmaıdy. Kópshilik tarıhı mańyzy bar oqıǵalar aıtylmaı keledi. Sonyń arqasynda bolashaǵymyzǵa qaýip tónip tur. Sebebi, sol tarıhı oqıǵalarǵa qatysy bar, qarsy tarap, kerisinshe tarıhty burmalap, qııalmen ózderiniń jastaryna taratyp júr.
Atap aıtqanda, sál tarıhqa kóz salsaq, 13 tamyzda Qazaqstan terrıtorısynda 1969 jyly KSRO men QHR arasynda qarýly qaqtyǵys oryn alyp, eki taraptan ondaǵan sarbazdar mert bolady.
Alǵashqyda qytaı áskerleri kóktemde Reseıdiń Damansk shekara beketin buzyp ótpekshi bolyp, tamyzda Jalańashkólde sony qaıtalap shyǵady. Biraq osy joly, sonyń nátıjesi áldeqaıda qaraly bolyp aıaqtalady.
Jalpy qytaılyqtar atalmysh qaqtyǵystardy ádeıi jasady degen tujyrym durys dep oılaımyn. Óıtkeni, olardyń syrtqy saıasatty sol negizde qalanyp otyr ǵoı. Áıteýir, ózderiniń kórshilerin shekara máselesimen qyspaqqa alyp, biraz elderdiń qanyn ishken bolatyn jáne áli de solaı jasap keledi. Qytaıdyń «jumsaq kúshi» qazirgi ýaqytta aıqyn kórinse, al sol kezde bolsa, qaharly kúshin kórsetýden qoryqpaıtyn.
Aqyrynda qyrkúıekte KSRO mınıstrler keńesiniń tóraǵasy A.N.Kosygın Pekınde qytaı premeri Chjoý Enlaımen kezdesip, eki el arasyndaǵy qarýly qaqtyǵystardy toqtatyp, shekara daýyn beıbit kelissózder arqyly sheshýge ýaǵdalasady.
Nátıjesinde 26 sáýir 1994 jyly Qazaqstan Respýblıkasy men Qytaı Halyq Respýblıkasynyń basshylarynyń kezdesýinde eki eldiń memlekettik shekarasyn ratıfıkaııalaý týraly kelisimine sáıkes sheshimin taýyp elimizdiń paıdasyna túpkilikti sheshiledi. Biraq osymen qaýiptilik joıylmaı, áli de saqtaýly kúıde bolyp tur.
Endi, eń soraqysy sol kezde Qytaıdyń jasaǵan qadamdary, Shyńjań ólkesiniń soltústik aımaqtary dep eseptep, terrıtorııany saqtap qalý sııaqty syltaý bolyp turǵan. Demek, olar sol kezden bastap, búgingi kúnge deıin solaı sanap júr jáne sony jastarynyń mıyna sińdirip júrgen sekildi.
Sáıkesinshe, qytaı jaǵy oqıǵa bolǵanyna 50 jyl tolýyna oraı, belgili bir qoǵamdyq uıym emes, resmı Pekın sol oqıǵany atap ótý boıynsha sharalar uıymdastyrýda. Jalańashkólge qatysqan ardagerlerdi shaqyryp, jas sarbazdarmen kezdestirip, eliniń tutastyǵyn, terrıtorııasynyń birizdiligin saqtap qalǵandar dep dáripteýde. Demek, army.81.cn[1] saıtynda jarııalanǵan maqala sonyń dáleli. Áli de bolsa, Qazaqstanymyzdyń shyǵys pen ońtústik shyǵys jerlerin ózderiniń terrıtorııasy dep sanaıdy da, solaı úgitteıdi.
Álemniń kópshiligi biletindeı, Qytaı óziniń saıasatyn bir kúnde, bir jylda, ondaǵan jylda emes, júz jylǵa aldyn-ala oılastyryp, soǵan úgit-nasıhattyq jumystar jasaýda.
Esimizge, birneshe aı buryn oryn alǵan jaǵdaıdy da eske alýǵa bolady. Qytaıdyń bir murajaıynda jergilikti qyzmetker, elimiz jaıly sóz sóılegen kezde, eldigimiz joq ekeni dep kórsetip, bul Qytaıdyń terrıtorııasy dep aıtyp turǵan. Odan bólek, ınternet jelisinde keıbir geografııalyq kartalarda bizdiń elmen eshqandaı shekara joǵyn kórsetetin arandatý materıaldary da az emes.
Jalpy aıtqanda, qytaıdyń qý saıasaty, bizdiń tarapqa arandatý ákelip, al ózderiniń halqyn qajetti aqparatpen qamtyp otyr. Demek, sol oqıǵada olar ózderin durys dep sanap, sáıkesinshe bolashaqta uqsas jaǵdaı qaıtalanýy yqtımal.
Qorytyndylaı kelgende, quzyrly memlekettik organdarǵa osy jáıtqa kóńil aýdarǵan jón. Al azamattyq qoǵam, Qytaıǵa qarsy júrgizip jatqan aqparattyq áreketterin jalǵastyra berý kerek. Sanamyz tazaryp, QHR tarapynan úlken qaýiptilik baryn barlyǵy túsingen jón.
Áýbákirov Qalı, belsendi ınternet qoldanýshysy
[1] http://army.81.cn/content/2019-02/25/content_9434209.htm?fbclid=IwAR0027AiiXJtx7-puJrn278SwcQRRRN9y3m-5FT036ypgVfiFiLlp8MVDC0
