Käsıpqoi boksşylardyŋ reitingın jürgızetın Boxrec saity bazasynda 77 qazaqstandyq boksşy bar. Būl - bes jyl būrynǧymen salystyrǧanda kem degende ekı esege köp. Käsıpqoi boksty taŋdaǧan qazaqstandyqtardyŋ basym bölıgı AQŞ, Kanada, Angliia, Reseide jattyǧyp jür. Qazaqstandyq boksşylar ne üşın jappai käsıpqoi boksqa ketıp jatyr? Azattyq būl tendensiianyŋ sebebın anyqtap kördı.
2014 jyly äuesqoi bokstan jastar arasyndaǧy älem chempionatynda kümıs medal alǧan Sūltan Zauyrbek 2018 jyly jazda käsıpqoi boksqa auysty. Ol Ūlybritaniiadaǧy MTK Global promouterlık kompaniiasymen kelısım-şartqa qol qoiǧan. Käsıpqoi boksta bes jekpe-jek ötkızıp, barlyǧynda jeŋıske jettı. Qazır Londonda kelesı kezdesuıne daiyndalyp jatyr.
- Äuesqoi bokstan Qazaqstan chempionatynda üştıkke engen boksşylar ǧana ūlttyq qūramaǧa alynady. Qanşama talantty boksşylar qalyp ketedı, uaqyt joǧaltady. Sol sebeptı qazaqstandyq boksşylar käsıpqoi boksqa ketıp jatyr dep oilaimyn. Olimpiadaǧa är salmaqtan bır boksşy ǧana bara alady. Qalǧan boksşylarǧa qiyn. Sondyqtan nege öz baqtaryn käsıpqoi boksta synap körmeske, - deidı 22 jastaǧy boksşy.
"OLİMPİADADAN KÜDER ÜZGEN BOKSŞY KÄSIPQOI RİNGKE KETEDI"
Qazaqstan ūlttyq qūramasynyŋ bas bapkerı Ǧalym Kenjebaevtyŋ aituynşa, qazır äuesqoi boksta bäseke öte küştı: älem chempionaty men olimpiadaǧa qatysu üşın boksşy äuelı el chempionatynda jeŋıp, bırneşe halyqaralyq turnir men Aziia chempionatynda myqtylyǧyn däleldeuı tiıs.
Bokstan Qazaqstan qūramasynyŋ bas bapkerı Ǧalym Kenjebaev (üşınşı kele jatqan).
- Qazaqstan ūlttyq qūramasynda qazır 40 boksşy bar. Üşınşı-törtınşı nömerlı boksşylar jyl boiy sparring-qarsylas retınde jattyǧyp jüredı. Olar halyqaralyq jarysqa qatysa almauy da mümkın. Sebebı äuesqoi boksta bırınşı-ekınşı nömerlı boksşylarǧa ümıt artamyz, - deidı ol.
Äuesqoi boksta jürgen kezde jastar arasynda älem chempiony bolǧan Sadriddin Ahmedov (käsıpqoi ringte – 7 jeŋıs, 0 jeŋılıs) jäne Batyr Jükembaev (14-0), Nūrzat Sabirov (8-0), Abylaihan Qūsaiynov (9-0) qazır Kanadada jattyǧyp jür. Al äuesqoi bokstan jastar arasynda Aziia chempiony atanǧan Meiırım Nūrsūltanov (10-0) pen 2014 jyly Qazaqstan chempionatynyŋ qola jüldegerı bolǧan Madiiar Äşkeev (11-0) AQŞ-ta daiyndalady. Amerikalyq promouterlermen kelısım-şart jasasqandar qatarynda Bobirjan Mominov (9-0), Ruslan Madiev (12-1), Arman Rysbek (5-0) te bar.
- Sadriddin Ahmedovtı alyp qaraiyqşy. Ne üşın käsıpqoi boksqa ketkenın bılmeimın. 69 kelıde Qazaqstanda bäseke küştı, sondyqtan ol erterek käsıpqoi boksqa auysudy jön körgen siiaqty. Meiırım Nūrsūltanov pen Madiiar Äşkeev ūlttyq qūramada ylǧi ekınşı-üşınşı nömerlı boksşy boldy. Ol kezde qūramada Daniiar Eleusınov pen Serık Säpiev bolǧan edı. Jalpy käsıpqoi boksta kez kelgen boksşy atyn şyǧaryp, köp aqşa taba almaidy. Sebebı, käsıpqoi bokstyŋ joly auyr, - deidı äuesqoi bokstan Qazaqstan qūramasynyŋ bas bapkerı Ǧalym Kenjebaev.
Al Sadriddin Ahmedov Azattyqqa bergen sūhbatynda "bala kezınen käsıpqoi boksty armandaǧanyn, olimpiadaǧa qatysudy maqsat tūtpaǧanyn" aitqan.
Bokstan London olimpiadasynyŋ chempiony, qazır Qazaqstan sport jäne dene şynyqtyru komitetın basqaratyn Serık Säpievtıŋ paiymdauynşa, eger boksşy myqtylyǧyn däleldese, ūlttyq qūramadan oryn tabylady.
Serık Säpiev, Qazaqstan sport jäne dene şynyqtyru komitetınıŋ töraǧasy.
- Käsıpqoi boksqa auysyp jatqandardyŋ keibırı ūlttyq qūramadaǧy bäsekelestıkten jasqanady. Keibırı jastaiynan käsıpqoi boksta jetıstıkke jetkısı keledı. Barlyǧy boksşynyŋ erkıne bailanysty. Bır jaǧynan, käsıpqoi boksqa auyspastan būryn äuesqoi boksta jürıp, olimpiadada jeŋıp, özıŋdı körsetuıŋ kerek. Promouterler men käsıpqoi boks menedjerlerınıŋ közıne tüsu üşın äuesqoi boksta jeŋıske jetu kerek. Sonda ǧana olar jaqsy kelısım-şart ūsynady. Al äuesqoi boksta tanylmaǧan sportşy käsıpqoi boksqa auyssa, kelısım-şart ta älsız bolady. Sondyqtan äuelı olimpiadada közge tüsıp, sosyn käsıpqoi boksqa auysqan jön, - deidı ol.
Serık Säpievtıŋ oiynşa, jas boksşylardyŋ käsıpqoi boksqa ketuıne Vasilii Jirov pen Gennadii Golovkinnıŋ jetıstıkterı de sebep bolǧan.
- Golovkinnıŋ käsıpqoi bokstaǧy jeŋısınen keiın köptegen sportşy jappai käsıpqoi boksqa kete bastady. Chempiondyq jekpe-jekterden köp aqşa tabuǧa bolatynyn tüsındı. Sondyqtan jas boksşylar käsıpqoi boksqa aqşa tabu üşın de ketıp jatyr, - deidı Säpiev.
"QAZIR ÖMIR QİYN, KÖBI AQŞA TAPQYSY KELEDI"
Vasilii Jirov 1996 jyly Atlantadaǧy olimpiadada chempion atanyp, 1997 jyly käsıpqoi boksqa auysty. AQŞ-ta jattyǧyp, 42 jekpe-jek ötkızdı. 38 kezdesude jeŋıske jetıp, IBF (Halyqaralyq boks federasiiasy) tūjyrymy boiynşa älem chempiony jäne WBC (Bükılälemdık boks keŋesı) tūjyrymynyŋ halyqaralyq chempion belbeuın ielendı. Qazır Jirov özı tūryp jatqan Arizona qalasynda (AQŞ) boks zalyn aşyp, jas sportşylardy jattyqtyrady. Jirovtyŋ pıkırınşe, qazaqstandyq jas boksşylar käsıpqoi ringke aqşa tabu üşın ketıp jatyr.
- Käsıpqoi boksta köp aqşa töleidı. Qazır ömır süru qiyn, köbı aqşa tapqysy keledı. Bıraq käsıpqoi bokstyŋ joly äuesqoi bokstan da qiyn. Jetıstık boksşynyŋ talantynan bölek, promouterge jäne televideniege de bailanysty. Joǧaryda kömektesetın myqtylar otyrsa, köp aqşa tabuǧa bolady. Al ekınşı-üşınşı rölde bokstassa, aqşa tamaq pen päter jaldaudan artylmaidy. Kei käsıpqoi boksşylar özıne senımdı bolu üşın aldymen älsız qarsylastarmen bokstasady. Käsıpqoi boks pen äuesqoi bokstyŋ arasy jer men köktei. Käsıpqoi boksta körermenge, promouterlerge, televideniege ūnaityn şou jasau kerek, - deidı ol.
Vasilii Jirov (oŋ jaqta) pen Deil Braunnyŋ jekpe-jegı. AQŞ, 18 qazan 1999 jyl.
Jirov käsıpqoi bokstaǧy menedjerlerdı "akula" dep ataidy. Onyŋ sözınşe, "akulalardy" bırınşı kezekte aqşa qyzyqtyrady, al sport ekınşı, tıptı üşınşı kezekke yǧysady.
- Senıŋ qolyŋnan bırdeŋe kelse ǧana menedjerler janyŋda jüredı. Al senıŋ arqaŋda aqşa taba almaitynyn tüsıngen kezde menedjerlerge kereksız bolyp qalasyŋ, - deidı Jirov Azattyqqa.
"Egemen Qazaqstan" gazetınıŋ sport şoluşysy, boks jarystarynan reportaj jazyp jürgen jurnalist Äli Bitöre Qazaqstanda äuesqoi bokstaǧy jetıstık olimpiadada alǧan jüldemen ölşenedı dep sanaidy.
- Äuesqoi boksta boksşy öz salmaǧynda myqty ekenın däleldeu üşın üş-tört jyl uaqytyn jıberıp alady. Elımızde olimpiadaǧa qatysqandar ülken jetıstıkke jetıp, barmaǧandar bokstaǧy karerasyn aiaqtap jatady. Sondyqtan jas boksşylar myqtylyǧyn däleldeu üşın käsıpqoi boksqa ketedı. Taǧy bır sebep – aqşa. Sebebı äuesqoi ringte jürgender az paida tabady. Al käsıpqoi boksta köp aqşa tabuǧa mümkındık bar, - deidı ol.
Qazır käsıpqoi boksqa auysqan qazaqstandyqtar arasynda Rio olimpiadasynyŋ chempiony Daniiar Eleusınov (5-0) pen äuesqoi bokstan 2013 jyly älem chempionatynda jeŋımpazy bolǧan Jänıbek Älımhanūly bar. Eleusınov nauryzdyŋ 15-ı künı Filadelfiiada (AQŞ) meksikalyq Silverio Ortispen (37-23) jekpe-jekke şyǧady. Älımhanūly (5-0) säuırdıŋ 12-sı künı meksikalyq Kristian Olivaspen (34-3) kezdesuı tiıs.
Daniiar Eleusınov Rio olimpiadasynda chempion atanǧan sät. 2016 jyldyŋ tamyzy.
WBC tūjyrymy boiynşa jastar arasyndaǧy älem chempiony Sadriddin Ahmedov nauryzdyŋ 24-ı künı Almatyda 8-kezdesuın ötkızedı. Qarsylasy älı belgısız.
Qazaqstandyq käsıpqoi boksşy Gennadii Golovkin nauryzdyŋ 8-ı künı käsıpqoi bokstan transliasiia taratatyn DAZN servisımen kelısım-şartqa qol qoidy. Meksikalyq Saul Alvaresten jeŋılıp, chempiondyq ataqtarynan aiyrylǧan Golovkin 41-kezdesuın mausymda ötkızetını habarlandy.
Qytaida tuyp, 2011 jyly tarihi otany Qazaqstanǧa oralǧan Qanat İslam (25-0) käsıpqoi ringke qaşan oralatyny belgısız. Ol jyldyŋ basynda aiaǧyn emdetıp jatqanyn aitqan.
Al nauryzdyŋ basynda käsıpqoi bokstan MTK Global promouterlık kompaniiasy Qazaqstanda bölımşesın aşqanyn habarlady. Britaniialyq kompaniia "Qazaqstannan jaŋa käsıpqoi boks jūldyzdaryn tauyp, älemge tanytpaq".
Ruslan Medelbek
"Azattyq" radiosy
