Jūrt saiasi nauqanǧa özderınşe ün qosyp jatyr eken, men de bes auyz sözımdı qosa keteiın. Myna bızde kandidattardy taŋdaǧanda aitylatyn "onyŋ el basqaruǧa täjıribesı joq" dep jıgerlı jastardyŋ jolyn kesetın söz naǧyz ottaǧan äŋgıme.
Bırınşıden, būndai logikamen 18 mln halyqtyŋ "täjıribesı joq" deuge bolady. Eger memlekettı bır adam otyz jyl basqarsa, kımde qandai el basqaratyn täjıribe bolady, ainalaiyndar au!?
Ekınşıden, älemdık praktika körsetıp otyrǧandai naǧyz reformalardy tap osyndai "täjıribesı joq" jastar jasap şyqqan eken.
1959 jyly, Singapurde bilık basyna kelgen Li Kuan Iý dıŋ jasy nebärı 36 jasta bolǧan eken. Taza pasan. Oǧan şeiın būl jıgıt zaŋgerlıkpen ainalysyp käsıpodaqtar maŋynda ulap - şulap jürgen zaŋger bala edı, onda el basqaratyn täjıribe qaidan bolsyn. Al sailauda jeŋıske jetıp edı, elın şyr ainaldyrdy, qazır Singapur qaida, bız qaida?
Taǧy bır mysal, osy Lidıŋ şäkırtı gruziialyq Mihail Saakaşvili bilık basyna kelgende jasy nebärı 37 de bolǧan eken. Būl jas jıgıt qalalyq mäslihatta deputat bop "jemqorlyqpen küres" dep ekılenıp jürıp közge tüskesın, būny Şevarnadze ädılet ministrlıgıne ministr ǧyp qoiuy mūŋ eken, būl jemqorlarǧa büiıdei tiedı. Būnyŋ ondai mınezınen şoşyp, prezident Şevarnadze bır jylǧa jetpei ony ornynan alyp tastaidy. Mihaildyŋ bar täjıribesı osy ǧana. Keiın osy Saakaşvili bilıkke kelgesın Gruziiada Sovet ökımetı jeŋe almaǧan ūry - qary, jemqor, qaraqoldardyŋ tamyryna balta şapty, keremet reformalar jasady.
Endı Ukraina halqy osy qūbylysty dereu ılıp äketıp öz arasynan būryŋǧy jüiege eş qatysy joq, täjıribesız jap - jasyl Zelenskiidı basşy qylyp sailap otyr. Būndai basqa mysaldar köp, Venesueladaǧy Guaido da sonyŋ bırı, Armeniiadaǧy Paşinian da sol.
Jalpy, özgerıs tılegen adamzat balasy elde şynaiy özgerıs boluy üşın būryŋǧy jüieden bır de bır adamdy da aluǧa bolmaitynyn myqtap tüsınıp, sailau arqyly jüiesız jaŋa kandidattaryn sailap elderın özgertıp jatyr. Būl da zaŋdylyq qoi, "men būryŋǧy bylyqty osy taǧymda jalǧastyramyn, osy joldan auytqymaimyn" degen kezektı maqaudyŋ halyqqa tük te paidasy bolmaityny uaqyt ötken saiyn aidan anyq bop tūr.
Al bızdegı qorda ışınen qi ızdep osy bilıktıŋ jüiesınen kösem ızdep jürgen adamdar - būlar eskırgen sovoktyq sanadaǧy adasqan adamdar. Solar ǧana "täjıribege üŋılıp jürgen ". Baiaǧyda sovettık jüiede qyzyl partokrattardyŋ sondai ädetı bolatyn, basşylyqqa ūsynylar kandidattyŋ - "qyzyl opyty", ıstegen qyzmetterı, "partiiaǧa adaldyǧy", anasy - mynasy eskerılıp, onyŋ ıskerlıgı eskerılmeitın. Aqyry sondai darynsyz basşylar alyp memlekettıŋ külın şyǧardy. Sosyn osy jüieden jaŋa basşy ızdep jürgen adamdar - ädette jäi ǧana jerşıl nemese ruşyl ia bolmasa naq toǧyşar, bılıksız tobyr.
Al būl kezde älemdegı basqa "täjıribesı joqtar" keremet reformalaryn jasap halqynyŋ tarihynda tūlǧa bop jazylyp jatyr, būl däleldengen tarihi fakt jäne jaŋa trend.
Oljas Äbıl
