Soŋǧy künderı äleumettık jelıde kino teatrlardaǧy filmderdıŋ qazaq tılınde körsetılmeitını qaita nazarǧa alyndy. Täuelsızdık alǧanymyzǧa 30 jyldan assa da, filmderdıŋ 95-98 paiyzy orys tılınde körsetıluı qanşalyqty oryndy? Tap osy sūraq Mädeniet jäne sport ministrı Ashat Oralovqa qoiyldy. Ministr ne dep jauap berdı? Tıl janaşyrynyŋ oiy qandai?
«JYL SAIYN 15 FİLM QAZAQŞALANADY» Asqar Oralovtyŋ aituynşa, Mädeniet jäne sport ministrlıgınıŋ 7 jyldyq damu jospary bekıtılgen. «Byltyr 3-4 filmnıŋ dubliajy jasalǧan bolatyn. Bıraq bız tūjyrymdamaǧa basqa körsetkışterdı engızdık. Endı jyl saiyn dubliajdanatyn filmderdıŋ sany üş esege köteretın bolamyz. Iаǧni jyl saiyn 15 film ūsynylady, - dedı vedomstvo basşysy. Biyl 15 filmdı dybystau josparda bar. Alaida ministr tūjyrymdamanyŋ bekıtılgenıne ekı ai ǧana bolǧanyn alǧa tartty. Qazırgı taŋda konkurstyq räsımdeu jūmystary ötkızıledı. Bız 5 jyldyŋ ışınde 75 kinonyŋ dubliajyn ötkızemız dep jospar qūrdyq. Būryn mūndai körsetkış bolǧan joq. Kelesı jyldan bastap eŋ myqty degen filmnıŋ dubliajy ūiymdastyrylady, - dedı Ashat Oralov. «ÜKIMET ÄR BİLETKE SUBSİDİIа BERU KEREK» Filmderdı qazaq tılıne dubliajdau mäselesın köterıp jürgen azamattardyŋ bırı —jurnalist Jalǧas Ertai. Ol ministrdıŋ jyl saiyn 15 filmdı qazaq tılıne audaramyz» degen sözın öte maŋyzdy şeşım ekenın aitady.– Özge tıldegı filmdı qazaq tılıne dubliajdau qiyn şarua ma? Parlament kino teatrlardy mındetteitın zaŋ nege şyǧarmaidy?
– Menıŋ oiymşa, bızde kinoprakatşylardyŋ lobbiı bar. Sebebı olar «Eger bız filmdı qazaq tılınde qoisaq, kino teatrlarǧa eşkım kelmei qoiady. Ärı filmdı qazaq tılıne audaruǧa köp qarjy ketedı» deidı. Qazaqşa dubliaj jasauǧa bailanysty zaŋ jobasy talqylanǧanda olar «Biznesımızge kerı äser etedı» dep qarsy tūrdy. Kinoprakatşylardyŋ ūstanymyn «Atameken» käsıpkerlık palatasy qoldap, aqyry zaŋdy qabyldatpai tastady.
– Kezınde «Kino teatrǧa qazaqşa dubliajdy mındetteuge otbasy müşelerı kedergı keltırdı» degen äŋgıme aityldy. Öitkenı kinoprakattyŋ artynda solar tūrǧan körınedı. Qaŋtardan keiın Nazarbaev äuletınıŋ pozisiiasy älsırep, bilık «Jaŋa Qazaqstan» qūratynyn aitty. Soŋǧy özgerısten keiın Parlament dubliajdy mındetteuge bailanysty zaŋdy qabyldai ala ma?
– Negızı dubliajǧa bailanysty zaŋ qabyldau asa qiyn emes. Bıraq joǧaryda aitqan lobbi būl zaŋnyŋ qabyldanuyna qarsy, al qabylana qalǧan jaǧdaida onyŋ oryndaluyna kedergı keltıredı. Negızı populistık ideialardy aityp, zaŋdy qabyldai salu asa qiyn şarua emes. Äitse de odan keiın ol zaŋnyŋ ömır süruı, naqtyraq aitsaq qalai oryndalatynyna barlyq mäsele bailanysty.
– Dubliaj jasau kinoprakatşylarǧa auyr bolsa, mümkın Ükımet tarapynan 50 paiyz subsidiia beru kerek şyǧar?
– Jeke öz basym Ükımet tarapynan dubliaj jasauşylarǧa kömek berıluı kerek dep sanaimyn. Bıraq men būl salanyŋ mamany emespın. Bızdıŋ ükımet bizneske mümkındık berıp, arnaiy jol kartasyn syzyp beruı kerek. Kino dubliaj turaly zaŋ qabyldap, 2030 jylǧa deiın Qazaqstandaǧy kinonyŋ 100 paiyzy qazaqşa dubliajdanuy kerek degen maqsat qoiu qajet. Jäne sol maqsatqa saty, saty boiynşa jetemız dep aralyq belgılerdı bekıtıp qoiu kerek. Mysaly üşın «Bız 2025 jylǧa deiın Qazaqstanda prokatqa şyǧatyn filmnıŋ 50 paiyzyn, 2028 jylǧa deiın 80 paiyz, 2030 jylǧa deiın 100 paiyz film qazaq tılınde körsetıletın bolady» dep aldyna meje qoiu kerek. Būl tapsyrmany oryndau üşın Ükımet belgılı bır deŋgeide subsidiia jasauǧa mäjbür bolady. Öitkenı mındetteu turaly zaŋ qabyldaǧannan keiın ony şeşudıŋ jolyn qarastyru kerek qoi. Aitalyq älemdık standarttarǧa jauap beretın studiialarǧa subsidiia beru kerek. Säikesınşe filmnıŋ dubliajdau qūnyn memleket öz moinyna alady, al prakattan tüsken paidany kino teatr qojaiyndary alatyn bolyp kelısıledı. Osy sekıldı belgılı bır kelısımge keluge bolady dep oilaimyn. Bıraq bızdıŋ jaǧdaida ondai konsensusqa kelu jaǧy talqylanyp jatqan joq. Tek qana «Qazaq tılınde audarmaimyz. Orys tılınde körsetıle bersın. Qazaq tılındegı 5 filmdı memlekettıŋ esebınen jylyna audaryp beremız» degen siiaqty ūstanymda otyr.Negızı Ükımet tarapynan dubliajdy qoldauǧa baǧyttalǧan joldar köp. Bırınşı dubliaj jasaityn studiialardy qarjylandyrsa, ekınşı qazaqşa seanstardyŋ biletın arzandatuǧa bolady. Mysaly orys tılındegı filmderdıŋ bilet qūny 2000 teŋge bolsa, qazaq tılındegı film 1700 teŋgeden satylsa, onda qazaq tılındegı kinony taŋdauşylar köp bolar edı. Üşınşı joly özıŋız aitqandai Ükımet dubliajdyŋ 50 paiyzyn tölep, qalǧan bölıgın kino teatr öz moinyna alsa bolar edı. Būl endı Ükımet pen biznestıŋ arasyndaǧy kelısımge bailanysty dünie. Bıraq eŋ ideal variant bilettı subsiialau dep sanaimyn. Sebebı bızdıŋ qoǧam üşın bilettıŋ baǧasy qatty röl oinaidy. Sebebı äleumettık jaǧdaiymyz mäz emes.
– Kino teatr qojaiyndary «Azamattar qazaq tılındegı filmdı körmeidı» dep aitady ǧoi. Eger ükımet dubliaj jasauǧa subsiiadiia berse, körermen qazaq tılındegı filmdı köruge kelmei qoia ma?
– Būl sūraqqa jauap beru üşın arnaiy zertteu jūmystaryn jürgızu kerek. Būǧan bailanysty döp basyp bırdeŋe aita almaimyn. Bıraq qoǧamda «Qazaq filmderınıŋ sapasy naşar» degen stereotip bar ekenı ras. Äitse de mäsele sol stereotippen küreste bolyp tūr ǧoi. Eger qazaq tılındegı kinolardy praim taimǧa qoisa, mäsele tolyqtai şeşıledı dep oilaimyn. Bıraq būrynǧyǧa qaraǧanda jaqsyraq bolar edı dep esepteimın. Äitse de būl bizneske bilık tarapynan qysym bolyp esepteledı. Sondyqtan bilık talap etu jaǧynan bas tartady. Būl mäselenı «Ögızdı de öltırmei, arbany da syndyrmai» şeşuge tura keledı.
– Eger Ükımet dubliaj jasauǧa subsidiiaberıp, kino teatr basşylarymen kelısse, belsendı azamattar «Qazaq tılındegı filmderdı köreiık» dep aksiia ūiymdastyru arqyly būl mäselenı şeşuge bolatyn sekıldı...
– İä, iä, men de däl osylai oilaimyn. Būl jerde biznestıŋ ǧana emes, qoǧam ökılderınıŋ de jauapkerşılıgı zor. Qazır bız barlyq jauapkerşılıktı kinoprakatşylardyŋ moinyna ılıp tastaǧan sekıldımız. Eger film qazaq tılıne audarylatyn bolsa, ony qoldauşylar köp bolady. Bıraq bızdıŋ qazır körıp otyrǧanymyz qoǧamdaǧy belsendılık te, memlekettıŋ talaby da bilıktı qysuǧa baǧyttalǧan sekıldı. Negızı «qazaq tılınde audarylǧan filmderge baruǧa bolady eken ǧoi» degen közqarasty özgertuge bolady.
Serık Joldasbai
“Adyrna” ūlttyq portaly
