Saiasatker, Qazaqstan Parlamentı VII-VIII şaqyrylymdaǧy Mäjılıs deputaty (2021 jyldan) Jūldyz Dosbergenqyzy ūlt müddesın tügendeude jastar üşın, qoǧam üşın ne maŋyzdy degen saualdarǧa jauap berdı. Türlı dıni aǧymdar men batystyq budyŋ jetegınde ketken daryndy jastarymyzdyŋ el üşın qyzmet etuı üşın memleketke ne ıstemek kerek? Äŋgımede tarqattyq.
Deputat saualdarǧa jauap beru barysynda qazırgı qoǧam jastarynyŋ äleumettık jelıge bailanuy arqyly älsız ūrpaqtardyŋ ösıp kele jatqanyn tılge tiek ettı. Olardyŋ ruhani myqtylyǧyn qaita jaŋǧyrtuymyz üşın tärbie men bılımge köŋıl bölu qajettıgın aitty.
Mäselen, statistikaǧa süiensek 2023 jyly TikTok aiyna 1 milliardtan astam belsendı paidalanuşyǧa ie bolady. Älemde 4,8 milliard internet paidalanuşysy bar jäne olardyŋ 20,83 paiyzy TikTok paidalanady. 2021 jyldyŋ qaraşasynan 2022 jyldyŋ qaŋtaryna deiın TikTok kün saiyn 650 myŋnan astam jaŋa paidalanuşyny tırkedı (būl sekundyna şamamen 8 jaŋa akkaunt).
«Kez kelgen äleumettık mäselenıŋ şeşımı bar. Ekonomikalyq uaiymdaityn dünielerdıŋ tüiını belgılı. Ǧylymi, saiasi dünielerdıŋ de şeşımı qoljetımdı. Al bıraq, ūlt retınde ūiysuymyz, keleşektı tolyqqandy bırtūtas qoǧam retınde tarihymyz ben täuelsızdıgımızdı saqtaudıŋ dıŋgegı – tärbie men bılımde. Otyz jylda bız tek bılım berıp keldık. Bılımnıŋ eŋ ozyq täjıibelerın engızıp, keide anklab jasap, türlı baǧdarlamalarmen şet eldı de kördık. Bıraq odan bızdıŋ qoǧam özgermedı, damymady. Būl bügıngı künnıŋ aşy da bolsa şyndyǧy. Menı qazır oilandyryp jürgen ekı närse: jastarymyz jelıde tik tok, instagram syndy arzan dünielermen ainalysyp kettı. Alpauyt elderdıŋ şyǧaryp jatqan jelılerıne tötep beretın bızde ūlttyq ūstanym men tehnologiialyq damuymyz bolmai qaldy. Jas buyn sol tehnologiialardyŋ tärbiesınıŋ jetegınde ketıp jatyr. Ol jerdegı türlı qatıgezdıktıŋ, arsyzdyqtyŋ, moraldyq qaǧidalardyŋ qanşalyqty bızdıŋ ūlttyq qūndylyǧymyzǧa sai emes ekendıgın özderıŋız jaqsy bılesızder. Ol jerde eşqandai filtr joq. Jauapkerlışılık alatyn bırde-bır memlekettık ūiym joq. Tärbie tūrǧysynan jastarǧa äser etetın ol kıtap. Kıtap oquǧa degen qūştarlyqtaryn arttyru üşın bızdıŋ eldegı nebır jas jazuşylardy bırıktırıp subsidiia bölıp, ädebi-tanymdyq şyǧarmalarymyzdyjaŋaşa türde şyǧaruymyz kerek. Sol arqyly kıtap dükenderımızdı damytu kerekpız. Sonda ǧana dıni aǧymdardyŋ jetegınde ketıp, batystyq ideologiiany şekten tys sıŋırgen jastar qatary azaiady. Äitpese ol qoǧamnyŋ dertı», - dedı ol.
Köp jerde jastarǧa aksent qoiyp, mümkındıkter berıp, ruhani myqty boluyn qamtamasyz etu kerektıgın aitty ol.
Jūldyz Süleimenova bırtūtastyq mınez kerektıgın basa aitty:
«Halqymyzǧa bırtūtas mınez jetıspeidı. Ämiian ūstamaǧanymyzǧa qanşa boldy. Bärımız sifrly bankterdı qoldanyp, kiuarmen tölem jasap jürmız. Şükır, damyp jatyrmyz. Bılıktılık bar, bılım bar. Şet elden oqyp kelgen azamattarymyz da qanşama, bırneşe tılde sairap tūrǧan jastar qanşama. Bızge mınez kerek. Ūlttyq ruhymyzdy, otansüigıştıgımızdı oiatuymyz kerek».
Türlı dıni aǧymdarǧa den berıp, ūlttyq sanany ūmytqan jastar üşın zaiyrlylyq ūǧymyn dūrys jetkızuımız kerektıgın aitty ol:
«Töle bi babamyz «erlık pen eldık ber. Sol erlık pen eldıktı ūstap tūratyn danalyq ber» degen. Bız erlık pen eldıktı ūstap qaldyq. Osy territoriiany baǧyndyrdyq, egemendık qūrdyq, san myŋ ǧasyr tarihymyzda eldık üşın kürestık. Täuelsız el retınde de jastarymyz arqyly özımızdı älemge tanytyp jatyrmyz. Dimaşymyz bolsyn, Künsūlu Zakariiamyzdy da bılmeitın jan joq. Bızge aldaǧy uaqytty XXI ǧasyrdaǧy qandai da bır qaterlerden, qandai da bır turbulenttı kezeŋderden sättı ötetın danalyq kerek. Ol danalyq tärbie men bılımnen keledı. Ony jan jaqtan jaltaqtap basqa elden, basqa ideologiiadan ızdeudıŋ qajetı joq. Öz özegımızden, ūlttyq qūndylyǧymyzdan, salt-dästürımızden, tarihi igılıkterımızden aluymyz kerek. Zaiyrlylyq ūǧymyn dūrys tüsınıp, şynaiy zaiyrly qoǧam qalyptastyruymyz qajet. Sonda ǧana el damidy».
Dina LİTPİN, «Adyrna» ūlttyq portaly
