(Bügıngı satira)
Adamnyŋ tüsine keide kirmeitin närse kiredi. Taŋ aldynda qara terge tüsip, şoşyp oiandym.
Qaptaǧan halyq eken deimin tüsimde, bäriniŋ közi aspanda qalyqtap ūşyp jürgen bir appaq qūsta.
– Būl ne qūs? – deimin qasymda tūrǧan bireudi türtip.
– Baqyt qūsy!– deidi ol kökten közin almastan. – Kimniŋ basyna kelip qonsa, sol adam osy elge prezident bolady!
– Qoişy-ei?! – deimin nanar-nanbasymdy bilmei. -Tura ertegidegidei eken!
Degenmen men de köppen birge telmirip, jaŋaǧy qūstan köz almai qarap tūrmyn. Kenet, nanasyz ba, nanbaisyz ba, aq qūs ainalyp-ainalyp qalyqtap jürip, tura meniŋ myj-myj qalpaq kigen basyma kelip qonbasy bar ma! Apyrmau, ras pa, ötirik pe dep quanǧannan esim ketkeni sonşa, tipti qimyldauǧa şamam keler emes. Jaŋaǧy qasymda tūrǧan adam öŋ-tüsi būzylyp, dereu meniŋ jaǧama jarmasty:
– Oŋbaǧan, korrupsioner, sen aq qūsty satyp alǧansyŋ, sen biliktiŋ jibergen jansyzysyŋ! Köziŋdi qūrtu kerek seniŋ! Men endi saǧan ǧūmyr boiy oppozisiia bolyp ötem!
Älgige: «Men eşqandai biliktiŋ adamy emespin, şuyldasqan ne qylǧan halyq ekenin bilip kel dep Myqtygül (äielim) jibergen, kerek bolsa, sol qūsty sen-aq al» – dep aitaiyn desem, tilim taŋdaiyma jabysyp sekıldı, tıptı dybysym şyqpaidy.
Qaidan paida bola qalǧanyn bilmeimin, kenet jan-jaǧym jarqyldaǧan fotoapparat pen jurnalisterge toldy da ketti. Özimizdiŋ «Habar» men «Qazaqstan» deisiŋ be, şeteldik «Bi-Bi-Si» deisiŋ be, qūdai-au, barlyǧy menen bir auyz söz estigisi kelip ölip barady.
– Aityŋyzşy, – dedi bireui, – siz prezidenttik bilikke jetkenşe nendei käsippen şūǧyldandyŋyz?
– Men özi ...i-i-i.. köp jyldardan beri jūmyssyzbyn...– dep bastap kele jatyr edim, qaidan şyqqanyn bilmeimin, janymda şaşyn jylmita taraǧan, mūryny kartop tärizdes bireu paida bola ketti. Söilegende tipti auzy-auzyna jūqpaidy.
– Abyrjymaŋyz, – dedi ol. – Men sizdiŋ bas keŋesşiŋiz bolamyn. Būlar ädeii arandatuşylyq sūraqtar qoiuy mümkin, özim-aq jauap berem, siz tek bas izep tūrsaŋyz boldy.
– Būl kisi belgili qalamger, – dedi ol jurnalisterge qarap. Ondaǧan kitaptary jüzdegen şetel tilderine audarylǧan, ǧūmyr boiy şyǧarmaşylyq jūmysta bolǧan adam, bügin halyqtyŋ qoldauymen prezidenttikke qol jetkizip otyr.
Mynau ne tantyp ketti, qaidaǧy kitap, qaidaǧy şetel deimin iştei.
– Keşiriŋiz, prezident myrza, äieliŋiz nemen şūǧyldanady? – dedi taǧy bir jalbyr şaş jurnalist qyz.
– Myqtygül endi... üi şaruasynda.., – dep bastai bergenim sol edi, keŋesşim taǧy da orta joldan kiip ketti:
– Būl kisiniŋ zaiyby ...i-i-i, atyn atamai-aq qoialyq, belgili ǧalym, ǧylym doktory, köp jyldardan beri «Üi şaruasyndaǧy äieldiŋ qoǧamdaǧy orny» degen taqyrypty zerttep jür.
«Öi, sen öziŋ aǧyp tūrǧan suait ekensiŋ ǧoi!» – dep keŋesşime eskertu jasaiyn desem, qūdanyŋ qūdireti, dausym şyqpaidy. Tek aiaǧyn ciyr basyp ketken adam qūsap, eki közim baǧjaŋdap, oǧan qarai beremin.
– Otbasyŋyz jöninde aityp ötseŋiz, balalaryŋyz neşeu, qandai käsippen ainalysady?
Taǧy da keŋesşim aǧyp ala jöneldi:
– Būl kisiniŋ alty balasynyŋ barlyǧy şetelde joǧary bilim alǧan. Negizinen osy eldegi jer asty bailyǧy, investisiia tartu, memlekettik satyp alu, aqparat taratu, qorǧanys salasy, memleket qauipsizdigi, sot jäne prokuratura, qarjy polisiiasy, işki ister qyzmeti, şeteldermen bailanys, korrupsiiaǧa qarsy qyzmet, qysqasy barlyq salaǧa baqylau jasaidy.
«Qap, mynau tiridei öltirdi-au!» –deimin keŋesşime iştei yza bolyp, biraq söileuge därmen joq.
– Şetel bankilerinde esep-şotyŋyz bar şyǧar? – dedi közildirikti bireu.
– Ärine, ärine, – dep keŋesşim ilip ala jöneldi. Būl kisiniŋ Şveisariia bankilerinde 100 million dollary bar. Basqaşa oilap qalmaŋyzdar, ol şetelde basylǧan kitaptarynyŋ qalamaqysy...
Rasyn aitu kerek, işim kädimgidei jylyp qaldy. Myqtygül keşe keşki şai üstinde: «Kelesi aptada kişi ūldyŋ «vypusknoiy», ölseŋ de 100 dollar tap!» – dep qatal tapsyrma bergen. Äiteuir şetelde aqşam bar ekenin bilip tūr ǧoi, keŋesşimnen 100 dollar qaryzǧa sūrap alarmyn dep oiladym, köŋilim jailanyp.
– Sonymen sūhbat aiaqtaldy, jurnalist myrzalar, qazir prezidenttiŋ maŋyzdy jūmystary bar, jol beriŋizder! – dedi keŋesşim tüsin suytyp. Qara közildirik taqqan eŋgezerdei tört-bes jigit qorşaǧandardy äri-beri iterip, jol aşa bastady. Oqqaǧarlarym şyǧar dep oiladym işimnen.
Aumaǧy atşaptyrym kabinetke kelip kirdik. Kenet terezege jaqyndaǧan keŋesşimniŋ tüsi būzylyp, ymdap meni şaqyrdy. Qarasam, köşe toly teŋizdei tolqyǧan halyq. Tipti şet-şegi körinbeidi. Qoldarynda kötergen transparanttary, ündeulerı bar: «Prezidenttiŋ ketuin talap etemiz!», «Eldi paraqorlyq jailap aldy!», «Ūlt retinde joiylyp baramyz!», «Halyqtyŋ bailyǧy özine qaitarylsyn!», «Jazyqsyz öltirilgenderdiŋ qany kimniŋ moinynda?», «Söz bostandyǧy joq memleketteömır süru mümkin emes!», «Tilimizge teŋdik berilsin!», «Mūnai dollary halyqtyŋ igiligine jūm¬salsyn!» degen sekildi ne bir sūmdyqtardy jazyp alypty.
Būndaidy körmegen basym, zärem ketip, keŋesşime qaraimyn. Ol aiylyn da jiiar emes. Qobyraǧan bir qaǧazdardy tez-tez sömkesine salyp, ketpekşi bolyp jatyr. Bireulermen qalta telefony arqyly habarlasty:
– Bäri oidaǧydai, vertoletti daiyndaŋdar, men artqy esikten şyǧamyn!
Kenetten öz-özinen tilim şyǧyp ketti. Janūşyryp, ketip bara jatqan keŋesşimniŋ etegine jarmastym:
– Qaida barasyŋ meni tastap, myna halyqqa ne deimiz?!
Keŋesşimde manaǧy sypaiylyqtyŋ biri joq. Qolymdy keri serpip tastap, kekete küldi:
– Ony öziŋiz bilesiz, prezident myrza. Büldirdiŋiz, endi jauabyn öziŋiz beriŋiz! – dep şyǧyp jüre berdi.
Qap! Jügirip, qaitadan terezege bardym. Manaǧy manaǧy ma, äbden aşuǧa mingen halyq ǧimarattyŋ däl terezesiniŋ tübine kelip, «Prezident, şyq beri!» dep aiqaiǧa basyp tūr. Endi bolmasa, işke basyp kiretin türleri bar.
Qūryǧan basym, qaidan ǧana prezident bolyp edim, qoi, ne de bolsa kinäsizdigimdy aityp öleiin dep, terezeni aşyp: «Halaiyq, meniŋ eşbır kinäm joq!» – dep aiqai salam degende, öz dausymnan özim şoşyp oiandym. Dausymnyŋ qatty şyqqany sonşa, ökşesi jyltyrap, teris qarap, qorylǧa basyp jatqan Myqtygül de oianyp, maǧan ūiqyly közimen ürpie qarady.
– Ne boldy, taŋ atpai aiqailap?!
Myqtygüldiŋ dausyn estigesin, jaŋaǧynyŋ bäri tüsım ekenin tüsinip, esimdi jiǧandai boldym. Degenmen barlyǧyn anyqtap almaq oimen, qaitadan teris qarap, ūiqyǧa basa bergen äielimdi türtip oiatyp alyp:
– Kim... Myqtaş, sen doktor emessiŋ be? – dep batylsyzdau sūraq qoidym.
– Ne?!
– Sen... ǧylym doktory emessiŋ be?
– Bişara! – dedi ol öziniŋ ädetinşe, – doktor emes, akademikpin, ūiyqta! Oqymaityn gazetıŋ joq, seniŋ tübiŋe jetedi bir küni!
Ura! Şynymen-aq jaŋaǧy sūmdyqtyŋ bäri tüsim eken! Men prezident emespin! Doktor bolmasa da, Myqtygülim öz janymda. Eŋ bastysy, moinymda eşkimniŋ obal-sauaby joq! Qūrysyn bäri, öz üiiŋ, öleŋ tösegiŋde qaiǧy-mūŋsyz jatqanǧa eşteŋe jetpeidi eken!
Apyrmau, prezident bolmaudyŋ özi adamǧa osynşama quanyş syilaitynyn kim bilgen? Qaitadan közim ilinip bara jatyp, osyny oiladym.
Sailau Baibosyn
