Jaqynda Qazaqstan Prezidentı Qasym-Jomart Toqaevtyŋ "Ädılettı Qazaqstannyŋ ekonomikalyq baǧdary" atty Joldauynda eldıŋ saiasi, ekonomikalyq jäne äleumettık damuynyŋ keşendı "jol kartasy" ūsynyldy. Qūqyqtyq tūrǧydan alǧanda, Prezident ūsynǧan reformalar men bastamalar oŋ özgerısterdı körsetıp qana qoimaidy, sonymen qatar barşa halyqtyŋ qatysuyna negızdelgen ädılettılık, zaŋ üstemdıgı jäne basqaru prinsipterıne adaldyqty körsetedı.
Bırınşıden, bilık tarmaqtary arasyndaǧy oŋtaily tepe-teŋdıktı ornatuǧa baǧyttalǧan aldyŋǧy saiasi reformalar qūqyqtyq memlekettıŋ negızgı qaǧidaty sanalady. Būl äsırese Qazaqstannyŋ küştı Parlamentı jäne Ükımetı bar prezidenttık respublikaǧa köşuı tūrǧysynan özektı bolyp otyr. Būl reformalar bilıktıŋ qyzmetın jüielep, qaişylyqtardyŋ qaupın azaitatyn jäne zaŋ şyǧaruşy jäne sot organdarynyŋ atqaruşy bilıktıŋ äreketterın baqylauǧa mümkındık beretın tejeu men tepe-teŋdık qaǧidatyn ūstanatyndyǧyn körsetedı. Mūndai jüielık mehanizmder ärdaiym aşyq, esep beretın jäne ädıl basqaru qūrylymyn qūruǧa yqpal etedı.
Ündeude adam qūqyqtaryn qorǧau salasynda būryn jürgızılgen reformalar da atap ötıldı, būl qūqyqtyq jäne etikalyq tūrǧyda maŋyzdy aspekt bolyp tabylady. Azamattardyŋ basqaru men şeşım qabyldauǧa qatysu mümkındıkterın keŋeite otyryp, Prezident Toqaev qatysu demokratiiasyn damytuǧa ūmtylysyn körsetedı. Azamattardyŋ mümkındıkterın keŋeitu zaŋnamalyq jäne äkımşılık prosesterge äser etıp, olardy inkliuzivtı, pıkırtalas tudyratyn jäne saiyp kelgende ädılettı jolǧa bastaidy.
Ekonomikalyq saladaǧy jariialanǧan reformalarǧa keletın bolsaq, jaŋa ekonomikalyq saiasatta tūjyrymdalǧan ädılettılıkke, inkliuzivtılıkke jäne pragmatizmge basa nazar audaru ekonomikalyq qyzmettı retteitın ädıl qūqyqtyq bazany qūruǧa bailanysty ekendıgı tüsınıktı. Mysaly, Prezidenttıŋ ekonomikany ärtaraptandyru jäne quatty önerkäsıptık baza qūru mındetı jaŋa jūmys oryndaryn qūruǧa, tabys teŋsızdıgın azaituǧa jäne äleumettık-ekonomikalyq qūqyqtardy jüzege asyrady. Eger maqsattar senımdı qūqyqtyq apparatta bekıtılse, ūzaq merzımdı tūraqtylyq pen inkliuzivtı ösuge yqpal eterı sözsız.
Sapanyŋ baǧadan basymdyǧy qaǧidatyn jäne räsımderdı tolyq avtomattandyrudy qamtamasyz ete otyryp, Memlekettık satyp aludy jürgızu merzımderın oŋailatu jäne qysqartu jönındegı Ükımet ūsynǧan mındet erekşe qyzyǧuşylyq tudyrady. Zaŋ tūrǧysynan būl tiımdılık pen aşyqtyq mäselelerın şeşedı, sybailas jemqorlyq pen biurokratiialyq kedergılerdıŋ mümkındıkterın azaitady, osylaişa biznestı jürgızu üşın ädıl jäne bäsekege qabılettı orta jasaidy.
Qarjy sektorynyŋ reformalary da maŋyzdy. Üş senımdı şeteldık banktı tartu nietı investisiialardy ǧana emes, sonymen qatar qazaqstandyq bank zaŋnamasy men normativtık aktılerdı jetıldıruge alyp keletın ozyq älemdık täjıribege jeteleidı. Mūndai "normativtık qarar" jergılıktı standarttardy halyqaralyq deŋgeide tanylǧan normalar men zaŋdarǧa säikes etıp jaqsartatyn qabıletke ie.
Qazaqstan Prezidentınıŋ Joldauynda salyq salu mäselelerı de qaralady jäne salyq jeŋıldıkterınıŋ kölemın qysqartu jäne salyq organdary men salyq töleuşılerdıŋ özara ıs-qimylynyŋ servistık modelıne köşu ūsynylady. Būl ūsynystar salyq töleuşılerge qūqyqtyq aiqyndyq, ädılettılık jäne teŋ közqaras qaǧidattarymen ündesedı, osylaişa fiskaldyq saiasattyŋ qūqyqtyq negızın nyǧaitady.
Äleumettık infraqūrylymǧa keletın bolsaq, Prezident köptegen mektepter men medisinalyq mekemelerdı, äsırese auyldyq jerlerde salu qajettılıgın atap körsetedı. Qūqyqtyq mandat şeŋberınde tūjyrymdalǧan būl mındetteme barlyq azamattar üşın bılım beru men densaulyq saqtaudy qamtamasyz etu jönındegı konstitusiialyq uädelerdıŋ oryndaluyna yqpal etedı, būl memleketke äleumettık ädılettılık salasyndaǧy öz mındettemelerıne köbırek säikes keluge mümkındık beredı.
Sonymen qatar, atom elektr stansiiasyn salu mümkındıgı turaly jalpyūlttyq referendum ötkızu nietı tıkelei demokratiiaǧa jäne onyŋ qūqyqtyq saldaryna qūrmet körsetedı. Referendum ötkızu ūjymdyq şeşımder qabyldauǧa yqpal etıp qana qoimai, AES salu men paidalanudy retteitın keiıngı zaŋnamalyq bazany zaŋdastyrady.
Qorytyndylai kele, Prezident Toqaevtyŋ eldegı jaǧdai turaly ündeuınde qūqyqtyq tūrǧydan anaǧūrlym teŋdestırılgen, ädıl jäne inkliuzivtı qoǧam qūruǧa qabılettı bolyp körınetın bırqatar ūsynylǧan reformalarmen nyǧaitylǧan Qazaqstannyŋ bolaşaǧy turaly oilastyrylǧan jäne jan-jaqty közqaras baiqalatynyn atap ötken jön. Būl reformalardy jüzege asyru tüpkılıktı synaq bolatynyna qaramastan, ūsynylǧan bastamalar eldıŋ damuynyŋ perspektivaly qūqyqtyq jäne etikalyq traektoriiasyn belgıleitını sözsız.
Richard Binns (Ūlybritaniia) 30 jyldan astam uaqyt boiy jetekşı halyqaralyq zaŋ firmasynda zaŋgerlıkpen ainalysqan qūqyq qorǧauşy
