Äzerbaijan men Armeniia arasynda qaqtyǧys toqtap, Qarabaq resmi Bakudyŋ baqylauyna tolyq öttı. Bauyrlas eldıŋ territoriialyq tūtastyqqa qol jetkızuı Qazaq elınıŋ ekonomikalyq jaǧdaiyna qalai äser etedı? Äzerbaijandy Nahychevanmen bailanystyratyn Zangezur dälızı aşylsa, Türkiia men türkı memleketterınıŋ bailanysy nyǧai tüse me? Qarjy sarapşysy Aibar Oljaidyŋ aituynşa, Keŋester odaǧynan qalǧan geosaiasi şielenıs 30 jyldan keiın şeşıldı. Qarjy sarapşysy mūnyŋ Qazaq elıne, jalpy aimaq ekonomikasyna airyqşa äserı bolatynyna senımdı.
«Armeniia Äzerbaijannyŋ territoriialyq tūtastyǧyn moiyndap, Qarabaqtyŋ özıne tiesılı emes ekenıne kelıstı. Endı ekı memleket şekaralaryn bekıtse, belgılı därejede bızde status-kvo oinaityn bolady. Sondyqtan bız üşın Kavkaz saudanyŋ ǧana közı emes, ekı jaqtyq tranzittık-logistikalyq mümkındık dep atar edım. Bızge ol Europaǧa şyǧatyn jol sanalady. Sol sebeptı bız üşın Kavkazda tynyştyq bolǧany dūrys. Aşyǧyn aitsaq, bızge şikızatymyzdyŋ Kavkaz arqyly tynyş ärı toqtausyz jetkenı kerek. Sebebı bızge Resei arqyly jük jetkızu qiyn bolyp tūr. Bızge Kaspii arqyly Äzerbaijanǧa ötıp, odan ary Zangezur dälızımen Tükriiaǧa şyǧu öte maŋyzdy. Sebebı bızde basqa joldar tarylǧan. Ekınşı jaǧynan Äzerbaijannyŋ jeŋısı Baku-Tbilisi-Jeihan qūbyryna berılgen kılt. Bakumen osy baǧytta jūmys ıstesek kem degende jylyna 23 mln tonna mūnaidy Europaǧa jetkızuge bolady. Būl bızdıŋ qazır syrtqa şyǧaryp jatqan mūnaiymyzdyŋ 20-25 paiyzyn qūraidy. Baku-Tbilisi-Jeihan joly Kaspii qūbyr konsorsiumyna täueldılıkten aryltady. Osyny bız köz jazbai baqylap otyrmyz, sebebı Kavkazben tyǧyz qarym-qatynas kerek. Onyŋ ışınde tranzittık potensialy eŋ joǧarǧysy – Äzerbaijan. Al Armeniia şynyn
aitqanda strategiialyq röl oinamaidy. Atalǧan el geologistikalyq tupikte ornalasqan ärı onymen tauar ainalymymyz nebärı 41 million dollar. Tıptı Euraziialyq ekonomikalyq odaqta bırge bolsaq ta, Armeniiamen sauda ainalymymyz 0,2 paiyz ǧana. Sol sebeptı bızge Äzerbaijanmen logistikalyq tyǧyz qarym-qatynas ornatqan jön jäne ol bızge bauyrlas memleket», – deidı sarapşy.
Aibar Oljai Zangezur dälızı aşylsa, būl Äzerbaijanǧa ǧana emes, özge de türkı memleketterıne paidaly bolatynyn aitady. Sebebı ol aldaǧy uaqytta Türkiia men türkı memleketterınıŋ bailanysy nyǧaia tüsetının eskerttı.
Türkiia men Äzerbaijan bır-bırıne qūrylyq arqyly qatynaityn bolady. Eger ekı eldıŋ arasynda jol aşylatyn bolsa, onda tauar ainalymy 8 ese arzandaidy. Qazır tıke jol bolmaǧandyqtan Äzerbaijan Gruziia arqyly Türkiiaǧa qatynap otyr. Būl öte qymbat. Gruziiaǧa kırgen kezde atalǧan elge kedendık baj salyǧyn töleidı. Nahychevanmen aradaǧy joldy Äzerbaijan elı 30 jyl boiy armandap keldı. Baku üşın būl – Europaǧa joldyŋ aşyluynyŋ bastauy. Bıraq Nahychevanǧa jalǧaityn joldy salu üşın Armeniia rūqsat beruı kerek. Sol sebeptı bızge ekı el özara tatulasyp, ekonomikalyq bailanysqa tüskenı kerek. Armeniiaǧa da Europamen bailanys ornatyp, sauda-sattyq jasau maŋyzdy. Osyny qazırgı Erevan bilıgı tüsınıp, osy jolǧa tüskısı keletın tärızdı», – deidı ol.
Sarapşy Äzerbaijan jol mäselesın şeşıp alsa, Europadan investisiialyq qarjy keledı degen pıkırde. Sondai-aq ol aldaǧy uaqytta Äzerbaijan TMD elderı arasynda jetekşı elge ainaluy mümkın ekenın eskerttı.
Ūqsas jaŋalyqtar
Serık Joldasbai «Adyrna» ūlttyq portaly
